Heinric van Veldeke

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Nuts. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Plaquette van Veldeke op de Veldekewatermuuële in *Veldeke* bie Spalbeek

Heinric van Veldeke (Henric van Veldeken) (ongevier 1128, Spalbeek - nao 1190) waor 'ne Oudlimburgse hofdichter.

Laeëve

Van Veldekes laeëvesloup wit me neet väöl. Waarsjienlik sjpraok hae Frans en Latien, en haw hae kènnis va rech. 't Is neet zieëker woeraan Van Veldeke is gesjtorve, mer 't waor nao 1190 en vuur 1205, toen 'r doer Wolfram von Eschenbach woert genumd in ziene Parzifal.

Hae is d'r ieësjte sjriëver van de Lieëg Leng (De Nederlande) woeëvan d'r naam bekind is. De Nederlandse, Limburgse en Duutsje literatuurgesjiedenis beginne mit Veldeke. E waor d'r ieësjte dae in 'n Germaanse taal 't eindriem gebroekde - dat in daeën tied waal gebroekelek waor in de Romaanse tale - in de plaats van 't bis doe gebroekelike midderiem. Hae is geboere op de plek woeë saer de 13 ieëw de zgn Veldekewatermuële sjteet aan de Demer, in 't vuurmalig gehuch Veldeke bie Spalbaek, in de buurt van Hasselt. Hae sjreef zien ieësjte wirk tösje 1170 en 1190, ónger besjerming va gravin Agnes van Loon, köster Hessel va St.-Servaas in Mestreech en Hermann von Thüringen.

Wirk

Eneïde
Sente Servas

In 1852 wis me al oet Püterichs Ehrenbrief (1462) dat Veldeke 'n Servaaslegende gesjrieëve how, mae ze waor nog neet truukvoonde. Bis me in 1856 fragmente ontdèkde in Aubel versjneje es huuskespapier.^[1] Dit handsjrif datiert oet 1470 en woert in 't Mestreechs Begaardenkloeëster gesjrieëve. Nao 1856 woerte in Duutsjland oeërsjprónkeleke handsjrifte truukvoonde. Ze woerte gedatierd op ongevier 1200 en de taal is die va Tongere-Mestreech. Rond 1300 zowwe de fragmente nao Duutsjland verhuus zieë woeë ze model sjtónge vuur d'r Beierse Servaas en woeë ze in d'r 15/16de ieëw versjneje woerte es bookbeendersmateriaal.

Veldekes ieësjte wirk oet 1174 besjrieëf de laevesloup (vita; Latiens,'"laeve") van Sintervaos, dae de petroeënheilige van Mestreech is. Sintervaos is 'nen Armeen, dae nao Lotharinge trèkt en biesjop van Tongere waert. Meh de zóndige Tongenare wende ziech va Servaas aaf dae nao Mestreech vlöcht, woeë hae vernumt dat God de Tongenare sjtraove wil mèt Attila d'r Hun. Servaas baejt bie 't graaf va Petrus om 't ónheil aaf te kiere, wat neet lökt mer hae krieg waal 'ne zilvere sjluuëtel woeëmèt hae de gedode Tongenare vergaeving sjinkt.

Veldekes twiede wirk behandelt de wóndere die Servaos nao zienen doeëd verrich zow höbbe. Va dit wirk wuurt aangenómme dat 't tösje 1174 en 1185 gesjrieëve is.

Veldekes belangriekste wirk waor de Eneide, uuëver de Trojaanse held Aeneas. Dit wirk waor de ieësjte hoofse roman in 'n Germaanse taal en gebasierd op de in 't Oudfrans gesjrieëve Roman d'Énéas. Eneide woert gesjrieëve rond 1175 op 't hof van d'r graaf va Kleef. Allein de Middelhoeëgduutsje vertaling van de Eneïde haat de historie euverlaef.

Invlood

Vanwaeëge ziene excellente techniek haw Van Veldeke väöl invlood op d'r Duutsje literatuur vanaaf de twelfde ieëw. Hae woert gewaardierd vuur ziene lyrische poëzie, woeëvan ongevier dartig vuurbeëlde höbbe uuëverlaefd. ^[2]

Sjtäölkes

Swer mir schade an mîner vrowen,
Dem wünsche ich des rîses,
Dar an die diebe nement ir ende.
Swer mîn dar an schône mit trouwen,
Dem wünsche ich des paradises
Unde valte ime mîne hende.
Vrâge iemen, wer si sî,
Der bekenne sî dâ bî:
Ez ist diu wolgetâne.
Gnâde, vrowe, mir,
Der sunnen gan ich dir,
Sô schine mir der mâne.

Swie mîn nôt gevüeger waere,
Sô gewunne ich lieb nâch leide
Unde vröide manicvalde,
Wan ich weiz vil liebiu maere:
Die bluomen springent an der heide
Die vogel singent in dem walde.
Dâ wilent lac der snê,
Dâ stât nu grüener klê,
Er touwet an dem morgen.
Swer nu welle, der vröwe sich,
Niemen noet es mich:
Ich bin unledic von sorgen.

Vro

Veldeke in de (vak)literatuur

De droom van de minnezanger, Paul Weelen, 2007, historische roman gebasierd op feite.
Het raadsel van Veldeke, Ludo Jongen, jeugdroman ^[3]
In de schaduw van de keizer. Hendrik van Veldeke en zijn tijd (1130-1230) door Jozef Janssens 2007, literatuurhistorie
Op 30 september 1946 promoveerde d'r in Zitterd gebaore Nicolaas Théodore Jean-Pierre Minis, dr. in de lèttere, an de universiteet van Luuk óp de dissertatie Die Eneide von Heinrich von Veldeke und der Roman d'Eneas.^[4]

Referentie

↑ De betekenis van de oude kultuur door J.D. Janssens in De Standaard der Letteren 14.10.1989, Groot-Bijgaarden 1989
↑ Der grosse Herder, Freiburg 1954, p. 782 Heinrich von Veldeke:...Durch verfeinerte Form und die höfisch-ethisch vertiefte Minneauffassung werd er zum Begr. der höfischen Epik.
↑ Hendrik van veldeke, een flexibele grensganger, Fons Geraets in Zuiderlucht nr 6 blz. 19.
↑ Album Promotorum Limburgensium 1600-1980, blz 77 M.G.M.A. van Heyst, Maastricht 1982

Bronne

Heinric van Veldeke, DBNL
De Nederlandse en Vlaamse auteurs, G.J. van Bork & P.J. Verkruijsse (red.), DBNL
Theodore Frings en Gabriele Schieb, Heinric von Veldeke, Berlin 1964-1970

[1] De betekenis van de oude kultuur door J.D. Janssens in De Standaard der Letteren 14.10.1989, Groot-Bijgaarden 1989

[2] Der grosse Herder, Freiburg 1954, p. 782 Heinrich von Veldeke:...Durch verfeinerte Form und die höfisch-ethisch vertiefte Minneauffassung werd er zum Begr. der höfischen Epik.

[3] Hendrik van veldeke, een flexibele grensganger, Fons Geraets in Zuiderlucht nr 6 blz. 19.

[4] Album Promotorum Limburgensium 1600-1980, blz 77 M.G.M.A. van Heyst, Maastricht 1982

[1]

[2]

[3]

[4]