Here naverokê

Kubîlay Xan: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Ji Wîkîpediya, ensîklopediya azad.
Bi înteraktîvî li dîroka rûpelê bigere
← Cudahiya kevntirCudahiya nûtir →
Content deleted Content added
DîtbarîWîkînivîs
Kurteya guhartinê tine
Etîket: Betalkirî Guhartina dîtbarî Guhartina mobîl Guhartina malpera mobîl
Kurteya guhartinê tine
Etîket: Betalkirî Guhartina dîtbarî Guhartina mobîl Guhartina malpera mobîl
Rêz 6: Rêz 6:


== Jiyan ==
== Jiyan ==
Kubîlay di ciwaniya xwe de bi [[Zimanê çînî|zimanê Çînî]] fêr bû û pîr bi çanda Çînî va eleqedar bû. Birayê wî Mengu, ku di sala 1251an de wek serwerê Mongol hate hilbijartin, Kubilay şand welatên [[rojhilat]] û Hulagu jî ber bi welatên [[rojava]]<nowiki/>yî şand. Dema ku Kubîlay li herêmên [[başûr]] (Çîn) bû rêveber, wî bi rêveberiya xwe ya adîl bal kişand.
Kubîlay di ciwaniya xwe de bi [[Zimanê çînî|zimanê Çînî]] fêr bû û pîr bi çanda Çînî va eleqedar bû. Birayê wî Mengu, ku di sala 1251an de wek serwerê Mongol hate hilbijartin,<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.britannica.com/biography/Kublai-Khan |sernav=Kublai Khan {{!}} Biography, Accomplishments, & Facts {{!}} Britannica |malper=www.britannica.com |tarîx=2024-01-01 |tarîxa-gihiştinê=2024-02-22 |ziman=en}}</ref> Kubîlay şand welatên [[rojhilat]] û Hûlagû jî ber bi welatên [[Rojava|rojavayî]] şand.


Kubîlay pêşî bi artêşeke mezin [[Xi'an]] hilda. Wî parêzgerên mezin yên Çîn ê yek bi yek bi dest xist. Di sala 1258an de, ew gehişte herêmên [[Yunnan]] û [[Sichuan]]. Di sala 1259an de nûçe ya mirina Mengu Xan hilda. Lêbelê, Kubilay dorpêça xwe li [[Wuhan]] berdewam kir. Paşta venegerya. Di vê navberê de, dema ku ew fêr bû ku birayê wî [[Arik Boke]] hewl dide ku text bi dest bixe, wî bi [[xanedana Song]] re aştî îmze kir û [[artêş]]<nowiki/>ê xwe zivirand [[Mongolya]]. Di sala 1260an de, Kubilay û birayê wî, xwe wekî Xan îlan kirin. Têkoşîna dû birayan 3 sal berdewam kir û bi serkeftina Kubilay bi dawî bû. Lêbelê, parêzgarê [[Yizhou]] ku sûd ji van tevliheviyên navxweyî qirt, li hember serdestiya Mongolan serhilda. Kubilay bi hêsanî ev serhildan têkbir. Lê ji ber vê bûyerê, Kubîlay bawerîya xwe bi [[Han (netewe)|neteweya Han]] ra winda kir. Pîştî ku bu împerator, di rêvebiryêda cîh neda neteweya Han.
Dema ku Kubîlay li herêmên [[başûr]] (Çîn) bû rêveber, wî bi rêveberiya xwe ya adîl bal kişand. Kubîlay pêşî bi artêşeke mezin [[Xi'an]] hilda. Wî parêzgerên mezin yên Çîn ê yek bi yek bi dest xist. Di sala 1258an de, ew gehişte herêmên [[Yunnan]] û [[Sichuan]]. Di sala 1259an de nûçe ya mirina Mengu Xan hilda. Lêbelê, Kubilay dorpêça xwe li [[Wuhan]] berdewam kir. Paşta venegerya. Di vê navberê de, dema ku ew fêr bû ku birayê wî [[Arik Boke]] hewl dide ku text bi dest bixe, wî bi [[xanedana Song]] re aştî îmze kir û [[Artêş|artêşê]] xwe zivirand [[Mongolya]]. Di sala 1260an de, Kubilay û birayê wî, xwe wekî Xan îlan kirin. Têkoşîna dû birayan 3 sal berdewam kir û bi serkeftina Kubilay bi dawî bû. Lêbelê, parêzgarê [[Yizhou]] ku sûd ji van tevliheviyên navxweyî qirt, li hember serdestiya Mongolan serhilda. Kubilay bi hêsanî ev serhildan têkbir. Lê ji ber vê bûyerê, Kubîlay bawerîya xwe bi [[Han (netewe)|neteweya Han]] ra winda kir. Pîştî ku bu împerator, di rêvebiryêda cîh neda neteweya Han. Kubilay Xan [[xanedana Yuan]] li Çînê damezrand û di navbera 1271an û 1294an de desthilatdarî kir.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.history.com/topics/asian-history/kublai-khan |sernav=Kublai Khan - Biography, Death & Achievements |malper=HISTORY |tarîx=2019-06-10 |tarîxa-gihiştinê=2024-02-22 |ziman=en}}</ref> [[Paytext]]a xanedanê [[Beijing]] bû. Wî di sala 1279an de [[xanedana Song]] bi dawî kir û Çîn kir yek parçe. Sînorên dewleta Kubilay heta [[Îran]] û [[Polonya]] belav bû. Kubîlay Xan di serdegirtinên xwe yên li ser [[Japon]] û [[Viyetnam]]<nowiki/>ê de serfiraz ne bû. Wî li [[Burma]]<nowiki/>yê serkeftinek mezin bi dest xwe xist. Kubilay Xan di 1293an de berve [[Îndonezya]] yê çu û Java bi dest xist. Kubîlay Xan avakirina [[Kanala Mezin a Çînê]] berdewam kir vê piştgirî da pêşveçûna [[huner]]a çînî. Di dema wî da, cara yekemîn li Çînê pereyê kaxiz hat bikar anîn.


Di dema Kubîlay de gelek kesên Ewropî çûn serdana Çîn ê. Di nav wan de yê herî navdar [[Marco Polo]] ye.<ref> {{Jêder-malper |url=https://www.welt.de/geschichte/article235795020/Mongolisches-Weltreich-Was-Marco-Polo-wirklich-gesehen-hat.html |sernav=Mongolisches Weltreich: Was Marco Polo wirklich gesehen hat - WELT |malper=DIE WELT |tarîx=2022-01-04 |tarîxa-gihiştinê=2024-02-22 |ziman=de}}</ref> Marco Polo di derheqê qesra wî da, jiyana li wir û pergala bacê de agahdarî peyda kir.
Kubilay Xan [[xanedana Yuan]] li Çînê damezrand û di navbera 1271an û 1294an de desthilatdarî kir. [[Paytext]]<nowiki/>a xanedanê [[Beijing]] bû. Wî di sala 1279an de [[xanedana Song]] bi dawî kir û Çîn kir yek parçe. Sînorên dewleta Kubilay heta [[Îran]] û [[Polonya]] belav bû. Kubilay Xan di serdegirtinên xwe yên li ser [[Japon]] û [[Viyetnam]]<nowiki/>ê de serfiraz ne bû. Wî li [[Burma]]<nowiki/>yê serkeftinek mezin bi dest xwe xist. Kubilay Xan di 1293an de berve [[Îndonezya]] yê çu û Java bi dest xist.


== Mirin ==
Kubilay Xan avakirina [[Kanala Mezin a Çînê]] berdewam kir. Vê piştgirî da pêşveçûna [[huner]]<nowiki/>a çînî. Di dema wî da, cara yekemîn li Çînê pereyê kaxiz hat bikar anîn.
Kubilay Xan di sala 12ê sibata 1294an de dema ku 78 salî bû mir.<ref> {{Jêder-malper |url=https://www1.wdr.de/radio/wdr5/sendungen/zeitzeichen/zeitzeichen-kublai-khan-100.html |sernav=18.02.1294: Der mongolische Herrscher Kublai Khan stirbt in Peking |malper=www1.wdr.de |tarîx=2024-02-18 |tarîxa-gihiştinê=2024-02-22 |ziman=de}}</ref>

Di dema Kubilay de gelek kesên Ewropî çûn serdana Çîn ê. Di nav wan de yê herî navdar [[Marco Polo]] ye. Marco Polo di derheqê qesra wî da, jiyana li wir û pergala bacê de agahdarî peyda kir.

Kubilay Xan di sala 1294an de dema ku 78 salî bû mir.


== Binêre ==
== Binêre ==


* [[Lîsteya Monarşiyên Çînê]]
* [[Lîsteya Monarşiyên Çînê]]

== Çavkanî ==
{{Çavkanî}}


== Lîteratûr ==
== Lîteratûr ==

Guhartoya 19:26, 22 sibat 2024

Kubîlay Xan
Image dans Infobox.
Împeratorê Çînê
Xanedana Yuan
-
Emperor Bing of Song (en) û Emperor Gong of Song (en)
Temür Khan (en)
Jidayikbûn
Mirin
Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre (78 salî)
Khanbaliq (en)Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Cihê goristanê
Burkhan Khaldun (en)Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Navê rastî
ᠬᠦᠪᠢᠯᠠᠢ û ХубилайLi ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Noms posthumes
ᠰᠡᠴᠡᠨ ᠬᠠᠭᠠᠠᠨ, Сэцэн хаан, 聖德神功文武皇帝Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Nom de temple
世祖Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Hevwelatî
Pîşe
LeşkerLi ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Malbat
Borjigin (en)Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Bav
Tolui (en)Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Dê
Sorghaghtani Beki (en)Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Xwişk û bira
Dumugan (d)
Suigedu (d)
Moge (d)
Bochuo (d)
Qutuqtu (en)
Xuebietai (d)
Möngke Khan (en)
Hulagu Khan (en)
Yesubuhua (d)
Ariq Böke (en)Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Hevjîn
Tëgülun (d)
Bayaujin Khatun (d)
Khökhlun Khatan (d)
Qoruchin Khatun (d)
Nuhan (d)
Nambui (en)
Talahai khatun (d)
Sugedasi (d)
Chabi (en) (ji heta )Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Zarok
Dorji (d)
Wanze (d)
Yuelun (d)
Wuluzhen (d)
Yuelie (d)
Nangjiazhen (d)
Asudai (d)
Qoridai (d)
Boyalun (d)
Bantu (d)
Shireki (en)
Princess Jeguk (en)
Hutulu Temür (d)
Nomugan (d)
Mangala (en)
Zhenjin (en)
Tamachi (d)
Khökhechi (d)
Auruyvci (d)
Ayachi (d)
Togoon (en)
Kuokuochu (d)
Shilin (d)Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Payeya leşkerî
Army general (en)Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre

Biguhêre - Kodê biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêreBinêre belgekirina şablonê

History of China
Dîroka Çîn
KEVNAR
Neolîtîk d. 8500 – d. 2070 B.Z.
Xia d. 2070 – d. 1600 B.Z.
Shang d. 1600 – d. 1046 B.Z.
Zhou d. 1046 – 256 B.Z.
 Zhou (Rojava)
 Zhou (Rojhilat)
   Serdema Bihar û Payiz
   Serdema Dewletên Şer Dikin
ÎMPERATORÎ
Qin 221–207 B.Z.
Han 202 B.Z. – 220 P.Z.
  Han (Rojava)
  Xin
  Han (Rojhilat)
Sê Împeratorî 220–280
  Wei, Shu and Wu
Jin 265–420
  Jin (Rojava)
  Jin (Rojhilat) Şanzdeh Keyanî
Xanedanên Bakur û Başûr 420–589
Sui 581–618
Tang 618–907
  (Wu Zhou 690–705)
Pênc Xanedan û Deh Keyanî 907–979 Liao 916–1125
Song 960–1279
  Song (Bakur) Xia (Rojava)
  Song (Başur) Jin Liao (Rojava)
Yuan 1271–1368
Ming 1368–1644
Qing 1644–1912
MODERN
Komara Çîn 1912–1949
Mançukuo 1932–1945
Komara Gel a Çînê 1949–
Komara Çînê (Taywan) 1949–

Kubîlay Xan, wekî jî Qubîlay Xan, Kublay Xan an jî Setsen Xan (bi mongolî: ᠬᠦᠪᠢᠯᠠᠢ ᠰᠡᠴᠡᠨ ᠬᠠᠭᠠᠨ; tîpên latînî: Kublai Sezen Chaan, 23ê îlona 1215 di împeratoriya Mongolî - 18ê sîbata 1294 li Pekîn, xanedana Yuan) neviyê Cengîz Xan bû û xanekî mongol di sedsala 13ê e, ku di sala 1271an xanedana Yuan damezrîner kir. Kubîlay lawikê Tuluy bû, lawikê çaremîn ji Cengîz Xan û pêk re jî birayê Mongkê Xan. Ew nebiyê Tîmûr Xan bû.

Hikûmê Kubîlay Xan a rastî hat sînorkirin ji aliyê împeratoriya Yuanê, dîsa jî bandora xwe li ser dewleta Îlxaniyan re hebû û heman demê de jî di bandorekî biçuktir li ser Komên zêr hebû, ku ji navenda herêma rûsî heya navenda Ewropayê dewletekî mezin a dîrokî bû. Ku kesekî împeratoriya mongolan di ve demê wekî împeratoriyekî yekpar qebûl bike, mirov dikare bibejê ku axa hikûmê xwe ji Okyanûsa Mezin heya Deryaya Reş û ji Sîbîrya heya Efxanistanê mezin bû.

Jiyan

Kubîlay di ciwaniya xwe de bi zimanê Çînî fêr bû û pîr bi çanda Çînî va eleqedar bû. Birayê wî Mengu, ku di sala 1251an de wek serwerê Mongol hate hilbijartin,[1] Kubîlay şand welatên rojhilat û Hûlagû jî ber bi welatên rojavayî şand.

Dema ku Kubîlay li herêmên başûr (Çîn) bû rêveber, wî bi rêveberiya xwe ya adîl bal kişand. Kubîlay pêşî bi artêşeke mezin Xi'an hilda. Wî parêzgerên mezin yên Çîn ê yek bi yek bi dest xist. Di sala 1258an de, ew gehişte herêmên Yunnan û Sichuan. Di sala 1259an de nûçe ya mirina Mengu Xan hilda. Lêbelê, Kubilay dorpêça xwe li Wuhan berdewam kir. Paşta venegerya. Di vê navberê de, dema ku ew fêr bû ku birayê wî Arik Boke hewl dide ku text bi dest bixe, wî bi xanedana Song re aştî îmze kir û artêşê xwe zivirand Mongolya. Di sala 1260an de, Kubilay û birayê wî, xwe wekî Xan îlan kirin. Têkoşîna dû birayan 3 sal berdewam kir û bi serkeftina Kubilay bi dawî bû. Lêbelê, parêzgarê Yizhou ku sûd ji van tevliheviyên navxweyî qirt, li hember serdestiya Mongolan serhilda. Kubilay bi hêsanî ev serhildan têkbir. Lê ji ber vê bûyerê, Kubîlay bawerîya xwe bi neteweya Han ra winda kir. Pîştî ku bu împerator, di rêvebiryêda cîh neda neteweya Han. Kubilay Xan xanedana Yuan li Çînê damezrand û di navbera 1271an û 1294an de desthilatdarî kir.[2] Paytexta xanedanê Beijing bû. Wî di sala 1279an de xanedana Song bi dawî kir û Çîn kir yek parçe. Sînorên dewleta Kubilay heta Îran û Polonya belav bû. Kubîlay Xan di serdegirtinên xwe yên li ser Japon û Viyetnamê de serfiraz ne bû. Wî li Burmayê serkeftinek mezin bi dest xwe xist. Kubilay Xan di 1293an de berve Îndonezya yê çu û Java bi dest xist. Kubîlay Xan avakirina Kanala Mezin a Çînê berdewam kir vê piştgirî da pêşveçûna hunera çînî. Di dema wî da, cara yekemîn li Çînê pereyê kaxiz hat bikar anîn.

Di dema Kubîlay de gelek kesên Ewropî çûn serdana Çîn ê. Di nav wan de yê herî navdar Marco Polo ye.[3] Marco Polo di derheqê qesra wî da, jiyana li wir û pergala bacê de agahdarî peyda kir.

Mirin

Kubilay Xan di sala 12ê sibata 1294an de dema ku 78 salî bû mir.[4]

Binêre

Çavkanî

  1. ^ "Kublai Khan | Biography, Accomplishments, & Facts | Britannica". www.britannica.com (bi îngilîzî). 1 kanûna paşîn 2024. Roja gihiştinê 22 sibat 2024.
  2. ^ "Kublai Khan - Biography, Death & Achievements". HISTORY (bi îngilîzî). 10 hezîran 2019. Roja gihiştinê 22 sibat 2024.
  3. ^ "Mongolisches Weltreich: Was Marco Polo wirklich gesehen hat - WELT". DIE WELT (bi almanî). 4 kanûna paşîn 2022. Roja gihiştinê 22 sibat 2024.
  4. ^ "18.02.1294: Der mongolische Herrscher Kublai Khan stirbt in Peking". www1.wdr.de (bi almanî). 18 sibat 2024. Roja gihiştinê 22 sibat 2024.

Lîteratûr

Ji "https://ku.wikipedia.org/w/index.php?title=Kubîlay_Xan&oldid=1551290" hatiye standin.