Menton
| Menton | ||
| ||
| Menton | ||
.svg)
|
.svg)
| |
| Standardo | Blazono | |
| Lando: |  Francia
| |
| Regiono: | Provenco-Alpi-Azur-Rivo | |
Informo:
| ||
| Latitudo: | 43°46'30"N | |
| Longitudo: | 7°30'00"E | |
| Altitudo: | 16 m | |
| Surfaco: | 14,05 km² | |
| Habitanti: | 28 958 (2017) | |
| Denseso di habitantaro: | 2100 hab./km² | |
| Horala zono: | UTC 1 (UTC 2 dum la somero) | |
| Urbestro: | Jean-Claude Guibal | |
 • Menton | ||
Oficala retosituo:
| ||
| www.menton.fr | ||
Menton o Mentan (ocitana: Menton; italiana: Mentone) esas komono en la departmento Alpes-Maritimes en la regiono Provence-Alpes-Côte d'Azur en sudesta Francia.
Situita an la Franca Riviera, alonge la franca-italiana frontiero, ol nomizesas perle de la France ("Perlo di Francia").
Nomo
[redaktar | redaktar fonto]Malgre ke la espelo e pronunco dil nomo en la franca esas identa kam por la vorto qua signifikas "mentono", semblas esar nula konekto kun ta franca vorto. Segun la franca geografo Ernest Nègre, la nomo Menton devenas de la Romana nomo Mento. Tamen, esas posibla ke la nomo dil urbo devenas de Mons Ottonis del nomo di Otton II, Komto di Ventimiglia dum 1162-1200. En Mentonasc, la nomo esas Mentan, ed en la italiana Mentone.
Habitanto di Menton, un mentonnais od un mentonasque en la franca, esus O mentonasc en la lokala dialekto.
Historio
[redaktar | redaktar fonto]
Aquirita en 1346 da Charles Grimaldi, Sinioro di Monako, Menton regnesis da la Princi di Monako til la Franca Revoluciono. Anexita dum la Revoluciono, Menton restis parto di Francia tra la Unesma Imperio. Ol apartenis la distrikto Sanremo en departmento Alpes-Maritimes, qua tatempe inkluzis Monako e Sanremo.
En 1814, Menton inkluzesis en rekonstitucita princio di Monako qua, pos La Cent Dii di Napoleon en 1815, divenis protektorato di la Rejo di Sardinia. La Princi di Monako obligesis homajar la Rejo por Menton, ma ne por Monako ipsa.
En 1848, Menton, kun sua vicino Roquebrune, separesis de Monako, adminime parte pro imposto ye citron-exportaci. Li proklamis su "libera urbo" dum la revolucioni di 1848 dum la Italiana Risorgimento, e du yari pose pozis su sub protekto di la Rejio di Sardinia.
La Pakto di Torino konkluzita ye 24ma marto 1860 inter la Rejio di Sardinia e Francia di Napoleon III demandis anexo di la Komtio di Nice a Francia, kondicione plebicito, kom rekompenso pro franca helpo en la milito da Italia kontre Austria. La plebicito eventis ye aprilo 15ma e 16ma 1860, e rezultis en enorma voto favore anexo (833 Por kontre 54 Kontre en Menton e Roquebrune), malgre plendi pri fraudita elekto da, inter altri, italiana nacionalisto Giuseppe Garibaldi, qua naskis en Nice. La komtio di Nice tale anexesis a Francia ta-junie, e Napoleon III pagis 4 milion franki kom rekompenso a la princo di Monako, qua renuncis sua yuri perpetue ye 2ma februaro 1861.
La edito di Winter and Spring on the Shores of the Mediterranean (1861) dal angla mediko James Henry Bennett profunde influis Menton, ed igis ol populara destino por sufranti di tuberkloso. Ye la fino di la 19ma yarcento, turismo esis importanta por la kresko di Menton. L'urbo esis populara che angla e rusa aristokrati qui konstruktis multa luxoza hoteli, "villa"-i, e palaci qui ankore ornas Menton. Multa ek ta hoteli e palaci servis kom hospitali dum la Unesma Mondo-Milito.
Geografio
[redaktar | redaktar fonto]Menton, nomizita la Perlo di Francia, situesas an la Mediteraneo an la franca-italiana frontiero, proxim la Liguriana urbo Ventimiglia.
Kulturo
[redaktar | redaktar fonto]
Menton esas famoza pro sua gardeni, inkluzanta la Jardin Serre de la Madone, la Jardin botanique exotique de Menton ('Le Val Rahmeh'), la Fontana Rosa, la Maria Serena-gardeno, e la modernista gardeni di Les Colombières. Le Val Rahmeh establisesis en 1905 dal anglulo Sir Percy Radcliffe, l'unesma proprietinto di la gardeni, nomizita pro lua spozino. Villa Fontana Rosa konstruktesis en 1922 da Blasco Ibáñez, hispana romanifisto, e la gardeni dil "villa" esas nun apertita al publiko.
- La baroka baziliko di Saint-Michel-Archange, kun kloshturmo, konstruktesis en 1619 da la Genovana arkitekto Lorenzo Lavagna.
- La Bastion-Muzeo, kun dekoruri da Jean Cocteau, situesas en la Bastion di la portuo di Menton. La bastiono, konstruktita superaque en 1636 kom defensilo por la portuo da la Princi di Monaco, nun situesas an la litoro.
- La mariajo-chambro che la Mairie (urbodomo) surpiktesis en la 1950a yari da Cocteau, transforminta ol aden giganta arto-verko.
- Menton esas hemo di adminime midozeno plaji.
- La historiala kovrita merkato konstruktesis en 1898 da lokal arkitekto Adrien Rey. La merkato esas apertita omnadie de 5 am til 1 pm somere; vintre, ol apertesas ye 5:30 am. Plu kam 30 kioski en e cirkum la merkato vendas lokal ed importacita legumi. La Belle Époque-strukturo esas un ek multa famoza edifici konstruktita dal arkitekto en la regiono.
- Apud la plajo e kovrita merkato esas la Jean Cocteau-Muzeo. Ol apertesis en 2011.
La Citron-Festivalo eventas omna-februare. La festivalo sequas temo singlayare; temi inkluzas Viva España, Disney, Neverland, ed India. La festivalo duras kelka dii, kun diversa bandi tra-pasanta la stradi di Menton pede o sur remorkeri. La Kazino-Gardeni en la urbo-centro ornesas segun la temo, per citroni por kovrar la expozaji, ed enorma provizora statui konstruktesis e kovresas per citrusfrukti.
Linguo
[redaktar | redaktar fonto]La Mentonasc-dialekto parolesas da c. 10% del populo en Menton, Roquebrune, e cirkondanta vilaji. Ol docesas en la franca eduko-sistemi, kom varianto di Niçard (t.e. Provençal ed Ocitana). Tamen, en 19ma-yarcenta linguistikala deskripti, ultre en moderna linguistiko, Mentonasc deskriptesas kom meza inter Niçard e la Intemelio-dialekto di Liguriana.