ឧទាន
ខ្មែរ
ការបញ្ចេញសំលេង
នាម
ឧទាន
- (< ឧត៑ > ឧទ៑ “ខ្ពស់; ឮខ្លាំង” អាន៑ “ការដកដង្ហើមចេញ”; < ឧ ទ អាគម អាន “ការបញ្ចេញសំឡេងឮខ្លាំង”) ការបន្លឺ, ការកម្ទរ គឺការបន្លឺឬកម្ទរសម្ដីឮខ្លាំងៗ ដោយមានអំណរឬទុក្ខព្រួយ, ដោយមានសេចក្ដីអស្ចារ្យ, ដោយមានកំហឹងជាដើម : បញ្ចេញឧទានកណ្តាលប្រជុំជន ។ ព. ពុ. ឈ្មោះគម្ពីរសុត្តន្តបិដកមួយផ្នែក ក្នុងពួកខុទ្ទកនិកាយ ដែលនិយាយអំពីឧទានកថានៃ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ : គម្ពីរឧទាន ។ ឈ្មោះអង្គមួយប្រភេទ រាប់ចូលក្នុងអង្គ ៩ នៃពុទ្ធសាសនា ។ ព. វ. សូរលាន់មាត់ឬសម្រែកសត្វជាដើម, ដូចជា អា៎ !, អូ៎យ !, យី !, យីអើ !; ខ្វកៗ ! ចេចៗ ! ជាដើមហៅថា ឧទាន ឬ ឧទានសព្ទ (ប្រើអក្សរសង្ខេបក្នុងវចនានុក្រមនេះ ថា ឧ.) ។ បើរៀងភ្ជាប់ពីខាងដើមសព្ទដទៃ អ. ថ. អ៊ុទានៈ, ដូចជា ឧទានកថា ឬ--វាចា សម្ដីជាឧទាន ។ ឧទានសញ្ញា ឬ វិម្ហយសញ្ញា (វិម-ហៈយៈ--) គ្រឿងសម្គាល់របស់ឧទានឬរបស់វិម្ហយៈ, ជាពាក្យសន្មតហៅវណ្ណយុត្តមួយយ៉ាងរបស់អ្នកប្រទេសអឺរ៉ុប ( ! ) នេះសម្រាប់ប្រើដាក់ពីខាងចុងពាក្យឧទានអស្ចារ្យជាដើម, ដូចជា ឱ ! ពុទ្ធោ ពុទ្ធោ !; ឱ ! រូបអើយរូប ! លំបាកអ្វីម្ល៉េះទេ !; អុញន៏ ! ខូចអស់រលីង !; ទៅៗ ! (ម. ព. វិម្ហយៈ ឬ វិម្ហ័យ ផង) ។ ឧទានសព្ទ សព្ទជាឧទាន; សូរសំឡេងឧទាន ។ល។ (ព. កា.) : ឧទានសព្ទ សម្ដីថ្លែងប្រាប់ ឲ្យបានដឹងថា បន្លឺឮៗ ជាសព្ទសញ្ញា អ្នកឮយល់ថា ព្រួយឬត្រេកអរ ។ ព្រះពុទ្ធគ្រប់អង្គ បានត្រាស់ភ្លាមទ្រង់ បន្លឺអំណរ ថាអញបានរួច ផុតការណ៍វឹកវរ ជរានិងមរណ៍ ក៏អស់មានហើយ ។ ដ្បិតអញបានឆ្លង រួចផុតរំលង សាគរដល់ត្រើយ អម្រឹតនិញ្វន ត្រឹមជាតិនេះហើយ ឱសុខស្ងប់អើយ យូរណាស់ទើបបាន ! ។ល។