Biatlon
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Biatlon is 'ne sport dee besteit oet 'n combinatie vaan langlaufe en sjete. 'ne Biatleet lègk e van teveure vasgestèld parcous aof, wat op bepaolde plekke weurt oonderbroke um ofwel staond, ofwel ligkend sjetentere e doel te rake. Veur 't misse vaan doele krijg heer straoftied. De biatlon vèlt oonder de traditie vaan 't Noords skië en is sinds 1960 Olympisch.
Historie
[bewirk | brón bewèrke]In Scandinavië woort vaanajds 's winters dèks op ski's gejaog, um ziech efficiënter door de snie te kinne bewege. Later kraog dees activiteit e militair karakter. Al in d'n achtienden iew woorte Noorse soldaote getraind in 't sjete in de snie. In tegestèlling tot de moderne sport gebäörde dat sjete ouch skiëntere. De sport zouw, ouch in Noorwege, nog laank e militair daan wel paramilitair karakter drage. De Sjeet- en Skiclub vaan Trysil, in 1861 es ein vaan de ierste skiclubs opgeriech, had dudelek 't karakter vaan 'n weerbaarheidsvereineging.
Biatlon kaom in d'n twintegsten iew oonder internationaol belaankstèlling. Al op de Winterspeule vaan Chamonix (1924) kaom de sport einmaoleg veur, oonder de naom militair patrouille. In 1928, 1936 en 1948 waor 't 'nen demonstratiesport, meh ech doorbreke wouw de sport neet: 't nog beperk aontal len boe de sport gedoon woort versjèlde sterk vaan meining euver de koers en in te veure regele. Pas naotot in 1958 de ierste Wereldkampioensjappe Biatlon woorte gehawwe, kaom de sport definitief de Speule in. Allewel tot maanslui al sinds 1960 (Squaw Valley) oonaofgebroke mètdoen, woort 't vrouwebiatlon pas in 1992 (Albertville) Olympisch. Dat hèlt verband mèt 't militair karakter: vrouwlui zaote vaanajds neet in 't leger.
Neve de Olympische Speule en de Wereldkampioensjappe gief 't in de biatlon ouch nog 'ne Wereldbeker.
Oetrösting
[bewirk | brón bewèrke]Bij biatlon weurt Noords geskied. Dat wèlt dus zègke tot skiet op groete ski's (minimaol de lèngde vaan d'n atleet min 4 centimeter), en gebruuk maak vaan stistekke, zoetot de energie (veural) oet de erm kump. Alle langlauftechnieke zien touwgelaote. 't Grendelgeweer weug minstens 3,5 kilo, kogele en magazijn neet mètgetèld. Me sjut mèt .22 Long Rifle-munitie. D'n atleet moot 't oonder 't skië de gansen tied op ziene rögk drage.
Disciplines
[bewirk | brón bewèrke]Individueel
[bewirk | brón bewèrke]Hei weurt 20 kilometer bij de manslui geskied en 15 kilometer bij de vrouwlui. 't Parkoer is 4 of 3 kilometer laank; me moot dus vief rundsjes langlaufe. De race weurt veer kier oonderbroke veur te sjete, in de volgorde ligkend-staond-ligkend-staond, en bij alle veer kier heet d'n atleet vief doele te rake. Veur 't misse vaan e doel weurt 'ne vasten tied bij ziene reëlen indtied opgestèld, gemeintelek ein menuut.
Sprint
[bewirk | brón bewèrke]De sprint is twie kier zoe kort, dus 10 respectievelek 7,5 kilometer, en besleit drei rundsjes. Me heet twie kier vief doele te rake. Veur 't misse vaan e doel weurt noe geine vasten straoftied bijgetèld, meh heet me 'nen extra lus vaan 150 meter te skië.
Achtervolging
[bewirk | brón bewèrke]De achtervolging besteit oet 12,5 daan wel 10 kilometer en geit euver vief rundsjes. De atlete starte volgens 't klassemint: de winner vaan 't veureg parcours start es ierste, de res moot wachte zoe laank es heer achtersteit op de leier. Euver 't algemein valle de minste racers oet de veurege race aof, um 't parcours neet al te vol te make. Oonderweeg weurt veer kier gesjote, in de volgorde ligkend-ligkend-staond-staond. Veur 't misse vaan doele moot, wie bij de sprint, 'nen umweeg vaan 150 meter per doel weure gemaak.
Massastart
[bewirk | brón bewèrke]De massastart is 15 kilometer veur manslui en 12,5 kilometer veur vrouwlui, verspreid euver vief rundsjes. Wie de naom al zeet, starte alle atlete tegeliek. Op de Wereldbeker start me daorum mèt mer daarteg atlete, de hèlf vaan 't aontal starters bij de achtervolging. Ouch hei weurt weer veer kier gesjote, in de volgorde ligkend-ligkend-staond-staond. Bij d'n ierste kier sjete krijg ederen atleet 'n baon touwgeweze op basis vaan zie startnommers; de aander drei beurte zien 'wee 't iers kump, 't iers maolt'. Nao 'ne misser heet 't me 't gebrukelek straofrundsje vaan 150 meter te skië.
Estafèt
[bewirk | brón bewèrke]Heibij weurt in team vaan veer atlete gewèrk, die eder 7,5 (manslui) of of 6 (vrouwlui) kilometer skië. Dezen aofstand bedreug drei rundsjes. Oonderweeg weurt twie kier gesjote. De regele veur 't nevenein sjete zien geliek aon die bij de massastart. Bezunder aon de estafèt is wijer tot de biatleet ach kogele heet veur zien vief doele. Wel moot heer nao de vijfde kogel handmaoteg herlaoje, zoetot misse häöm zoewiezoe geveuleg tied kos. Zouw heer nao ach kier nog neet alles höbbe geraak, daan moot heer esnog de gebrukeleke 150 meter per misser skië.
Sinds 2005 gief 't op de Wereldbeker ouch de gemingde estafèt. Heibij bestoon de teams oet twie vrouwlui (die este ierste starte) en twie manslui.
Ploog
[bewirk | brón bewèrke]Dit is 'n verawwerd oonderdeil vaan de biatlon, wat in 2004 veur 't lèste op de Wereldbeker veurkaom. De teams bestoon(te) oet veer atlete, die tegeliek starte. Twie atlete sjete allein ligkend, de aandere twie allein staond. Bij 'ne misser mote de twie neet sjetende atlete 't extra rundsje make. 'ne Wijeren eis is tot de veer binne 15 seconde vaanein euver de striep koume; zoe neet, daan weurt straoftied bijgetèld.