Кура
Кура - Къавкъазда авай виридалайни чӀехи вацӀ я. Ам пуд гьукуматдин къеня физава - Турция, Гуржистан, Азербайжан. ВацӀ Каспи гьуьлуьниз авахьзава. Адан яргъивал 1364 км я. ВацӀун ятар марфарикай, чилин ятарикай, гьамишан муркӀарикайни живерикай кӀватӀ жезвайди я. ВацӀ вич ругъул я.[1] ГьакӀни вацӀухъ вичин иер акунар патал Гурждистанда чӀехи медениятдин мана ава.
ТӀвар
[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]Антик чӀавара вацӀун тӀвар Кирос тир. Гьа гаф гуьгъуьна урусрини рагъакӀидай Европави картографри вацӀун тӀвар хьиз кхьизвай. Урус тариххъанни чӀалархъана Дьяконова вацӀун тӀвар Киране гафунилай тухузвай. Ам са Урартудин пачагь Сардури IIдан тарихра кхьенвай гьукуматдин тӀвар тир. Гуржу тӀвар Мтквари (მტკვარი) Мткнари (მტკნარი) гафунихъ галайди я, лезгидал ВерцӀи яд.
География
[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]Вац|ун яргъивал 1364 км я, яд кӀватӀунин майдан 188 000 км2 я.[2] Кура вацӀу вичин кьил Турциядин кефер-рагъэкъечӀдай пата авай вилаят Ардагьан къачузвайди я, Ардагьан шегьердилай 50 километр кьибле патахъ. Ам Гуржистанни АзербайжандайтӀуз физва, эхирда Каспий гьуьлуьз авахьиз. Гуржистанда адан къерехрал Ахалцихе, Боржоми, Гори, Мцхета, Тбилисини амай шегьерар ала. Азербайжанда Мингечевир, Сабирабад, Нефтечала шегьерни амайбур ала. Кьилелай Карелидал ам кефер-рагъэкъечӀдай патахъ физва. Анилай ам кьибле-рагъэкъечӀдай патахъ физва Кура-Аракснин агъанагда авай чуьлериз. Адаз авахьзавай виридалайни чӀехи вацӀар Аракс, ЧӀехи Лиахви, Ксани, Арагви, Храмини Алазани я.
.jpg)
Кардик кутун
[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]Кура цин хуьнарни ГЭСар патал кардик кутазвайди я, месала 605 м2 Мингечевир цин хуьнар; гьана 359 Мегаватт къуватдин ГЭС ава. Мингечевирдилай агъадихъ 480 км корабляр физ жедатӀани са менфятни адалай къачузвач. Сифте сефер вацӀайтӀуз корабляр 1814 йисуз фейиди я. А чӀавуз авай флотилия гьич Самухдалди фена. 1846 йисуз пароход Мингечевирдалди атана. Исятда вацӀун чӀехи пай диринвал тӀимил тирвили финиз четин я. Индустриядини амай шегьеррин сервисри вацӀ пара кьацӀурзава. Марнеулидин суварин менфятдин индустрияди вацӀуз кобальт, къеле, никельни кадмий авадарзава. ВацӀун вини пата, Тбилисидалди атӀанвай там агъа патахъ ракъурзава. КӀизрияр вацӀун агъа пата кьазвайди я.[3] ВацӀ кьацӀай хьиз гьисабзавайди я. Шегьеррин сервисар аниз авадар ийизавайвили адан гьал пис я. 2008 йисуз килигайла адан цик квай пис затӀар жедай кьвандилай 2-9 сефер пара я.