Pogotaa

Pogotaa kɛna Kolombi ɛjaɖɛ taa tɛtʊ sʊzɔtʊ nɛ hɔɔlʊʊ ŋgʊ payaɣ-kʊ se Kundinamarɩkaa yɔ tɩ-hɔɔlʊʊ taa ñɩndʊ sɔsɔtʊ ɖɔɖɔ. Tɛtʊ tʊnɛ tɩɩwɛɛ ɖooo lɔŋ ɛlɛ kɩyɛɛna fenaɣ looɖo pɩnaɣ 1538 kɛ mba pañɩnaɣ se pɛwɛɛna tɛtʊ kɛ Amerika yɔ pa-taa nɔɔyʊ na-tʊ. Payaɣ ñɩnɩyʊ ɛnʊ se Gonzalo Jiménez de Quesada nɛ ɛkɛ Ɛsɩpaañɩ tʊ nɛ ɛcaɣ tataa kɛ pɩnzɩ 70 (1509 - 1579). Kolombii ɛjaɖɛ taa lɛ hɔɔlɩŋ sɔsɔŋ wɛ nɛɛlɛ (20) nɛ Pogotaa tɛtʊ kɛŋna ɖenɖe tɔsʊʊ, ñɩm, komina tʊma nɛ politiki tɔm kɩla cɛyʊ yɔ.

Tɛrʊ tʊnɛ tɩwɛ Kolombii ɛjaɖɛ hɛkʊ taa ɖeyi ɖeyi nɛ payawaɣ peeɖe se Pogotaa tuuye. Tɛtʊ tʊnɛ nɛ hayʊ nɛ hadɛ lɛ pɩmaɣna kilomɛtanaa 33 nɛ pɩkpaɣʊ nɛ wɩsɩ ɖɩlɩyɛ nɛ piwolo pɩtalɩ wɩsɩ ɖɩɖʊyɛ yɔ pɩwɛ kilomɛtanaa 16. Peeɖe hɔɔlʊʊ taa pʊʊ ŋgʊ kɩkɩla kʊyʊʊ yɔ kɩwɛna mɛtanaa 2 640. Mbʊ yebina nɛ Pogotaa tɛtʊ kɛna tɛtʊ sʊzɔtʊ natitozo ñɩndʊ kɛ keteŋa kpeekpe taa; kacalaɣ ñɩndʊ yɔ Paazɩ (Polivi) nɛ natʊlɛ ñɩndʊ lɛ Kiitoo (Ekuwatɛrɩ).

Pogotaa tɛtʊ walanzɩ landammm taa maɣna ɛkɩtaarɩwaa 177 598 ha yaa kilomɛtanaa 1 775,98. Pɩnaɣ 2013 taa pakala ɛyaa lɛ pɛkpɛnda miliyɔɔnaa 8 744 000. Tɛtʊ tʊnɛ nɛ keteŋa taa ajɛya 42 taa tɛtʊ sʊzɔtʊ ndɩ ndɩ panɩɣna ɖama nɛ palakɩ tʊma kʊɖʊma se pɛ-tɛtʊ ewobina ɛsɩndaa. Payaɣ tɛtʊ tʊnɛ tɩ-yɔɔ cɔnɩyʊ se Gustavo Petro Urrego (2012-2015). Paatɔ caca nɛ weyi Gustavo Petro Urrego lɛɛzaa yɔ ɛlɛ payawaɣ se Antanas Mockus Šivickas.