Париж

Бу атны (неда терминни) башха магъаналары да барды, къарагъыз: Париж (магъаналары).

Париж
Paris

Герби

Байрагъы

Орналгъаны

Координатлары:

48°52′00″ N 2°19′59″ E / 48.866667° N 2.333056° E ^(G) ^(O) ^(Я)

Тенгизден мийиклиги:

33 метр т. м.

Сагъат бёлгеси:

UTC 1, джай UTC 2

Къралы:

Франция

Административ бёлюннгени:

20 округ

Къуралгъанды:

б. э. дери III ёмюрде

Алгъыннгы атлары:

Лютеция, Сите

Картада кёрюнюмю:

Статистика билгиле

Майданы:

105,4 км²

Халкъыны саны:

2 233 818^[1] (2010)

Басыннганы:

20 909 адам/км²

Агломерациясы:

11 836 970 (2007)^[2]

Административ билгиле

Башчысы:

Бертран Деланоэ

Официал сайты:

www.paris.fr

Телефон коду:

33 1

Почта индекси:

75001—75020 эм 75116

Париж (фр. Paris [paˈʁi], пагъи́ деб окъулады) — Францияны ара шахарыды. Шахар, орта Францияны шимал джанында, Иль-де-Франс регионда, Сена сууну бойнунда орналгъанды эмда къралны эм магъаналы экономика эмда культура аралыгъыды. Андан сора да Парижни халкъла аралы уллу дараджасы барды — былайда ЮНЕСКО-ну, ЭИАО-ну эмда Халкъла арасы сатыу-алыу палатаны штаб-фатарлары орналыбды.

Тарихи

Шахар, б. э. дери III ёмюрню ортасында, паризии деген кельт тайпаны бусагъатдагъы Сите айрымканны орнунда болгъан Лютеция джерлешиминден къуралгъанды. Лютецияны юсюнден биринчи джазылгъан сагъыныу, б. э. дери 53-чю джылда Юлий Цезарны Галлия бла къазауатны юсюнден 6-чы китабында тюбейди.

Б. э. дери 52-чи джылда римлиле экинчи кере шахарны алыргъа кюрешгенлеринде, паризииле Лютецияны кюйдюрюб эмда кёпюрлерин оюб кетгендиле. Римлиле, Сена сууну сол джагъасында джангы шахар ишлегендиле. Ала анда термала, форум эмда амфитеатр салгъандыла. Рим империяда шахарны уллу дараджасы болмагъанды.

Римлилени башчылыкъ этиулери 508 джылда франкланы келиулери бла бошалгъанды.

II Филипп Августну заманында шахарны къоруу кючю кёлтюрюлгенди: 1190 джылда Сенаны онг джагъасында шахар буруу салыннганды, 1210 джылда уа — сол джагъасында да. Ол заманда огъуна Парижни кюнбатыш къыйырында Лувр къала салыннганды.

XI ёмюрден башлаб, Париж, Европада окъуу бериу аралыкъладан бириди. XIII ёмюрде, устазланы арасында джарашмаулукъ ючюн, сол джагъада (бусагъатдагъы Латин кварталда) бусагъатдагъы Сорбоннаны алдагъысы болгъан бир талай «бойсунмагъан» колледжле ачыладыла.

XIV ёмюрде шахар, онг джагъасында, бусагъатдагъы Уллу Бульварла болгъан джерде энтда бир буруу бла бегитиледи.

XIV Людовикни заманында патчах резиденция Версалгъа кёчеди, алай а Париж, экономикада баш ролю болгъаны эмда халкъы ёсюб баргъаны себебли, Францияны политика аралыгъы болгъанлай къалгъанды.

1844 джылда шахарны тёгереги бла ючюнчю буруу салынады. Шахаргъа джууукъ джерледе 39 км узунлугъу эмда 16 форту болгъан бетджанла салыннгандыла, ол заманда бу, дунияда эм уллу къоруу мекям болгъанды.

XIX ёмюрню экинчи джарымында джыйырма бир Бютеудуния кёрмючден бешиси Парижде ётгенди, бу, шахарны культура эмда политика дараджасын тамам суратлайды.

Экинчи империяны ахырындан сора эмда Парижни немец аскер кючлегенинден сора, ишчиледен, санагъатчыладан эмда гитче буржуазиядан къуралгъан Париж коммуна, республиканы болджаллы консерватив правительствосуна къаршчы чыкъгъанды.

XIX джюзджыллыкъны 90-чы джылларында эмда XX ёмюрню биринчи онджыллыгъында, «Аламат эпоха» деб да белгили болгъан заманда, Франция уллу ёсюуню эмда экономика айныуну сынагъанды.

Экинчи дуния къазауатны заманында шахарны немец вермахт кючлеб тургъанды, оккупация 1944 джылны августуну ахырына дери баргъанды.

Галерея

Парижни мэриясы
Эйфелни къаласы
Париж-Дофин университет
Африкан квартал, 18 округ
Le Figaro басма аралыкъ
Сорбонна
Гарнье опера
Орсе музей
Сакре-Кёр базилика
Сен-Лазар вокзал, аны аллы бла — метрону 14-чю линиясына кирген джер
Парижни тогъай джолу

Къайнакъла:

↑ Insee : toujours plus de Parisiens. // Mairie de Paris, 06.01.2011
↑ Institut National de la Statistique et des Études Économiques Aire Urbaine '99 – pop totale par sexe et âge. Тинтилгенди: 10 апрель 2006.

Викигёзенде (Wikimedia Commons'да) бу категориягъа келишген медиа-файлла табарыкъсыз: Париж.

Бу, Франияны юсюнден тамамланмагъан статьяды. Сиз болушургъа боллукъсуз проектге, тюзетиб эм информация къошуб бу статьягъа.

[1] Insee : toujours plus de Parisiens. // Mairie de Paris, 06.01.2011

[paris_AU99_pop-2] Institut National de la Statistique et des Études Économiques Aire Urbaine '99 – pop totale par sexe et âge. Тинтилгенди: 10 апрель 2006.

[1]

[2]