zanîn

 Binêre herwiha: zanin

Kurmancî

Bilêvkirin

•  IPA^(kilîd): /zˤɑ'niːn/
• Kîtekirin: za·nîn

Lêker

zanîn (lêkera gerguhêz)
Rehê dema niha:
RP. Niha
	ez	dizanim
	tu	dizanî
	ew	dizane
	em, hûn, ew	dizanin
Fermanî	Yekjimar	bizane
	Pirjimar	bizanin
Rehê dema borî:
RP. Boriya sade
	min	zanî
	te	zanî
	wê/wî	zanî
	me, we, wan	zanî
Formên din: Tewandin:zanîn

zanîn lêkera xwerû, gerguhêz

1. hay jê hebûn, agah jê hebûn, agahdar bûn, haydar bûn (ji tiştekê);

   Ez dizanim ew li kû ye. ― Min agadarî heye ka ew li kû ye. Min hay jê heye ew li kû derê ye.

   • Mahmût Xan nizane maf û diyarî çi ye. Ew bûye Osmanî. — (Çiyayê Agirî, Yaşar Kemal, Weşanxana Çanda Kurdî)
2. karîn tiştekî bike

   Ez dirûnê nizanim.

3. karîn bi zimanekî biaxive û fam bike

   Ew baş bi kurdî dizane.

4. piştrast bûn

   Ez dizanim ew dîsan jî nayê.

5. zanist, zanyarî, ilm

   Em tenê dikarin bi zanînê civaka xwe pêş ve bibin.

kurtebêj

1. tu same lo . ― Ma ez çi dizanime bavo. Min hay jê nîne,ez pê nizanim.

Ji wêjeya klasîk

• Şêweyê dilberê bizan sunnet e şêwe 'işwe ferd
  Şêweyê dilberê bizan sunnet e şêwe 'işwe ferd — (Melayê Cizîrî, Dîwana Melayê Cizirî, ~1640)

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: زانين‎ (dengnasî: ظانین)
• kurdî-krîlî: занин

Jê

• nezan
• nezanî
• zana
• zanatî
• zane
• zanetî
• zanist
• zanistî
• zanistavan
• zanyar
• zanyarî

Bide ber

• agah jê hebûn
• aşna bûn
• hay jê hebûn
• nasîn
• nas kirin
• şareza bûn

Nîşe

Lêkerên karîn/kanîn û zanîn bi hin awayan ji lêkerên din yên kurmancî cuda tên tewandin. Bo mînak: di dema niha de di hin devokan de pêşqertafa di- nakeve pêşiya wan. Anku lêkeran bi awayê "ez dikim, tu dibêjî, ew dixwe" tên tewandin lê karîn/kanîn û zanîn di hin devokan de wek "ez karim, tu zanî, ew kane" tên tewandin (li cihê "ez dikarim, tu dizanî, ew dikane").

Herwiha neyînîkirina wan ne bi na- ye lê bi ni- ye. Anku di kurmancî de lêker bi awayê "ez nakim, tu naçî, ew nabêje" û hwd. tên neyînîkirin lê ji bilî van lêkeran karîn/kanîn û zanîn - ku bi awayê "ez nizanim, tu nikarî, ew nikane" tên neyînîkirin.

Herwiha di rewşên din de jî hin cudahî hene. Ji hemû lêkerên din re di raweya şertî de (kondîsyonal yan subjunktîv) bi giştî lêker bi formûlaya "bi- reha dema niha qertafa kesane" ne: "ez bi-ç-im, tu bi-k-î, ew bi-bêj-e". Ev qaydeya giştî di hin devokan de li gel lêkerên karîn/kanîn û zanîn dîsa jî li kar e: "ez bi-zan-im, tu bi-kar-î, ew bi-kan-e". Lê di hin devokan de jî ew bi formûlaya "rehê dema niha -i- -b- qertafa kesane" tên çêkirin: "ez kar-i-b-im, tu zan-i-b-î, ew kan-i-b-e". Di hin devokan de jî îcar ev herdu qayde di heman demê de tên bikaranîn: "ez bi-zan-i-b-im, tu bi-kar-i-b-î, ew bi-kan-i-b-e".

Herwiha ev zanibû bi teşeya raboriya dûr zanîbû hemanî nayê lêvandin.

Etîmolojî

Ji proto-hindûewropî *ǵenh₃- / *ǵenə- / *ǵnō-, têkildarî zan- ya avestayî, pehlewî dan-, farisî dan-, zazakî zanayene, sanskrîtî jānāmi, rusî знать (znat'), almanî kann, swêdî kan (dikare) û känna (nasîn), îngilîzî can (bixwîne: ken, "karîn") û know (bixwîne: now "zanîn" ji îngilîziya kevn cunnan, bixwîne: kunnan "zanîn").

Ji proto-hindûewropî: *gne- ("zanîn"), proto-îranî: *zan- ("zanîn"), avestayî: zān- ("zanîn"), partî: z'n- ("zanîn"), pehlewî: d'n- ("zanîn"), sogdî: z'n- ("zanîn"), farisî: dān- ("zanîn"), osetî: zynd- ("zanîn"), belûçî: zan- ("zanîn"), semnanî: zūn- ("zanîn"), sengîserî: zun- ("zanîn") ... ^{alfabeya arî}, kurmancî: zanîn- ("zanîn"), soranî: zanîn- ("zanîn"), hewramî: zanay ("zanîn"), zazakî: zanayene, sanskrîtî: jna- ("zanîn"), latînî: gno- ("zanîn"), yûnanî: gno- ("zanîn"), îngilîzî: know ("zanîn") ..., almanî: kann (dikare), swêdî: kan (dikare), känna (nasîn)

Çavkanî: Cheung p.467, Watkins p.33, Etymonline
Binere herwiha: nasîn

Anagram

• nazîn

Werger

• Abxazî: адырра (ādərrā)
• Afarî: eexege
• Afrîkansî: weet → af
• Akanî: nim
• Albanî: di → sq
• Almanî: wissen → de

  Elmanîşî: wüsse

• Altayiya başûrî: билер (biler)
• Amharî: ማወቅ → am (mawäḳ), ማዎቅ (mawoḳ)
• Amharî: ማወቅ → am (mawäḳ)
• Aramî: יְדַע‎
• Aromanî: shciu
• Astûrî: saber → ast
• Azerî: bilmək → az
• Baskî: jakin, jakina izan
• Başkîrî: белеү (belew)
• Bayerî: wissn
• Belarusî: ве́даць impf (vjédacʹ), знаць impf (znacʹ)
• Bengalî: জানা → bn (jana), চেনা → bn (cena)
• Bextiyarî: دونستن‎ (dõwesten)
• Bîslamayî: save
• Bontociya rojhilatî: ammo, inila
• Bretonî: gouzout → br
• Bugî: ito
• Bukidnon manoboyiya rojavayî: savut
• Bulgarî: зна́я → bg impf (znája)
• Burmayî: သိရှိ → my (si.hri.), သိ → my (si.)
• Conxayî: ཤེས (shes)
• Çekî: vědět → cs
• Çinook jargonî: kəmtəks
• Çînî:

  Kantonî: 知 (zi¹)

  Dunganî: җыдо (žɨdo)

  Hakkayî: 知 (tî)

  Mandarînî: 知道 → zh (zhīdao), 曉得 → zh (xiǎode)

  Min dongî: 捌 (báik)

  Minnanî: 知影 → zh-min-nan (chai-iáⁿ), 會曉 → zh-min-nan (ē-hiáu), 明白 → zh-min-nan (bîng-pi̍k)

  Wuyî: 曉得

• Çuvaşî: пĕл (pĕl)
• Dalmatî: sapar
• Danmarkî: vide → da
• Dolganî: бил
• Dongşîangî: mejie
• Emilî: savêr
• Endonezyayî: tahu → id
• Erebî: عَلِمَ‎ → ar (ʿalima), عَرَفَ‎ → ar (ʿarafa)

  Erebiya misrî: عرف‎ (ʿeref)

  Erebiya hîcazî: عرف‎ (ʕirif)

• Ermenî: գիտենալ → hy (gitenal), իմանալ → hy (imanal)
• Esperantoyî: scii → eo
• Estonî: teadma → et
• Evenî: хадай (hadaj)
• Evenkî: сами (sami)
• Fangî (Bantu): -yem
• Farisî: دانستن‎ → fa (dânestan), دونستن‎ (dunestan)
• Ferî: vita → fo
• Fînî: tietää → fi
• Fransiya kevn: savoir, saveir
• Fransî: savoir → fr
• Friyolî: savê
• Frîsiya bakur: waase, witj
• Frîsî: wite → fy, witte → fy
• Gaelîka skotî: bi fhios aig
• Galîsî: saber → gl
• Gotî: 𐍅𐌹𐍄𐌰𐌽 (witan)
• Gujaratî: જાણવું (jāṇvũ)
• Gurcî: ცოდნა (codna)
• Guwaranî: kuaa
• Haîtî: konnen
• Hawayî: ʻike
• Hawsayî: sanī̀
• Hindî: जानना → hi (jānnā)
• Holendî: weten → nl
• Îbranî: יָדַע‎ → he (yadá)
• Îdoyî: savar → io
• Îlokanoyî: ammo
• Îngilîziya kevn: witan
• Îngilîzî: know → en
• Îrlendî: a fhios a bheith agat, is eol do, eolas a bheith ag
• Îstriyotî: savì
• Îtalî: sapere → it
• Îzlendî: vita → is
• Japonî: 知る → ja (しる, shiru), 確信している (かくしんしている, kakushin shite iru), ご存知である (ごぞんじである, go-zonji de aru), 存じ上げる (ぞんじあげる, zonjiageru)
• Javayiya kevn: wruh
• Javayî: weruh → jv
• Kabîlî: ẓer
• Kalingayiya başûrî: akammu
• Kankanayiya bakurî: gekken
• Karaxanîdî: بِلْماكْ‎ (bilmēk)
• Katalanî: saber → ca
• Keçwayî: riqsiy
• Kirgizî: билүү → ky (bilüü)
• Kîkûyûyî: ũĩ
• Kîlîvîlayî: -nukwali-
• Kîngalî: දන්නවා (dannawā)
• Koreyî: 알다 → ko (alda)
• Kornî: godhvos
• Krioyî: sabi
• Latînî: sciō → la
• Latviyayî: zināt → lv
• Lawsî: ຮູ້ → lo (hū), ຊາບ (sāp)
• Lingalayî: yeba
• Lîtwanî: žinoti → lt
• Lombardî: savè
• Lueyî: ᦣᦴᧉ (huu²)
• Makasarî: ito
• Makedonî: зна́е impf (znáe)
• Malayalamî: അറിയുക → ml (aṟiyuka)
• Malezî: tahu → ms
• Maltayî: għaf
• Mançûyî: ᠰᠠᠮᠪᡳ (sambi)
• Maratî: जाणणे → mr (j̈āṇṇe)
• Mbya guaraniyî: kuaa
• Mecarî: tud → hu
• Mînangkabawî: tahu
• Mîrandî: saber
• Mongolî: мэдэх → mn (medeh)
• Nahwatlî: mati
• Nanayî: саори, отоли-
• Nedersaksî: weten
• Nepalî: चिन्नु (cinnu)
• Normandî: saver
• Norwecî: vite → no
• Oksîtanî: saber → oc, saupre → oc
• Oriyayî: ଜାଣିବା → or (jaṇiba)
• Oromoyî: baruu
• Osetî: зонын (zonyn)
• Osmanî: بیلمك‎ (bilmek)
• Oygurî: بىلمەك‎ (bilmek)
• Ozbekî: bilmoq → uz
• Peştûyî: پوهېدل‎ → ps (pohedᶕl), پيېدل‎ (pǝyedǝ́l)
• Piedmontîsî: savej
• Polonî: wiedzieć → pl impf, znać → pl impf
• Portugalî: saber → pt
• Qazaxî: білу → kk (bılu)
• Ratahanî: mataton
• Romancî: savair, saveir, saver
• Romanyayî: ști → ro
• Rusî: знать → ru impf (znatʹ), ве́дать → ru impf (védatʹ)
• Sahoyî: eerhege
• Saksoniya kevn: witan
• Samogîtî: žėnuotė
• Sanskrîtî: जानाति → sa (jānāti)
• Sardînî: ischire, ischiri
• Sebwanoyî: kahibalo
• Sicîlî: sapiri → scn
• Sindhî: ڄاڻڻ‎
• Sirananî: sabi
• Sirboxirwatî:

  Kirîlî: знати impf

  Latînî: znati → sh impf

• Slaviya kevn:

  Kirîlî: знати (znati), вѣдѣти (věděti)

• Slaviya rojavayî ya kevn: знати (znati), вѣдѣти (věděti)
• Slovakî: vedieť → sk impf
• Slovenî: vedeti → sl impf
• Somalî: ogaasho
• Sorbî:

  Sorbiya jêrîn: wěźeś

  Sorbiya jorîn: wědźeć

• Spanî: saber → es
• Sundanî: uninga
• Swahîlî: kujua
• Swêdî: veta → sv
• Şerpayî: ཤེའ (shee)
• Tacikî: донистан → tg (donistan)
• Tagalogî: alam → tl
• Tarantinoyî: sapè
• Tayiya bakurî: ᩁᩪ᩶ (hu)
• Tayî: รู้ → th (rúu), ทราบ → th (trâap)
• Ternateyî: waro
• Teterî: белергә → tt (belergä)
• Tetûmî: hatene
• Tibetiya klasîk: ཤེས་ (shes)
• Tirkiya kevn: 𐰋𐰃𐰠‎ (b²il² /bil-/)
• Tirkî: bilmek → tr
• Tirkmenî: bilmek → tk
• Tîbetî: ཤེས (shes), མཁྱེན (mkhyen)
• Tofalarî: билир (bilir), биир (biir)
• Tokpisinî: save
• Torangî: sçaveirĕ
• Toxarî B: kärs-
• Tuvanî: билир (bilir)
• Ugarîtî: 𐎊𐎄𐎓 (ydʿ)
• Urdûyî: جاننا‎ (jānnā)
• Ûkraynî: зна́ти → uk impf (znáty), ві́дати → uk impf (vídaty)
• Venîsî: saver
• Viyetnamî: biết → vi
• Volapûkî: nolön → vo
• Weylsî: medru → cy, gwybod → cy
• Xakasî: пілерге (pílerge)
• Ximêrî: ចេរ → km (cee)
• Yakutî: бил (bil)
• Yidîşî: וויסן‎ (visn)
• Yûnanî: ξέρω → el (xéro)

  Kevn: γιγνώσκω (gignṓskō), γινώσκω (ginṓskō), οἶδα (oîda)

• Zêlandî: weête
• Zhuangî: rox
• Zimanê destan ê emerîkî: BentB@Sfhead

Navdêr

Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	zanîn	zanîn
Îzafe	zanîna	zanînên
Çemandî	zanînê	zanînan
Nîşandera çemandî	wê zanînê	wan zanînan
Bangkirin	zanînê	zanînino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	zanînek	zanînin
Îzafe	zanîneke	zanînine
Çemandî	zanînekê	zanîninan

zanîn mê

1. haydarî, agahî, hay, esehî, piştrastî

   Zanîna zimanê kurdî.

   Zanîna rastiyê.

2. zanyarî, zanist, ilm

   Divê em welatê xwe bi zanînê ava bikin.

Dijmane

• nezanîn
• nezanî

Bide ber

• nasîn
• karîn

Jê

• zanînî

Werger

• Afrîkansî: kennis → af
• Albanî: dituri → sq m, dije → sq m, dijeni → sq m
• Almanî: Wissen → de nt, Kenntnis → de m
• Amharî: እውቀት (ʾəwḳät)
• Asamî: জ্ঞান (gyan)
• Astûrî: conocimientu n, conocencia m
• Azerî: bilik → az
• Başkîrî: белем (belem)
• Belarusî: ве́данне nt (vjédannje)
• Bengalî: জ্ঞান → bn (ggan), এলেম → bn (elem)
• Bîkoliya naverast: kaaraman
• Bretonî: anaoudegez m
• Bulgarî: зна́ние → bg nt (znánie)
• Burmayî: အသိပညာ → my (a.si.pa.nya), ဝိဇ္ဇာ → my (wijja)
• Cahuillayî: 'e'nanill
• Çekî: znalost → cs m, vědění nt
• Çînî:

  Kantonî: 知識 (zi¹ sik¹, zi³ sik¹), 見識 (gin³ sik¹)

  Dunganî: җышы (žɨšɨ), җяншы (ži͡anšɨ), эрлин (erlin)

  Mandarînî: 知識 → zh (zhīshi), 見識 → zh (jiànshí, jiànshì)

• Danmarkî: viden → da, kundskab, kendskab → da
• Endonezyayî: pengetahuan → id
• Erebî: عِلْم‎ → ar n (ʿilm), مَعْرِفَة‎ → ar m (maʿrifa)
• Ermenî: իմացություն → hy (imacʻutʻyun), գիտելիք → hy (gitelikʻ)
• Esperantoyî: scio
• Estonî: teadmine, teadmised pj
• Farisî: دانش‎ → fa (dâneš), شناخت‎ → fa (šenâxt), علم‎ → fa ('elm), معرفت‎ → fa (ma'refat)
• Ferî: vitan m
• Fînî: tieto → fi, tiedot → fi pj
• Fransiya kevn: saveir
• Fransî: connaissance → fr m, science → fr m

  Fransiya navîn: sçavoir n

  Fransiya kevn: savoir n, conoissance m, escient n

• Friyolî: cognossince m
• Frîsî: witten → fy
• Gaelîka skotî: fios n
• Galîsî: coñecemento → gl n, sabenza m, sabedoría m
• Gurcî: ცოდნა (codna)
• Haîtî: konesans
• Hawayî: ʻike
• Hindî: जान → hi m (jān), ज्ञान → hi n (gyān), बुद्धि → hi m (buddhi), इल्म → hi n (ilm)
• Holendî: kennis → nl, weten → nl, wetenschap → nl
• Îbranî: יֶדַע‎ → he (yéda), ידיעה‎ → he m (yediá)
• Îngilîzî: knowledge → en
• Înterlîngua: cognoscentia
• Îrlendî: fios n
• Îtalî: conoscenza → it m
• Îzlendî: þekking → is m
• Japonî: 知識 → ja (ちしき, chishiki)
• Kapampanganî: pamibaluan, pangabalu
• Katalanî: coneixement → ca n
• Keçwayî: riqsiy
• Kirgizî: билим → ky (bilim)
• Koreyî: 지식 → ko (jisik), 앎 → ko (am)
• Latînî: notitia m, notio → la m, agnitio m, cognitio m, intelligentia m
• Latviyayî: zināšana m
• Lawsî: ຄວາມຮູ້ → lo (khuām hū), ວິຊາ (wi sā)
• Lîtwanî: žinojimas n, mokėjimas → lt n, išmanymas n
• Makedonî: знаење m (znaenje)
• Malezî: pengetahuan → ms, ilmu → ms
• Maltayî: konoxxenza m
• Maorî: mātauranga → mi, mōhio ngutu
• Mecarî: tudás → hu, ismeret → hu
• Mongolî: эрдэм → mn (erdem), мэдлэг → mn (medleg)
• Nepalî: ज्ञान (gỹān)
• Norwecî:

  Norweciya bokmålî: kunnskap → no n, viten n

  Norweciya nînorskî: kunnskap n

• Oksîtanî: coneissença → oc m
• Oriyayî: ଜ୍ଞାନ → or (jñanô)
• Osmanî: بیلك‎ (bilik)
• Oygurî: بىلىم‎ → ug (bilim)
• Ozbekî: bilim → uz, bilish → uz
• Palî: ñāṇa, vijjā
• Plodîşî: Wissenschoft m
• Polonî: wiedza → pl m
• Portugalî: conhecimento → pt n
• Qazaxî: білім (bılım), ғылым → kk (ğylym)
• Romanyayî: cunoaștere → ro m, știre → ro m
• Rusî: зна́ние → ru nt (znánije), осведомлённость → ru m (osvedomljónnostʹ)
• Sanskrîtî: ज्ञान → sa (jñāna), बुद्धि → sa (buddhi), विद्या → sa (vidyā), बोध → sa (bodha)
• Sicîlî: canuscenza m
• Sirboxirwatî:

  Kirîlî: знáње nt

  Latînî: znánje → sh nt

• Sîlhetî: ꠉꠣꠀꠘ (gian)
• Skotî: kennin
• Slovakî: znalosť m
• Slovenî: znanje → sl
• Spanî: conocimiento → es n
• Sundanî: ᮕᮍᮝᮨᮛᮥᮂ (pangaweruh)
• Swahîlî: maarifa → sw
• Swêdî: kunskap → sv g
• Şîngazîcayî: udjuzi 11
• Tacikî: дониш → tg (doniš), маърифат → tg (maʾrifat)
• Tagalogî: karunungan nt
• Tamîlî: அறிவு → ta (aṟivu), ஞானம் → ta (ñāṉam)
• Tayî: ความรู้ → th, วิชา → th, วิทยา → th
• Telûgûyî: జ్ఞానము → te (jñānamu), బోధ → te (bōdha)
• Temazîxtiya atlasa navendî: ⵜⵓⵙⵙⵏⴰ m (tussna)
• Teteriya krîmî: bilgi, bilme
• Teterî: белем → tt (belem)
• Tirkî: bilim → tr, marifet → tr, bilgi → tr
• Tirkmenî: bilim → tk, maglumat
• Tîbetî: ཤེས་བྱ (shes bya), ཡོན་ཏན (yon tan)
• Tokpisinî: save
• Toxarî B: karsalñe, kärsor
• Ugarîtî: 𐎄𐎓𐎚 (dʿt)
• Urdûyî: گیان‎ (gyān), علم‎ → ur (ilm)
• Ûkraynî: знання́ → uk nt (znannjá)
• Viyetnamî: tri thức → vi
• Warayî: kaaram
• Weylsî: adnabyddiaeth → cy, gwybodaeth → cy m
• Ximêrî: ចំណេះ → km (cɑmneh), ញាណ → km (ñiən), វិជ្ជា → km (vɨcciə)
• Yidîşî: וויסן‎ nt (visn)
• Yûnanî: γνώση → el m (gnósi), αγωγή → el m (agogí)

  Kevn: γνῶσις m (gnôsis)