Houfgroepmetaal
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
De houfgruup in 't periodiek systeem waere gevörmp dore elemente wobie 'n p-orbitaal 't lits-toegeveudje elektron bevatj. De zwaorder elemente vanne boorgroep, kaolstofgroep en stikstofgroepe waere de houfgroepmetale geneump veur die te óngersjeie vanne euvergangsmetale, de lanthanide enne actinide. Wen 't begrip houfgroep wuuertj oetgebrèdj mit elemente wobie 't litste elektron ouch in 'n s-orbitaal maag waere geplaats den waere de alkali- en aerdalkalimetalen ouch toete houfgroepmetale geraekendj.
De houfgroepmetalen höbbe gemein det die metallieke geleiers zeen en det de bandj worin dees geleijing plaatsvindj veurnamelik oet p- of s-golffuncties besteitj (en neet oet d- of f-functies). Dit is e wichtig versjil ómdet p- en s-benj door häöre grótteren euverlap meistes väöl breier zeen. De elektrone genieëke daoveur mieër 't ideaal van e vrie elektronegaas.
Ouch is häör sjemie meistes get einveljiger ómdet 't minder mitein concurrerendje oxidatietoestenj guuef. Waal truuedj bieje zwaorder elemente döks 'n inertie op inne s-orbitaal: de meis-veurkómmendje ionlajing wuuertj twieë lieëger (de s-elektrone) es 't groepsnómmer. In taengestèlling toete de- en f-metale zeen de ione döks neet gekluuerdj. Veur gekluuerdje ione zeen ónalik gevöldje d- en/of f-orbitale nuuedig die kórt zat biejein ligke veur euvergeng in 't zichbaar gebied meugelik te make. Bieje houfgroepmetale zeen slechs gans laeg of juus gans gevöldje d- en f-orbitale dao.
Sjema
[bewirk | brón bewèrke]Hie-ónger volg e sjema mit alle houfgroepmetale.
| I | II | XIII | XIV | XV | |
| 3 Li |
4 Be | ||||
| 11 Na |
12 Mg |
13 Al | |||
| 19 K |
20 Ca |
31 Ga | |||
| 37 Rb |
38 Sr |
49 In |
50 Sn | ||
| 55 Cs |
56 Ba |
81 Tl |
82 Pb |
83 Bi |