Here naverokê

Komara Îrlendayê: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Girêdanan biguhêre
Ji Wîkîpediya, ensîklopediya azad.
Bi înteraktîvî li dîroka rûpelê bigere
← Cudahiya kevntirCudahiya nûtir →
Content deleted Content added
DîtbarîWîkînivîs
Penaber49 (gotûbêj | beşdarî)
81.615 guhartin
Kurteya guhartinê tine
Etîket: Betalkirî Guhartina mobîl Guhartina malpera mobîl Guhartina mobîl a pêşketî
Keremkin, ez xebata xwe bi dawî bikim
Etîket: Betalkirina destî Guhartina dîtbarî Guhartina mobîl Guhartina malpera mobîl
Rêz 1: Rêz 1:
{{Agahîdank welat
{{Xebat}}{{Agahîdank giştî}}
| nav = ''Éire''
| navê_fermî =
| navê_kurdî = Komara Îrlendayê
| al = Flag of Ireland.svg
| nîşan = Coat_of_arms_of_Ireland.svg
| sirûda_netewî = Amhrán na bhFiann
| cîh = EU-Ireland.svg
| zimanên_fermî = [[Îrlendî]] û [[îngilîzî]]
| zimanên_tev =
| sîstema_siyasî = [[Komar]]
| serxwebûn =
| paytext = [[Dublîn]]
| serok_komar = [[Michael D. Higgins]]
| serok_wezîr = [[Micheál Martin]]
| rûerd = 70.273
| av = 2
| gelhe = 4.234.925 (01.04.2006)
| berbelavî = 60.3
| dirav = Euro ([[EUR]])
| dem = UTC 0
| nîşana_înternetê = .ie
| koda_telefonê = 353
| nexşe =
| nexşe_sernav =
}}
'''Îrlenda''' an jî Komara Îrlendayê (bi [[îrlendî]]: '''Éire''', bi [[îngilîzî]]: Ireland) dewletek [[Ewropa]]yê ye. Îrlenda endamê [[Yekîtiya Ewropayê]] ye. Beşek ji axa Îrlendayê (bakurê welêt) ji sala 1921'ê ve di encama şerê îrlendî-înglîzî ji başûrê welêt hatiye qutkirin û weke [[Bakurê Îrlendayê]] di bin desthilatdariya [[Keyaniya Yekbûyî|Keyaniya Yekbûyî ya Brîtaniya Mezin û Bakurê Îrlendayê]] de ye.


'''[[Komar|Komara]] Îrlendayê''' (bi [[Zimanê îrlendî|îrlendî]]: ''Éire'' [ˈeːɾʲə] û ''Poblacht na hÉireann'') welatekî li [[Ewropaya Rojava|bakur-rojavayê Ewropayê]] ye ku ji 32 wîlayetên [[Îrlenda (girav)|girava Îrlendayê]] ji 26 wîlayetan pêk tê û nifûsa wê 5,3 milyon e. Paytext û bajarê herî mezin [[Dublîn]] e, li aliyê rojhilatê giravê, ku nifûsa wê 1,3 mîlyon e. Dewleta serdest tenê sînorê xwe yê bejahî bi [[Îrlendaya Bakur]] re, ku beşek ji [[Keyaniya Yekbûyî]] ye, parve dike. Wekî din ew ji hêla [[Okyanûsa Atlantîk]] ve, li başûr bi [[Deryaya Keltî]], li başûr-rojhilat Kanala St-George û li rojhilat jî bi Deryaya Îrlendayê ve tê dorpêç kirin. Îrlenda komareke [[Dewleta yekpare|yekpare]] û parlementerî ye. Meclîs, Oireachtas, ji meclîsa jêrîn, Dáil Éireann; xaniyek jorîn, Seanad Éireann; û serokek hilbijartî (Uachtarán) ku wekî serokê dewletê bi piranî merasîm, lê bi hin hêz û erkên girîng re kar dike. Serokê hikûmetê Taoiseach e (serokwezîr, wekê: 'serok'), ku ji hêla Dáil ve tê hilbijartin û ji hêla serok ve hatî destnîşankirin, ku wezîrên din ên hikûmetê destnîşan dike.
== Erdnîgarî ==
Di hundurê giravê de bi giranî deşt hene, ku ji derve bi deverên çiyayî hatine dorpêç kirin.


⚫
== Çavkanî ==
[[Çemê Şahnnon]], ku ji bakur ber bi başûr ve diçe, li giravê bi qasî 370 km dirêjtirîn e. Li deştan gelek golên ku bi girîngî şekil didin peyzajê hene. Lough Corrib gola herî mezin a Irelandrlanda ye û duyemîn mezintirîn gola girava Îrlenda ye piştî Lough Neagh li Irelandrlanda Bakur.
⚫
{{Çavkanî}}

Çiyayê herî bilind [[Carrantuohill]] (navên din Carrauntoohil, Carrantual, Carntuohil) bi 1039 m<ref>Carrauntoohil 1,038.6m hill. In: mountainviews.ie. Abgerufen am 4. März 2022 (Inglizî).</ref> ye. Ew li başûrê rojavayê giravê di Macgillycuddy's Reeks de ye.

Ji sala 1980an vir ve şeş parkên neteweyî li seranserê welêt hatine damezrandin.

== Dîrok ==
Di [[Serdema Navîn]] de, Îrlenda dewletek federal bû ku keyê [[Înglistan|Îngilistanê]] wekî mîr bû. Digel vê yekê, damezrandina dewleta Îrlendayê ji Îngilistanê cuda bû û ev şert ma dema ku Îrlenda di sala 1541an de di yekîtîyek kesane ya bi Îngilistanê re bû keyek.

Di 1ê çileya paşîna sala 1801 de, Keyaniya Irlendayê bi [[Keyaniya Yekbûyî|Keyaniya Brîtaniya]] ve hate girêdan û Keyaniya Yekbûyî ya Brîtanya Mezin û ava kir. Dûv re Îrlenda bû beşek damezrîner a Keyaniya Yekbûyî heya ku şerek navxweyî ya 1919-1922 neçar kir ku netewe di sala 1921an de li du beşên îdarî, yek li bakur û yek li başûr, dabeş bike.

Beşa bakur, bi qasî ku bi parêzgeha Ulster re têkildar e, berdewam kir ku di nav Keyaniya Yekbûyî de parêzgehek û keyaniyek pêk bîne, dema ku beşa başûr, digel beşek piçûktir a Ulster, di nav [[Împeratoriya Brîtanî]] de dewletek azad hate ragihandin. Beşa başûr di rizgarbûna ji taca Brîtaniyayê de her ku çû pêşda çû û di sala 1949 de xwe komareke serbixwe ragihand. Di sala 1973 de, Îrlanda tevlî Civaka Aborî ya Ewropayê bû, ku pêşengê [[Yekîtiya Ewropayê]] ye.

Krîza darayî ya 2008an li welat giran xist, ku neçar ma ku teserûfên giran bike. Di nîvê salên 2010an de, krîza herî xirab derbas bû, lê fikarek mezin heye ku derketina Brîtanya ji Yekîtiya Ewropî dê zirarek mezin bide aboriya Îrlendî û hevkariya li dora Îrlendayê Bakur dijwartir bike.

== Mijarên têkildar ==

* [[Îrlenda (girav)]]
* [[Îrlendaya Bakur]]


== Girêdanên derve ==
== Girêdanên derve ==
{{Kategoriya Commonsê ya biçûk|Ireland}}
{{Kategoriya Commonsê ya biçûk|Ireland}}
⚫
== Çavkanî ==
⚫
{{Çavkanî}}
{{YE}}
{{YE}}
{{Dewletên Ewropayê}}
{{Dewletên Ewropayê}}

Guhartoya 04:02, 6 îlon 2024

Komara Îrlendayê
Ireland Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
  • Ireland Li ser Wîkîdaneyê biguhêre

Ala


Mertal
53°Bk 8°Ra / 53°Bk 8°Ra / 53; -8
Dirûşm: Jump into Ireland Li ser Wîkîdaneyê biguhêre

Sirûd: Amhrán na bhFiann Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
ParzemînEwropa Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
DewletKomara Îrlendayê Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
Paytext
ZimanInglîzî, inglîzî, Shelta, Zimanê îrlendî û Irish Sign Language Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
Dema avabûnê
  • 29 kanûna pêşîn 1937 Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
Birêvebirin
 • Awayê birêvebirinêKomar, dewleta yekpare Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
 • Serokê rêveberiyêLeo Varadkar (2022–) Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
Rûerd
  • 69.797 km² Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
Nifûs5.149.139 (2022) Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
Saet
Plakaya erebeyêIRL
Malperwww.gov.ie/ Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
  • Keyaniya Yekbûyî ya Brîtaniya Mezin û Îrlendayê Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêreBelge

Komara Îrlendayê (bi îrlendî: Éire [ˈeːɾʲə] û Poblacht na hÉireann) welatekî li bakur-rojavayê Ewropayê ye ku ji 32 wîlayetên girava Îrlendayê ji 26 wîlayetan pêk tê û nifûsa wê 5,3 milyon e. Paytext û bajarê herî mezin Dublîn e, li aliyê rojhilatê giravê, ku nifûsa wê 1,3 mîlyon e. Dewleta serdest tenê sînorê xwe yê bejahî bi Îrlendaya Bakur re, ku beşek ji Keyaniya Yekbûyî ye, parve dike. Wekî din ew ji hêla Okyanûsa Atlantîk ve, li başûr bi Deryaya Keltî, li başûr-rojhilat Kanala St-George û li rojhilat jî bi Deryaya Îrlendayê ve tê dorpêç kirin. Îrlenda komareke yekpare û parlementerî ye. Meclîs, Oireachtas, ji meclîsa jêrîn, Dáil Éireann; xaniyek jorîn, Seanad Éireann; û serokek hilbijartî (Uachtarán) ku wekî serokê dewletê bi piranî merasîm, lê bi hin hêz û erkên girîng re kar dike. Serokê hikûmetê Taoiseach e (serokwezîr, wekê: 'serok'), ku ji hêla Dáil ve tê hilbijartin û ji hêla serok ve hatî destnîşankirin, ku wezîrên din ên hikûmetê destnîşan dike.

Çavkanî

Girêdanên derve

Commons Li Wikimedia Commons medyayên di warê Komara Îrlendayê de hene.
Ji "https://ku.wikipedia.org/w/index.php?title=Komara_Îrlendayê&oldid=1830602" hatiye standin.