Zug

Zug
Zug
	Skjaldarmerki
Kantóna	Zug
Flatarmál
• Samtals	33,8 km2
Hæð yfir sjávarmáli	425 m
Mannfjöldi
• Samtals	25.726
Vefsíða	www.stadtzug.ch

Zug er stærsta borgin í kantónunni Zug í Sviss með 25 þúsund íbúa og er jafnframt höfuðborg kantónunnar.

Lega og lýsing

Zug liggur við norðausturodda stöðuvatnsins Zugersee, nokkuð norðarlega í Sviss og rétt norðan við rætur Alpafjalla. Næstu borgir eru Zürich til norðurs (30 km), Luzern til suðvesturs (30 km), Aarau til norðvesturs (55 km) og Vaduz í Liechtenstein til austurs (100 km). Bakkarnir við Zugersee hafa nokkrum sinnum í gegnum söguna gefið sig, þannig að hús og fólk steyptist í vatnið.

Skjaldarmerki

Skjaldarmerki Zug eru þrjár láréttar rendur: Hvítt, blátt, hvítt. Það er eins og skjaldarmerki kantónunnar. En efst er gult borgarvirki sem bætt var við í upphafi 20. aldar til aðgreiningar þessara tveggja merkja. Skjaldarmerkið er runnið undan rifjum Habsborgara en þeir voru eigendur borgarinnar til 1352.

Söguágrip

Habsborgarborgin

Í upphafi 13. aldar stofnuðu greifarnir frá Kyburg bæinn við norðausturenda Zugersee. Árið 1242 kemur fyrst fram í skjölum að Zug sé smáborg (oppidum) en 1255 var Zug kölluð castrum (borgarvirki). Borgin var hins vegar lítil og þótti ekki merkileg. Þrátt fyrir það keypti Rúdolf frá Habsborg borgina Zug 1273 aðeins örfáum mánuðum áður en hann varð konungur þýska ríkisins. Habsborgarar reistu góða varnarmúra umhverfis borgina og notuðu hana gjarnan sem herstöð. Árið 1315 söfnuðust herir Habsborgara í Zug og skipulögðu sig áður en þeir gengu til orrustu við Svisslendinga í Morgarten en biðu þar mikinn ósigur. Þegar Luzern gekk í svissneska sambandið 1332 og Zürich 1351 var Zug að öllu leyti umkringt löndum sambandsins.

Svissneska sambandið

Þegar Zürich gekk í svissneska sambandið, ásældist sambandið lönd Zug. Árið 1352 hertóku Svisslendingar nærsveitir bardagalaust og gerðu síðan umsátur um borgina Zug. Engrar aðstoðar var að vænta frá Habsborgurum og því gáfust borgarbúar upp umyrðalaust. Innganga þeirra í svissneska sambandið fór fram á sama ári. Það var þó meira í orði en á borði, því enn var Zug vilhallt Habsborgurum og lögum þeirra. Þegar hertoginn Albrecht af Habsborg kom til Zug síðar á árinu, var hann þegar í stað viðurkenndur sem eigandi borgarinnar. Áður en hann hvarf á braut setti hann landstjóra sem stjórna átti borginni. Árið 1365 söfnuðu íbúar Schwyz, án aðildar annarra kantóna, herlið og hertóku Zug á nýjan leik. Landstjóri Habsborgara var settur af og Svisslendingur settur á í staðinn. Togstreitan milli Habsborgara og Svisslendinga hélt þó áfram, allt til 1415, en þá veitti Sigismundur konungur Zug ríkisfríðindi. Allar kröfur Habsborgar féllu þar með niður. Zug varð þá loks sjálfstæð eining innan svissneska sambandsins. 1435 átti sér stað einkennilegt atvik. Undirstaðan undir götunni Untergasse gaf sig og féll í Zugersee. Öll gatan hvarf eins og hún lagði sig, ásamt 26 húsum. 60 manns manns biðu bana. Við siðaskiptin í Sviss snemma á 16. öld ákvað Zug að viðhalda kaþólskri trú. Enn í dag er tæplega 60% íbúanna kaþólskur.

Franski tíminn

1798 hertóku Frakkar borgina. Við endurskipulagningu á nokkrum héruðum um miðbik Sviss var ný kantóna sköpuð úr Zug, Schwyz, Uri, Nidwalden og Obwalden. Nýja kantónan fékk heitið Waldstätte og var Schwyz höfuðborg hennar. Áhrif þessara gömlu héraða minnkaði við það, enda fékk Waldstätte ekki að senda nema fjóra fulltrúa á þingið, í stað sextán samanlagt áður. Íbúarnir voru mjög óánægðir með þessa ráðstöfun. Strax 1803 klofnaði nýja kantónan aftur í sínar fyrri kantónur. 1814 hurfu Frakkar úr landinu. Eftir það tóku trúarbragðaerjur við á nýjan leik. Árið 1847 töpuðu kaþólikkar, þar með Zug, í Sonderbund-stríðinu. Herir reformeruðu kirkjunnar hertóku því borgina Zug og varð hún að gjalda háar stríðsskaðabætur.

Nýrri tímar

1887 áttu sér stað svipaðar hamfarir og 1435. Bakkarnir við Zugersee gáfu sig með þeim afleiðingum að 35 hús hrundu í vatnið og eyðilögðust. Önnur stórskemmdust. Ellefu manns biðu bana og 650 manns urðu heimilislausir. Fleiri hörmungar áttu þó eftir að dynja yfir. Árið 2001 var gerð hryðjuverkaárás á þinghúsið í Zug meðan þing stóð yfir. 27. september, aðeins tveimur vikum eftir hryðjuverkaárásirnar á Bandaríkin, ruddist þungvopnaður maður inn í þingsalinn og skaut á fólk. Fjórtán stjórnmálamenn biðu bana og aðrir særðust.

Byggingar og kennileiti

Zytturm er einkennismerki borgarinnar. Hann var reistur á 13. öld og var þá borgarhlið. Turninn var stækkaður 1478-80 og er síðan þá 52 metra hár. Klukkunni var bætt við 1574. Undir venjulegu klukkunni er stjörnuklukka sem sýnir vikuna, tunglkomur, mánuðinn og hlaupárið.
Ráðhúsið er fagurt gamalt steinhús með háum tröppugafli. Það var reist 1505-1509 í síðgotneskum stíl. Á 2. og 3. hæð eru fundarsalir en á 4. hæð hátiðarsalur. Í kjallaranum var áður fyrr markaður.
Burg Zug er gamalt virki. Elstu hlutar hans eru frá 11. öld, áður en borgin Zug var stofnuð. Virkið var eyðilagt á 12. öld og endurreist í núverandi formi. Eftir að Zug gekk í svissneska sambandið komst virkið í einkaeigu og var notað sem íbúðarhús. Byggingin var gerð upp 1979-82 og er safn í dag.

Heimildir

Fyrirmynd greinarinnar var „Zug (Stadt)“ á þýsku útgáfu Wikipedia. Sótt júní 2011.