José Saramago

José Saramago
Profesiono:	skriptisto
Lando:	Portugal
Naskodato:	16 di novembro 1922
Nasko-loko:	Azinhaga, Ribatejo, Portugal
Mortodato:	18 di junio 2010
Morto-loko:	Tías, Lanzarote, Hispania
Retoloko:	https://www.josesaramago.org

José de Sousa Saramago naskis en Azinhaga, urbo Golegã, Portugal, ye la 16ma di novembro 1922. Il laboris kom jurnalisto che plura jurnali, i.a. Diário de Notícias (DL), di qua il esis chef-redaktero. Pose il habiteskis la insulo Lanzarote, en Kanarii, Hispania. Il esas un del maxim lektata e tradukata skriptisti Portugalana. En 1991 il ganis la "Granda Premio" dil Portugalana Skriptist-Asociuro, danke al romano O Evangelho Segundo Jesus Cristo ("L'Evangelio segun Iesu Kristo"), e la "Premio Camões" en 1996 po sua tota verkaro. En 1998 la Nobel-premio pri literaturo kronizis lua kariero: nul skriptisto Portugalana-lingua recevabis ta lauro.

Il ofte expresis opinioni pri politiko en Portugal e Hispania segun komunista vid-punto ed esis famoza iberiisto.

Stilo

Saramago prizis skribar longa frazi ed uzar puntuado qua kelka-foye judikesas kom neklara o mem nekorekta. Il ne uzis cito-hoketi por distingar dialogo (originale la komenco dil nova frazi dicernesas per mayuskulo); multa lua "frazi" povas esar tota pagino o mem plu longa, e lua paragrafi, segun longeso, equivalas chapitri en la verki da altra skriptisti, nam il uzis komo, ube altra skriptisti uzus punto. La intrigo en lua verki esas charjata per konsequantaji e subintrigi, multa rolo-personi e rapida transiri preter lo prezenta e retrovene. Omna ico postulas del lektero koncentro, atenco e granda partopreno.

Saramago ofte prizentas ikonoklasta vid-punto pri historial eventi. En sua verki (exemple en sua romano "L’Evangelio segun Iesu Kristo") il provas emfazar la homal faktoro en historial eventi, vice prizentar l’aceptita ed oficala intrigo historial. Kelka lua verki semblas esar alegorii en certena kuntexti.

En lua verko "L’asiejo di Lisboa", la intrigo alternas inter lo prezenta e la konquesto di islamana Lisboa dal kristana armeo, un del maxim importanta eventi dil rikonquesto (Portugalane reconquista) e fonda evento en la historio di Portugal. La protagonisto dil romano, del duadekesma yarcento, havas tre heterogena sentimento pri ca evento: Un-latere il esas Portugalano, membro dil multa-yarcenta kristana kulturo Portugalana (quankam ipse ne sat religioza) e koncianta la fakto ke, sen la konquesto di islamana Lisboa, la Portugalana naciono tote ne naskus.

Altra-latere, kom filio di Lisboa – e precipue kom membro dil anciena urbo islamana, di qua multa stradi apene chanjis til hodie – il sentas forta simpatio al islamana Lisboa, qua subisis longa asiejo dal kristana armeo, dum qua la habitantaro hungris til morto ed esis koaktata manjar hundo-karno, e pos la falo dil urbo, olca divenis emo por masakro dal okupanta armeo. La romano komencas per deskripto dil acenso dal muezino al pinto dil moskeo lokala, por vokar kredanti a prego, e pose mencionesas ke la kristana okupanti plenigis la moskeo per la korpi dil habitanti di Lisboa qui asasinesis, e pose transformis olta a kristana kirko.

En posa chapitri, granda parto dil intrigo naracesas segun la vid-punto di soldato en la kristana armeo qua asiejas Lisboa, ilqua prizentesas kom kelke pozitiva persono e ne partikulare sang-avida. La soldato havas, e ne hazardale, Araba nomo, quo implikas ke il ipsa apartenas ad islamana familio qua konvertesis a kristanismo (same kam multa kristani konvertesis ad Islamo lor la arivo dal islamana okupanti, yarcenti ante lore). Agante lo, Saramago esforcas expresar la senco di historial kontinueso che la habitantaro dil teritorio dil nuna Portugal, malgre la diferi religial e la sangoza militi inter kristani ed islamani.

Listo de verki

Romani

• Terra do Pecado ("Peko-tero"), 1947
• Manual de Pintura e Caligrafia ("Manu-libro pri pikt-arto e kaligrafo"), 1977
• Levantado do Chão ("Levita del sulo"), 1980
• Memorial do Convento ("Memorialo pri la kuvento"), 1982
• O Ano da Morte de Ricardo Reis ("La yaro pri la morto di Ricardo Reis"), 1984
• A Jangada de Pedra ("La petra rafto"), 1986
• História do Cerco de Lisboa ("Historio pri l’asiejo di Lisboa"), 1989
• O Evangelho Segundo Jesus Cristo ("L’evangelio segun Iesu Kristo"), 1991
• Ensaio Sobre a Cegueira ("Esayo pri blindeso"), 1995
• Todos os Nomes ("Omna nomi"), 1997
• A Caverna ("La kaverno"), 2000
• O Homem Duplicado ("La viro duopligita"), 2002
• Ensaio Sobre a Lucidez ("Esayo pri lucideso"), 2004
• As Intermitências da Morte ("L’intermitado dil morto"), 2005
• A Viagem do Elefante ("La voyajo dil elefanto"), 2008
• Caim ("Kain"), 2009
• Claraboia ("Ronda fenestro"), 2011
• Alabardas, Alabardas, Espingardas, Espingardas ("Halbardi, halbardi, fusili, fusili"), 2014

Kroniki

• Deste Mundo e do Outro ("Pri ca mondo e l’altra"), 1971
• A Bagagem do Viajante ("La bagajo dil voyajanto"), 1973
• As Opiniões que o DL Teve ("L’opinioni quin DN havis"), 1974

Teatraji

• A Noite ("La nokto"), 1979
• Que Farei com Este Livro? ("Quon me agos per ca libro?"), 1980
• A Segunda Vida de Francisco de Assis ("La duesma vivo di Francisko de Assisi"), 1987
• In Nomine Dei ("Ye la nomo di Deo"), 1993
• Don Giovanni ou O Dissoluto Absolvido ("Don Giovanni o La debochero absolvita"), 2005

Rakonti

• Objecto Quase ("Objekto preske"), 1978
• Poética dos Cinco Sentidos ("Poetiko dil kin sensi"), 1979
• O Conto da Ilha Desconhecida ("La rakonto pri l’insulo nekonocata"), 1997

Poezio

• Os Poemas Possíveis ("La poemi posibla"), 1966
• Provavelmente Alegria ("Probable joyo"), 1970
• O Ano de 1993 ("La yaro 1993"), 1975

Diario e Memoraji

• Cadernos de Lanzarote (I-V) ("Kayeri de Lanzarote, I-IV"), 1994
• As Pequenas Memórias ("La mikra memoraji"), 2006
• Último Caderno de Lanzarote ("Lasta kayero de Lanzarote"), 2018

Infantal / Pueral

• A Maior Flor do Mundo ("La maxim granda floro en la mondo"), 2001
• O Silêncio da Água ("La silenco dil aquo"), 2011
• O Lagarto ("La lacerto"), 2016

Voyaji

• Viagem a Portugal ("Voyajo tra Portugal"), 1983

En Ido aparis

• Memorialo pri la kuvento: Unesma chapitro en Posta Mundi 33, oktobro 2020, p. 15–21, tradukita da Gonçalo Neves
• Memorialo pri la kuvento: Duesma chapitro en Posta Mundi 34, marto 2021, p. 21–27, tradukita da Gonçalo Neves
• Memorialo pri la kuvento: Triesma chapitro en Posta Mundi 35, junio 2021, p. 16–20, tradukita da Gonçalo Neves