Iuppiter (planeta)

-3 (maximum dubium) Latinitas huius rei maxime dubia est. Corrige si potes. Vide {{latinitas}}.

Vide etiam paginam discretivam: Iuppiter (discretiva).

Iuppiter, Iupiter

Inventio
Inventus a	notus antiquis
Inventus anno	notus antiquis
Indicia orbitalia
Axis semimaior	5.204 ua
Radius	778 412 027 km
Perihelion	740 742 598 km
Aphelion	816 081 455 km
Eccentricitas	0.048 392 66
Periodus orbitalis	11.86 a
Inclinatio orbitalis	1.305 30°
Satellites	63
Satellitum nomina	Io, Europa eqs.
Indicia physica
Diametrus	142 984 km (11.209 Terrae)
Area	6.146893×1010 km2 (120.4 Terrae)
Volumen	1.4313x1015 km3 (1 321.3 Terrae)
Massa	1.89819×1027 kg (317.8 Terrae)
Densitas	1.326 g/cm3
Gravitas	23.12 m/s2
Celeritas fugae	59.54 km/s
Periodus rotationis	9 h 55 min 29.685 s
Inclinatio axialis	3.13°
Albedo	0.52
Temperatura	110 K (min), 152 K (med), ?&nbsp:K (max)
Indicia atmospherica
Pressio atmosphaerica	70 kPa
Hydrogenium	∼86%
Helium	∼14%
Aqua	0.1%
Alia elementa	0.1203%

Iuppiter (Iovis, m.), seu Iupiter, est quintus a Sole ordine Systematis Solaris planeta, et maximus gravissimusque. Suus puteus gravitationalis praecipuum munus in aliorum planetarum minorumque corporum (praesertim cometarum et asteroidum) orbitarum determinatione in Systemate Solare obit; cuius massa omnium aliorum planetarum iunctorum massae fere dimidium est.

De gigante gasioso agitur: solidam superficiem non possidet, sed simpliciter de gasio constituitur, eo densior quo maior descensus versus planetaria intestina se faciens usque eo donec se liquefaciat. Causa suae naturae e magnae rotationalis velocitatis, sua forma rotationalis ellipsoidis in polis complanati videtur.

Suus symbolus astronomicus () ex dei fulminis imagine stylizatur.

In Sinica, Iaponica, Coreana, Vietnamianaque culturis, planeta ligni aster, quinque Sinicorum "traditionalium" elementorum unus, scitur; curiose, Iovis aspectus per parvum telescopium reapse ligni recordatur, gratia Magnae Maculae Rubrae, geniculi imaginem elicientis, praesentiae.

Data historica

Iuppiter ex antiquitate notus est, nudo oculo in Tellurico caelo visibilis; Romani ei dei Iovis nomen dederunt.

Anno 1610, Galilaeus Galilaei planetae praecipuos quattuor satellites invenit, recentius ad repertoris honorem Galilaeanos appellatos, gratia telescopii; individuata in orbita circum alium planetam prima caelestia corpora Telluris dissimilia. Quod elementum ad Copernicanae theoriae partes transibat.

Anno 1672, Roemer Iovianos satellites observans tempus inter eclipsem (imprimis Ius) brevius se facere, Tellure Iovi appronpinquante, et longius, Tellure discedente, percepit. Hic rarus effectus ad velocitatem lucis ligatus est, determinato sic primum exacto valore.

De Tellure observatio

Iuppiter praecipue per telescopium observando splendidus est. Atmosphaericas formationes faciliter visibiles ostendit, stratos et zonas notas, primas obscuras et secundas claras. Cum profunda visione non solum simpliciter parallelae inter se videri possunt, sed etiam prodire velut incisae structurae vorticum ubrae, velut Magnae Maculae Rubrae, stabilis anticyclonis, bis dimidioque Telluricae magnitudinis, se longitudinaliter fere metrum pro secunda moventis.

Iuppiter naturalibus coloribus visus.

Crebro planetae Galilaeanorum satellitum, umbram in Iovianum discum proicientium, transitus observari potest.

Atmosphaera

Iovis atmosphaera, Saturnianae similes, potissime hydrogenio helioque, duobus eisdem praecipuis elementis Solem et, generatim, Universum constituentibus, componitur. Quae ventis maxime violentis, velocitates inter 500 et 600 km/h consequi potentibus, transigitur.

Iuppiter super se ipsum rapidior omnibus aliis Systematis Solaris planetis rotat. Super superficiem macularum progressione observanda, planeta profecto solidum corpus non rotare invenitur. Nihilominus, Solaris differentialis rotationis, rotationalis de aequatore ad polos velocitatis gradualem variationem ostendentis, dissimilis, Ioviana rotationalis periodus zonales variationes possidet, multo Telluricae atmosphaerae earum recordatas. Inter ±10° de aequatore amplexa in fimbria, rotationalis periodus fere 9h 50m est.

Intestina structura

Subter atmosphaeram hydrogenium de gasioso statu liquidum fit, dum fere 24000 chiliometrorum altum hydrogenium metallicum liquidum fit; hic status valde singularis istius Solaribus in intestinis consecuti similis est, sed cum temperatura admodum minore. Quod enormis Ioviani campi magnetici responsale esse supponitur. Inter diversos status subdivisio exacta non est, et diversae hydrogenii phases gradatim una in alteram concinnantur.

Planetae nucleus parvus saxosusque est.

In Iove adens gravitas, super liquidam superficiem, valde ingentissima, in Systemate Solare maxima, excluso naturaliter Sole. 2,64 vicibus in Tellure adentis par esse calculatur. Quod hominem, inter alia, supra Tellurem 80 chilogrammatum gravem, in Iove fere 200 chilogrammatum gravem esse significat. Praeter transformativas inventiones aut portentosas solutiones (velut astronauta aquario ambitu, in singulare naviculae sideralis piscina contento, immersus), hodiernus homo Iovis liquidam superficiem visitare nequit. Sed gasiosa atmosphaera explorari potest.

Alii gasiosi planetae (aut melius "liquidi"), id est, Saturnus, Uranus et Neptunus, Tellurici similem gravitatis valorem habent, et ergo theorice explorabiles ab homine sunt. Saturnus, praeter, quamquam valde magnus sit et volumen Iovis simile habeat, tamen massam valde minorem possidet, ut gravitas in superficiem Tellurica minor sit.

Naturales satellites

Quattuor satellites Galilaeani: Io, Europa, Ganymedes, Callisto

Iuppiter subtillimorum anulorum serie circumdatur parvis saxosis particulis compositorum.

Circum planetam 63 satellites rotant, quorum solum 16 nominantur. Maximi ponderis hi quattuor, etiam Medicei aut Galilaeani appellati, a Galilaeo Galilaei inventi sunt et ab hoc dedicati Cosmo II Medices, et sunt :

• Io: intensae vulcanicae activitatis proprius, parva Iovis distantia et sua eccentrica orbita provocatae. Satelles continenter mutat propter vulcanicae materiae emissionem.
• Europa: saxosum nucleum spisso glaciei strato, craterum carente, opertum habet. Unum Systematis Solaris corpus, insuper Tellure, in quo in liquido statu aqua, subter spissum superficialis glaciei stratum latens, inveni potest, est. Continui gelidae corticis super satellitis superficiem motus causa meteoritici crateres, in omnibus aliis Iovis satellitibus bene visibiles, inveni nequiunt.
• Ganymedes: maximus satellitum, glacie saxisque formatur.
• Callisto: glacie saxoque composito, superficiem plurimis cum crateribus habet.

Alius ponderis satelles est :

Anuli

Iovianorum anulorum photographema quasi musivo^? plurium photographematum facta Civitatum Foederatatum speculatro Galilaeo captarum dum in Ioviano cono umbrae erat.

Et Iuppiter anulorum systema anno 1979 speculatro Voyager I inventum habet qui prope planetam supervolavit. Debilis structura videri de Tellure nequit, cui continenter aliae siderales missiones studuerunt.

Collisio cum Shoemakero-Levy 9

Cum Shoemaker-Levy cometa super Iovianam superficiem impactus effectus.

Inter dies sextum decimum et vicensimum secundum Iulii anni 1994, cometae Shoemaker–Levy 9 fragmenta revera pyrobolice super Iovem prolapsa sunt. Eventus diu praevisus erat, sed praevisiones eius quod visum esset ancipes erant. Numerosa telescopia planetae collineata, seu professionalia seu studiosa, photographias ceperunt quas omnes spectaculares definiverunt. Explosiones irruptione cometae factae et utiles Iovianae atmosphaerae proprietati subter immediata superficialia strata investigandae.

Primi fragminis collisio sexto decimo die Iulii decima et quadrante p.m. facta est, ob suam commotivitatem observatores stupefaciens. Fragmen Iovem 216 000 chiliometrorum pro hora velox, 200 000 megatonorum pariter potens attigit: temperatura post impactum 30 000 graduum centigradoorum^? crevit. Relictus crater tam magnus quam Telluris dimidium est.

De prima collisione cometae fragmina non solum gasio, glacie grandineque, velut exspectatis, sed etiam elementis firme sic robustioribus componi affirmari potuerunt, ut permiserint eisdem fragminibus non dissolvi contactu cum Iovis atmosphaera.

Voyager I planetae Iovis hanc photographiam 24º die Ianuarii amplius 40 miliones chilometrorum distans cepit.

Iovis exploratio

Multae siderales missiones prope Iovem speculatra tulerunt.

Missiones Praecursor

Praecursor 10 (Anglice Pioneer 10) mense Decembri anni 1973 Iovis supervolatum effecit, exacte anno antea quo Praecursor 11 (Anglice Pioneer 11) idem effecerit. Prima speculatra gasiosum planetam supervolantia, primum superficiem photographantia, fuerunt.

Missiones Viator

Viator 1 (Anglice Voyager 1) Martio anni 1979 supervolatum effecit, ante Viator 2 (Anglice Voyager 2) Iunio eiusdem anni. Missiones Viator immense meliorem satellitum Galilaeanorum comprehensionem fecerunt et Iovis anulos invenerunt. Etiam planetariae atmosphaerae primas vicinas imagines ceperunt.

Missio Ulixes

Februario anni 1992, solare speculatrum Ulixes (Anglice Ulysses) circum Iovem appropinquationem 450.000 chilometrorum (6,3 Iovianos radios) distans effecit. Supervolatus opus erat ut polaris orbita circum Solem obtineretur, fructus captus est ut studia de Ioviana magnetosphaera implerentur. Quia speculatrum machinam cinematographicam inscensam non habebat, nullam imaginem cepit. Februario anni 2004 speculatrum denuo Iovi appropinquavit, adhuc cum maiore distantia hac vice, fere 240 miliones chilometrorum.

Tabula geographica Iovis.

Missio Galilaeus

Adventus Iovem anno 1995, speculatrum Galilaeum (Anglice Galileo) mensuras photographiasque circum planetam perfecit usque ad annum 2003 cum suo ambitu in atmosphaera.

Missio Cassini

Anno 2000, percontatrum Cassini (Anglice: Cassini), versus Saturnum peregrinatum, Iovem supervolat, aliquas planetae imaginum maximae definitionis Telluri transmittens. Gratia redituum in radioelectrici instrumenti detectorii radiometrico modo, primum in taenia Ku synchrotronicae circum planetam radiationis mensura fit.

Missio Novi Horizontes

Speculatrum Novi Horizontes (Anglice: New Horizons) gravitationale auxilio fruitum est Iovem pridie Kalendas Martias anni 2007 supervolans ut necessaria velocitas ad remotissimum Plutonem anno 2015 attingendum obtineatur. Novi Horizontes prima navicula versus Iovem directe eiecta post Ulixem est.

Speculatri instrumenta imagines capere et Ioviani systematis data colligere pridie nonas Septembres coeperunt.

Telluri mirabiles Ioviani systematis, praecipue satellitum Galilaeanorum, imagines transmisit, data quae cum maiore subtilitate orbitalia aliquorum satellitum parametra obtinere permiserunt remittens.

Futurae missiones

NASA propositum missionis studio Iovis de orbita polare habet. Missionis Iunonis eiectio anno 2011 proponitur.

Propter oceani liquidi super unum Iovianorum satellitum Europam possibilitatem, magna iucunditas ut gelidis satellitibus singulatim studeant est. Missio NASA destinata eorum studio inserviebatur. Missionis Orbitri Iovianorum Gelidorum Satellitum (Anglice: Jupiter Icy Moons Orbiter, JIMO) eiectio anno 2012 exspectabatur. Quodam modo, missio ambitiosior putata est et sua pecuniaria suppeditatio abrogata est.

Bibliographia

• Bagenal, F., T. E. Dowling, et W. B. McKinnon, edd. 2004. Jupiter: The planet, satellites, and magnetosphere. Cantabrigiae: Cambridge University Press. ISBN 0-521-81808-7.
• Beebe, Reta. 1997. Jupiter: The Giant Planet. Ed secunda. Vasingtoniae: Smithsonian Institution Press. ISBN 1-56098-731-6.
• Gore, Rick. 1980. "What Voyager Saw: Jupiter's Dazzling Realm". National Geographic 157, no. 1 (Ianuarius): 2–30.

Nexus externi

Vicimedia Communia plura habent quae ad Iovem spectant.

• "Jupiter As Seen By Voyager 1" in A Trip into Space (Anglice)
• "The Jovian System" apud GravitySimulator.com (Anglice)
• "Jupiter" apud Astronomy Cast (Anglice)
• Archivum commentationum de Iove et satellitibus apud Planetary Science Research Discoveries (Anglice)
• "Jupiter's moon count reaches 79, including tiny 'oddball'" (17 Iulii 2018) apud Phys.org

Medicaea sidera – Lunae Galilaeanae Iovis