Merel
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
De Merel (maelder, maerelink, in sommege dialekte maeële en blaon geneump), Turdus merula, is 'ne vogel oet de femilie liesters, orde Zaankveugel, oet 't geslach Turdus. Heer kump algemein veur in Europa, zoewel in de natuur es in cultuurlandsjappe en steideleke umgeving.
_-_Turdus_merula_(016f).jpg)
Kinmèrke
[bewirk | brón bewèrke]Merele zien veugel vaan oongeveer 25 cm laank. De mennekes zien gaans zwart (natuurlek oetgezoonderd de albinomerele), boete de bek en 't ougrendsje, die oranje of duustergeel zien, en de pu. 't Verekleid vaan de vruiwkes is broen mèt spikkele. 't Menneke heet 'n eufonisch leed, wat 'r dèks varieert; te deile kump dat doortot heer zien aajd leed gaw vergit. Merele leve gemeinlik solitair, aanders es beveurbeeld spriewe, en vörme minder gaw plaoge. Ze oonderhawwe 'n territorium wat door 't menneke verdeideg weurt.
Ze veuje ziech veural mèt versjèllende insekte (wespe, vlege, kevers) en pieringe, meh ouch wel mèt besse en zelfs minselek aofval. De eigensjap tot ze alles wat klein genoog is kinne ete en vertere heet de soort zoe sterk gemaak.
Verspreijing
[bewirk | brón bewèrke]De merel kump veur in gans Europa ten zuije vaan de Poolcirkel en in 't groetste deil vaan Azië. Op aander plaotse is 'r door de mins mètgenómme of oetgezat; zoe vörmp 'r in Australië en Nui-Zieland zelfs 'ne plaog (vaanwege de naïef populaties vaan inheimse diersoorte dao).
In Nederland en 't Belsj trif me de veugel algemein aon. Vreuger evels waor de merel beperk tot de bos; 't verdwijne vaan de Nederlandse bosse heet daan ouch veur 'nen enormen trökgaank gezörg. Vaanaof de negentiende iew kaom d'n umkier en woorte de bieste cultuurvolgers. De merel dee 't bos bewoent is ouch in gering maote 'nen trèkvogel; de stadse merel is staandvogel gewore. De merel is allewijl in Nederland de meis veurkoumende vogel (gemete in breujpare).
Veurtplanting
[bewirk | brón bewèrke]
't Breujseizoen vaan de merel doort vaan ind miert tot ind juni, en in dee langen tied lègk 't vruiwke twie tot drei kier eier, ederskier veer of vijf, törkwaas mèt zwarte spikkele vaan kleur. 't Nes weurt gemaak in 'ne boum, stroek of kaanjel, oet tekskes en mos. 't Breuje doort twie weke. Daonao weure de jónge nog twie weke gevoojd door allebei de awwers.