Jump to content

Tehran

Urnosen dagiti silpo
Manipud iti Wikipedia, ti nawaya nga ensiklopedia
Tehran
تهران
Siudad
تهران Tehrān
Ti kalsada Tehran iti rabii
Ti kalsada Tehran iti rabii
Ti Tehran ket mabirukan idiay Iran
Tehran
Tehran
Nagsasabtan: 35°41′46″N 51°25′23″E / 35.69611°N 51.42306°E / 35.69611; 51.42306Nagsasabtan: 35°41′46″N 51°25′23″E / 35.69611°N 51.42306°E / 35.69611; 51.42306
Pagilian Iran
ProbinsiaTehran
KondadoTehran
Shemiranat
BakhshTengnga
Gobierno
 • MayorMohammad Bagher Ghalibaf
 • Siudad KonsiloMangipagulo: Mehdi Chamran
Kalawa
 • Urbano
730 km2 (280 sq mi)
 • Metro
1,274 km2 (492 sq mi)
Kangato
1,200 m (3,900 ft)
Populasion
 (2010)
 • Densidad10,327.6/km2 (26,748.3/sq mi)
 • Urbano
9,019,300
 • Metro
13,413,348
 • Rangngo ti populasion idiay Iran
Umuna
 Datos ti populasion manipud iti 2006 Senso ken Munisipalidad ti Tehran.[1][2] Ti bilang ti Metro ket mangitudtudo ti Probinsia ti Tehran.
Sona ti orasUTC 3:30 (IRST)
 • Kalgaw (DST)UTC 4:30 (IRDT)
Kodigo ti lugar021
Websitewww.tehran.ir
[urnosen iti Wikidata]
Aglaon daytoy nga artikulo kadagiti teksto a Persiano. No awan ti maitutop a suporta ti panangiparang, mabalin a makitam dagiti maraka-ti-salusod, dagiti kahon, wenno dadduma pay a simbolo.

Ti Tehran (Persiano: Tehrān‎ Tehrān; تهران panangibalikas [tehˈɾɒːn]), sagpaminsan pay ti panagiletra a kas ti Teheran, ket isu ti kapitoliol iti Iran ken Probinsia ti Tehran. Nga adda ti nakarkulo a populasion iti 8,429,807;[3][4] daytoy ket isu pay ti kadakkelan nga urbano a lugar ken siudad ti Iran, ti kadakkelan a siudad idiay Akinlaud nga Asia ken ti maika-19 a kadakkelan a siudad iti lubong.

Iti maika-20 ken maika-21 a sigsiglo, ti Tehran ket suheto idi daytoy kadagiti adu a panagalaalis ti tattao manipud kadagiti lawlaw ti Iran.[5] Ti siudad ket ibalayanna dagiti adu a naipakasaritaan a meskita, simsimbaan, dagiti sinagoga ken dagiti Soroastriano a apuy a templo. Ti kontemporario a Tehran ket maysa a moderno a siudad a mangipakpakita kadagiti adu a pasdek, a ti Azadi (wayawaya) Torre ken ti Milad a Torre ket nagbalin a kabukbukodan a simbolo ti Tehran. Idi 2008 ti Tehran ket isu idi ti kalakaan a kapitolio iti lubong ken ti maikadua a kalaakaan a siudad ti lubong a naibatay ti pagsurotan ti pateg ti panagbiag, a nagipresenta ti kasayaatan a pateg para iti kuarta ti lubong.[6][7][8][9][10] Daytoy ket maika-19 iti lubong babaen ti populasion ti siudad,[11] maika-56 babaen ti GDP ken maika-29 babaen ti populasion iti bukodna a metropolitano a lugar.[12] Iti kadagupan ti pakasaritaan ti Iran, ti kapitolio ket naminadon a naiyalalis, ken ti Tehran ket isu ti maika-32 a nailian a kapitolio ti Iran. Ti Persiano ket isu ti patneng a pagsasao ti siudad, a naisasao babaen ti agarup a 98% iti populasion.[13] Ti kaaduan a tattao idiay Tehran ket inagananda dagiti bagbagida a kas dagiti Persiano.[14][15] Iti sakbay ti Islamiko ken kasapaan nga Islamiko a panawen, ti Tehran ket tinawtawgan idi a kas ti Ray (nga isu daytoy ti Avesta a rummuar iti porma [16] ti Ragha).

Pakasaritaan

[urnosen | urnosen ti taudan]
Kitaen pay: Linia ti tiempo ti Tehran a pakasaritaan

Ti Tehran ket naipakasaritaan a naamammoan idi a kas ti Ray a daytoy ket etilolohiko a naikapet iti Daan a Persiano ken Avesta Rhaga.[17] Ti siudada ket maysa idi a kangrunaan a lugar dagiti Irani nga agsasao kadagiti Medes ken Akeminida. Iti Soroastriano Avesta, Widewdat, i, 15, ti Ragha ket naibaga a kas ti maikasangapulo ket dua a sagrado a lugar a pinartuat babaen ni Ahura-Mazda.[18] Kadagiti Daan a Persiano a sinuratan (Behistun 2, 10–18), ti Ragha ket agaparparang a kas maysa a probinsia . Manipud ti Ragha, ni Darius ti Natan-ok ket nangipatulod kadagiti timmulong iti amana a ni Wishtaspa, nga isu idi ket nagparparukma kadagiti gulo idiay Parthia (Behistun 3, 1–10).[18] Ti Damavand a bantay a mabirukan idiay asideg ti siudad ket agparparang pay idiay Shahnameh a kas ti lugar a nangibedbedan ni Freydun ti dragon a gayyemna a ni Zahak. Iti Persiano a mitolohiko ken dagii sarsarita a pasamak.[19] Ni Kayūmarṯ, ti Soroastriano a kapdpada ti tao a parsua ken ti immuna nga ari iti Shahnameh, ket naibagbaga idi a nagtaeng idiay Damāvand.[19] Kadagitoy a sarsarita, ti pundasion ti siudad iti Damavand ket naipaamdayaw idi kaniana.[19] Ni Arash, ti pumapana a nangisakripisio ti bagina babaen ti panagitedna amin akapigsana iti pana a nangmarka ti nagbaetan ti Iran ken Turan, ket nangipunta ti pananna manipud idiay Banaty Damāvand.[19] Daytoy a Persiano a sarsarita ket tinawen aramrambakan iti Tiregan a piesta. Ti maysa anadayeg a rambakan ket naireporta idi a tinengtengngel idiay siudad ti Damavand idi 7 Šawwāl 1230/31 Agosto 1815, nga iti daytoy a las-ud dagiti tattao ket nagramrambakda ti anibersario ti ipupusay ni Zahhak.[19] Kadagiti Soroastriano a sarsarita, ti tirano a ni Zahak ket kanungpalan a patayento babaen ti Irani a bannuar a ni Garšāsp sakbay kadagiti kinaudi nga aldaw.[19] Kadagiti dadduma a Tengnga a Persiano a testo, ti Ray (Ragha) ket naited a kas ti nakaipasngayan a lugar ni Zoroaster[20] ngem dagiti moderno a historiador ket sapsapda nga agikabkabil ti lugar a nakaipasngayan ni Zoraster idiay Khorasan. Iti maysa a Persiano a tawid, ti naisarsaritaan nga ari a ni Manūčehr ket naipasngay idi idiay Damavand.[19]

Dagiti nagibasaran

[urnosen | urnosen ti taudan]
  1. ^ Sentro ti Estadistika ti Iran – 2006 a Senso
  2. ^ "Microsoft PowerPoint – Day1_2_Network, Transit & Travel Demand Modelling in Iran Using EMME2" (PDF). Naiyarkibo manipud iti kasisigud (PDF) idi 2011-07-06. Naala idi 2010-11-12.
  3. ^ "Lubong: dagiti kadakkelan a siudad ken ili ken dagiti estadistika ti populasionda". Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2012-04-23. Naala idi 5 Agosto 2010.
  4. ^ 7,711,230 iti 2,267,892 a sangkabalayan manipud iti 2006 a senso: "Senso ti Islamiko a Republika iti Iran, 1385 (2006)". Islamiko a Republika iti Iran. Naiyarkibo manipud iti kasisigud (Excel) idi 2010-11-16.
  5. ^ "Tehran (Iran) : Pangyuna – Britannica Online Encyclopedia". Britannica.com. Naala idi 2012-05-21.
  6. ^ Babaen ni Les Christie, CNNMoney.com staff writer (2007-03-06). "Dagiti kanginaan a siudad iti lubong – Mar. 5, 2007". Money.cnn.com. Naala idi 2010-09-25.
  7. ^ "Sukisok: Walo kadagiti sangapulo a kanginaan a siudad ket adda idiay Europa". Dagiti Ekonomia ti Lubong. 2007-03-06. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2012-12-24. Naala idi 2010-09-25.
  8. ^ "Dagiti Kanginaan aSiudad iti Lubong (EIU)". Dagiti Mayor ti Siudad. 2008-06-17. Naala idi 2010-09-25.
  9. ^ "Ti Tehran ket agtultuloy nga isu ti kalakaan a siuda iti lubong kadagiti 124 a nasukisok asiudad". Payvand.com. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2021-01-03. Naala idi 2010-09-25.
  10. ^ "Dagiti 10 a Kalakaan a Siudad iti Lubong". Housingnepal.com. 2009-02-28. Naala idi 2010-09-25.
  11. ^ "Dagiti Urbanisasion a Prospekto iti Lubong: Ti 2009 a Rebision ti Populasion a Nakaibatayan ti Datos". Esa.un.org. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2013-10-31. Naala idi 2010-09-25.
  12. ^ "Dagiti kadakkelan nga urbano a lugar idi 2006 (1)". Dagiti Mayor ti Siudad. Naala idi 2010-09-25.
  13. ^ Mareike Schuppe, "Panangisango iti Panagdakkel idiay Tehran: Dagiti Estratehia iti Panagrang-ay nga Alagaden", GRIN Verlag, 2008. pp 13: "Iti sabali pay ngem Persiano, adda dagiti Azeri, Armenio, Hudio ken Apgani a komunidad idiay Tehran. Dagiti kaaduan nga agtaeng idiay Tehran ket agsasaoda ti Persiano (98.3%)"
  14. ^ "Chand Darsad Tehranihaa dar Tehran Bedonyaa Amadand"(Mano a porsiento dagiti Tehrani ket naipasngay idiay Tehran)-Ti pudno a senso nga inaramid babaen ti Unibersidad iti Tehran – Sosiolohi a Deparatmento, naala idi Disiembre, 2010 [1][2][3] Naiyarkibo 2010-12-04 iti Wayback Machine[4][5]
  15. ^ Mohammad Jalal Abbasi-Shavazi, Peter McDonald, Meimanat Hosseini-Chavoshi, "Ti Pertilidad a Panaglasat idiay Iran: Rebolusion ken Panagiputot", Springer, 2009. pp 100–101: "Ti umuna a kategoria ket 'Tengnga' a ti kaaduan dagiti tattao ket agsasao ti Persiano nga etniko a Fars (dagiti probinsia iti Fars, Hamedan, Isfahan, Markazi, Qazvin, Qom, Semnan, Yazd ken Tehran..."
  16. ^ George Erdösy, "Dagiti Indo-Aryan iti taga-ugma nga Abagatan nga Asia: Pagsasao, naibanagan a kultura ken etnisidad", Walter de Gruyter, 1995. p. 165: "Dagiti mabalin alumaud a lugar a nagnagan ket dagiti sumaganad: Raya-, nga isu pay ti taga-ugma a nagan iti Mediano Raga dagiti Achaemenid a sinurtan (Darius, Bisotun 2.13: "ti daga idiay Media a tinawtawagan a Raga") ken ti moderno a Ray nga abagatan ti Tehran "
  17. ^ Chahryar Adle, Bernard Hourcade, "Téhéran: capitale bicentenaire", Institut français de recherche en Iran, 1992. p. 22
  18. ^ a b V. Minorsky, C.E. Bosworth, "Al-Rayy", Ensiklopedia ti Islam, Baro nga Edision, tom 8:471–473
  19. ^ a b c d e f g A. Tafazolli, "Iti Irani a Mitolohia" iti Ensiklopedia Iranika
  20. ^ Vesta Sarkhosh Curtis, Sarah Stewart, "Panakaipasngay ti Persiano nga Imperio", I.B.Tauris, 2005. p. 37

Dagiti akinruar a silpo

[urnosen | urnosen ti taudan]

Dagiti midia a mainaig iti Tehran iti Wikimedia Commons

Naala manipud iti "https://ilo.wikipedia.org/w/index.php?title=Tehran&oldid=399328"