Прометий

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
61 НеодимПрометийСамарий
Pm

Np
Периодическая система элементовСутегіГелийЛитийБериллийБор (элемент)КөміртекАзотОттекФторНеонНатрийМагнийАлюминийКремнийФосфорКүкіртХлорАргонКалийКальцийСкандийТитан (элемент)ВанадийХромМарганецТемірКобальтНикельМысМырышГаллийГерманийКүшәнСеленБромКриптонРубидийСтронцийИттрийЦирконийНиобийМолибденТехнецийРутенийРодийПалладийКүмісКадмийИндийҚалайыСүрмеТеллурИодКсенонЦезийБарийЛантанЦерийПразеодимНеодимПрометийСамарийЕуропийГадолинийТербийДиспрозийГольмийЭрбийТулийИттербийЛютецийГафнийТантал (элемент)ВольфрамРенийОсмийИридийПлатинаАлтынСынапТаллийҚорғасынВисмутПолонийАстатРадонФранцийРадийАктинийТорийПротактинийУранНептунийПлутонийАмерицийКюрийБерклийКалифорнийЭйнштейнийФермийМенделевийНобелийЛоуренсийРезерфордийДубнийСиборгийБорийХассийМейтнерийДармштадтийРентгенийКоперницийНихонийФлеровийМосковийЛиверморийТеннессинОганесон
Периодическая система элементов
61Pm
Атом қасиеті
Атауы, символ, нөмірі

Прометий, 61

Топ типі

Лантаноидтар

Топ, период, блок

ІІІ, 6, f

Атомдық масса
(молярлық масса)

144,9127 м. а. б. (г/моль)

Электрондық конфигурация

[Xe] 4f5 6s2

Қабықшалар бойынша электрондар

2, 8, 18, 23, 8, 2

Атом радиусы

183 пм

Химиялық қасиеттері
Ковалентті радиус

199 пм

Электртерістілігі

1,1 (Полинг шкаласы)

Иондалу энергиясы

1-ші: 540 кДж/моль (эВ)
2-ші: 1050 кДж/моль (эВ)

Жай заттың термодинамикалық қасиеттері
Термодинамикалық фаза

Қатты дене

Тығыздық (қ.ж.)

7,26 г/см³

Балқу температурасы

1441 K

Қайнау температурасы

~3273 K

Жай заттың кристаллдық торы
c/a қатынас

3,19

Басқа да қасиеттері
Жылуөткізгіштік

(300 K) 17,9 Вт/(м·К)

CAS нөмірі

7440-12-2

Прометий Pm

Прометий (лат. Promethium; Pm) — Менделеевтің периодты системасының ІІІ тобындағы радиоактивті химиялық элемент; рет нөмірі 61, лантанидтер қатарына жатады. Қысқа уақыт сақталатын радитоактивті элемент болғаннан кейін табиғатта өте сирек кездеседі. Ең ұзақ сақталатын изотопының 145Pm жартылай ыдырау мерзімі Т1/2 = 18 ж.

Прометий алынатын уран кені

1945 ж. американ ғылымдары Джакоб Маринский, Лоуренс Гледенин және Чарльз Кориелл уран бөлінуі кезінде пайда болған өнімнен 147Pm изотопын (жартылай ыдырау мерзімі Т1/2 = 2,7 ж. ) алған. Атауын грек мифологияның кейіпкері - адамдарды қорғайтын және отты Зевстен алып кетіп адамдарға берген каһарманы - Прометейдің атынан алған.

Металл Прометийдің тығыздығы 7,26 г/сm², балқу температурасы t = 1080°С. Қосылыстарында 3 валентті.

Прометийдің таза күйінде тотығы Pm2О3, хлориді Pm2, нитраты Pm(NO3)3, сондай-ақ оксалаты Pm22O4)3*10Н2O алынған 147Pm изотопы ұзақ уақыт ыдырамай сақталатын радиоактивті улы зат, бұл атом бомбасы жарылғанда түзеледі.

Металл прометий PmF3-тен металлотермия арқылы алынады. 147Pm ядролық реакторларда түзілген әртүрлі элементтердің радиоактивті изотоптарының қоспасынан бөлінеді.

Дереккөздер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
  • “Қазақстан”: Ұлттық энциклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998