Wp/liv/Amērik Ītõnd-Valdõd
| Amērik Ītõnd-Valdõd United States of America | |||||
| |||||
.svg)
| |||||
| Himn | The Star-Spangled Banner | ||||
| Pǟjālgab | Washington D.C | ||||
| Mōmūoḑ | Brī-vald | ||||
| Mōkēļ | engliškēļ | ||||
| Jūodiji - Prezident - Vitse-prezident |
Barack Obama Joe Biden | ||||
| Teritōrij | 9 826 675 km² | ||||
| Rovst | 308 745 538 (2010) | ||||
| Allizpanmiz | 1776 | ||||
| Rō | Amērik dolār | ||||
| Āigavīrkiz | UTC-5..-10 | ||||
| Ladādomēn | .us | ||||
| Telefonikōd | 1 | ||||
.svg)
.svg)
Amērik Ītõnd-Valdõd (engliškīelkõks: United States of America) um ikš vald Pūoj-Amērikõs, Atlāntij ja Vagā okeōņ vail.
Sīņõ mōdõb ja eņtšvīţõ pīldzizt Aļaska ja Havaj kōlad ja munt piškimizt kōlad Karībij miersõ ja Vagā okeōņs.
Amērik Ītõnd-valdõd pǟjālgab um Washington, ja amā sūrim jālgab um New York City.
Amērik rov-lug um 302 000 000.
Istōrij
[edit | edit source]Kontinent pūojlimiz teritōrijs ātõ 48 jag-valdõ, mis vȯltõ īrgandõksõs mōjõd pǟgiņd indiāņ rovd pūolst ja kolonizīeriztõ 16 āigastsadāst sōņõ Spāņmō, Prantsūzmō, Olānd ja Englišmō pūolst. Sūr-Britānij perīzõks ais-sai vōļikšimiz iļ Atlāntij okeōņ rānda ja pierrõ Prantsūz ja Indij suodidi āigastis 1754-1763, ka iļ Luntš teritōrij ja Kanāda.
Ežmizt kuolmtuoistõn kolōnijõ tītštīztõ eņtš brī-vȯlmiz Sūr-Britānijst āigasts 1776 ja võtīztõ vastõ ūd konstiūtsij 1787. Amērik Ītõnd-Valdõd ežmi prezident vȯļ 1789–1797 āigasts George Washington.
19 āigastsadā īrgandõksõs sugīztõ sūrd kīvõd industriālizt pūoj jag-valdõd ja vǟrgõzt-pidājizt jedāl-jag-valdõd vail, mis rezultātõs jedāl-jag-valdõd astīztõ ūnijst ulzõ. Ku Amērik Ītõnd-Valdõd prezident vȯļ Abraham Lincoln, īrgiz kuodsuodā (1861—1865), mis rezultātõs vǟrgõzt pidāmi kōtiztõ jarā. 19 āigastsadā lopāndõksõs, sugīz vald jo laigāks tīemi vežgõr-pēḑõn, industrializīerimi ja miljōnd Eirōpõst tund immigrantõd sīezõ-õvātõmi.
Amērik Ītõnd-Valdõd astīztõ Tuoiz mōīlmasuodā sīezõ pierrõ ku Japōņmō vȯļ bumbidi laskõn Pearl Harbor sadām pǟlõ detsembõrs 1941 āigasts. Pierrõ suoddõ sai Amērikõst, sūr-veggi mō, mis sūŗimõks võīkslõjizõks mōīlmas vȯļ kīlmõ suodā āigastis Nõvkub Īt.