Қазақша

Морфологиялық және синтаксистік қасиеттері

Қимыл есім
Түбірі: -тұр-

Айтылуы

Семантикалық қасиеттері

Мағынасы

аяғын тік басып, бір орында болу
Банк жанында тұру.
отырған не жатқан орнынан көтерілу
Тұруға ерініп, шалқамнан түскен бойы басымның астына қос қолымды қойып алып, осыны қызықтап біраз жаттым (Ә. Қалдыбаев, Шаншар атай)
ұйқыдан оянып, басын көтеру
Нешеде тұруың керек?
болу, бар болу
Әр қазақтың төрінде қамшы ілулі тұруы керек.
негізгі етістікке тіркесіп, істің нақты күйін, қимыл-әрекеттің жайын білдіреді
Адамдарды жақсы көріп, сыйлап тұруға баланы ерте, жас кезінен бастап баулу қажет (Семья тәрбиесі)
белгілі бір жерді мекендеу, өмір сүру
Емтиханға екі ай қалғанда оқу ақысын төлей алмай медреседен шығып, көшеде қаңғып қалыпты. Оқуына да, тұруына да, елге қайтуына да бір тиын пұлы жоқ (М. Дулатұлы, Шығ.)
күзетке тұру, күзету
Қанша барын білмеймін, Кезекпенен тұруға Алдыртты екі солдатты (О. Шипин, Дастан.)
заттың бағасын белгілейді
Қияр қанша тұруы керек?
(ауыспалы м.) орынды, тақты босату, айырылу
Ханның қызы алтын тақтан тұруға енді ерінеді. Дейді ішінен: «Бәлем қойшы, Сазаң ертең беріледі» (О. Шипин, Дастан.)

Синонимдері

бар болу
түрегелу
(ішінара) жату, отыру
(ішінара) күзету

Антонимдері

қимылдау, қозғалу, жылжу, басу, жүру, (ішінара) жату, (ішінара) отыру, жоқ болу

Гипонимдері

—

Гиперонимдері

болу

Этимологиясы

Көне түркіше *dur- сөзінен шыққан. Түрікше durmak, өзбекше turmoq, шуашша тӑр сөздерінің когнаты.

Фразеологизмдер мен тұрақты тіркестер

уәдеде/сөзінде тұру
бағасы аспандап/күйіп тұруы
шыбынның ұшқыны естіліп тұруы