Zumbi
Zumbi (1655 – 20. nóvember 1695), einnig kallaður Zumbi dos Palmares, var síðasti foringi útlaga- og flóttafólksins Quilombo dos Palmares sem bjó þar sem nú er héraðið Alagoas í Brasilíu. Quilombo voru búðir flóttafólks og útlaga af afrískum uppruna. Þessar búðir voru andspyrnuhreyfing á þeim tíma sem þrælahald var við leyfi í Brasilíu, þrælar struku og settust að í Quilombo-búðum og börðust fyrir frelsi sínu og auknum völdum. Quilombo dos Palmares var ríki Maroon fólks sem hafði flúðu frá portúgölskum landsvæðum í Brasilíu. Þar bjuggu þegar mest var yfir 30 þúsund manns. Stríðsmenn þar þurftu að verjast árásum portúgalskra nýlenduherra og urðu sérfræðingar í bardagalistinni capoeira sem upprunnin er í Afríku.
Zumbi fæddist frjáls í flóttabúðunum í Palmares árið 1655 og er talinn ættaður frá Imbangala stríðsmönnum í Angóla. Hann var handsamaður af Portúgölum og hnepptur í þrældóm þegar hann var um sex ára gamall. Þar var hann gefinn til trúboða sem hét António Melo og skírður nafninu Francisco. Zumbi var uppfræddur í kristnum fræðum og lærði portúgölsku og latínu og hjálpaði til við messur. Zumbi flúði árið 1670 þá fimmtán ára gamall og komst til baka í fæðingarbæ sinn. Hann varð seinna þekktur fyrir bardaga- og hernaðarlist.
Árið 1678 var landstjórinn í Pernambuco í Pedro Almeida þreyttur á langvarandi árekstrum við Palmares og kom til foringja þeirra Ganga Zumba með ólífugrein. Almeida bauð að allir flóttaþrælar fengju frelsi ef Palmares gengi Portúgölum á hönd og leist Ganga Zumba vel á þá samninga. En Zumbi treysti ekki Portúgölum og neitaði að þiggja frelsi fyrir fólkið í Palmares á meðan aðrir Afríkumenn væru ennþá þrælar. Hann sór þess heit að halda áfram andspyrnu við nýlenduveldi Portúgala og varð hinn nýi leiðtogi Palmares.
Zumbi ríkti í Palmares í fimmtán ár en þá var gerð árás á Quilombo-búðirnar í Palmares. Þann 6. febrúar 1694 var Cerca do Macaco, sem var aðalbyggðin og miðstöð Palmares, jöfnuð við jörðu. Zumbi gat flúið og sveit hans hélt áfram andspyrnu í næstum tvö ár en fundu portúgalar dvalarstað hans eftir ábendingu frá uppljóstrara sem var lofað að halda lífi ef hann bendi á dvalarstaðinn. Zumbi var handtekinn og hálshöggvinn 20. nóvember 1695. Portúgalar fluttu höfuð Zumbi til Recife þar sem það var haft til sýnis á aðaltorginu til brjóta niður baráttuþrek og þá goðsögn sem gekk meðal afríkskra þræla að Zumbi væri ódauðlegur. Afkomendur þeirra sem bjuggu í Quilombo höfðust við í héraðinu í hundrað ár í viðbót.
Dagurinn 20. nóvember er haldinn hátíðlegur í Brasilíu sem dagur afrískrar-brasíliskrar vitundar og Zumbi er hetja og frelsistákn afkomenda afríkumanna í Brasilíu og þjóðhetja í Brasilíu.