Jump to content

Շվեյցարիայի տնտեսություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Շվեյցարիայի տնտեսություն, աշխարհի ամենաառաջադեմ ազատ շուկայական տնտեսություններից մեկը։ Ծառայությունների ոլորտը նշանակալի տնտեսական դեր է խաղում, մասնավորապես շվեյցարական բանկային արդյունաբերությունը և զբոսաշրջությունը։2015 թվականի Գլոբալ նորարարության ինդեքսում[1] Շվեյցարիայի տնտեսությունը զբաղեցնում է առաջին տեղը աշխարհում և 2017 թվականին Համաշխարհային մրցունակության զեկույցում[2]։ ՄԱԿ-ի 2016 թվականի տվյալների համաձայն, Շվեյցարիան աշխարհի ամեահարուստ 3-րդ լքված երկիրն է, Լիխտենշտեյնից և Լյուքսեմբուրգից հետո, վերջիններս Նորվեգիայի հետ միասին աշխարհի միակ երեք երկրներն են, որոնց մեկ շնչին բաժին ընկնող ՀՆԱ-ն գերազանցում է 70,000 ԱՄՆ դոլարը, որոնք ոչ կղզու պետություններ են, ոչ էլ նախարարություններ[3]։

Պատմություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

19-րդ դար

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Շվեյցարիան որպես դաշնային պետություն, հիմնադրվել է 1848թվականին։ Մինչև այդ ժամանակը, մասնավորապես Ցյուրիխի և Բազելի քաղաքային կենտրոնները սկսեցին տնտեսապես զարգանալ ՝ հիմնվելով արդյունաբերության և առևտրի վրա, մինչդեռ Շվեյցարիայի գյուղական շրջանները մնացին աղքատ և թերզարգացած։ Չնայած արհեստանոցային համակարգը գոյություն ուներ վաղ ժամանակից, մեքենաների արտադրությունը սկսվեց 1801 թվականին Սենտ Գալենում, Մեծ Բրիտանիայից ներմուծված մեքենաների երրորդ սերնդի հետ։ Բայց Շվեյցարիայում հիդրավլիկ էներգիան հաճախ օգտագործվում էր գոլորշու շարժիչների փոխարեն՝ երկրի լեռնային տեղագրության և ածուխի զգալի պաշարների բացակայության պատճառով։ Մինչև 1814 թվականը ձեռքով հյուսելը հիմնականում փոխարինվում էր էլեկտրական ուժով։ Եվ տուրիզմը և բանկային գործը սկսեցին զարգանալ որպես տնտեսական գործոններ միևնույն ժամանակ։ Մինչ Շվեյցարիան հիմնականում գյուղական էր, քաղաքները արդյունաբերական հեղափոխություն էին ապրում 19-րդ դարի վերջին, կենտոնանալով հատկապես տեքստիլ արդյունաբերության վրա։Օրինակ Բազելում, տեքստիլ արդյունաբերությունը, ներառյալ մետաքսը, եղել է առաջատար արդյունաբերության ճյուղը։18882թվականին կանայք կազմում էին աշխատավարձ ստացողների 44%-ը։ Կանանց մոտավորապես կեսը աշխատում էր տեքստիլ արդյունաբերության ջրաղացներում, որը կազմում էր կենցաղային ծառայողների հետ աշխատանքի երկրորդ ամենամեծ կարգը։ Աշխատուժի կանանց մասնաբաժինը ավելի բարձր էր 1890-1910 թվականների միջև, քան 1960-ականների վերջին և 1970-ականների վերջին[4]։

Երկաթուղին մեծ դեր էր խաղում արդյունաբերության մեջ։ Առաջին երկաթուղին բացվել է 1847 թվականին, Ցյուրիխի և Բադենի միջև։ Մասնավոր խաղացողների միջև մրցակցության պատճառով Շվեյցարիան մինչև 1860 թվականը ծածկված էր ավելի քան 1000 կմ հետքերով[5]։

20-րդ դար

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գոթարդի գիծը 1882-ին

Արդյունաբերական հատվածը սկսեց զարգանալ 19-րդ դարում արդյունաբերական/առևտրային քաղաքականության հետ, Շվեյցարիայի հայտնվելը` որպես Եվրոպայի ամենաերջանիկ երկրներից մեկը, երբեմն անվանում են «շվեյցարական հրաշք»։ Շվեյցարիան 19-րդ դարի կեսից մինչև 20-րդ դարի սկզբիը զարգանում էր, ի թիվս այլ բաների, որոնք կապված էին Համաշխարհային պատերազմների ժամանակ Շվեյցարիայի դերի հետ[6]։

Շվեյցարիայի ընդհանուր էներգիայի սպառումը, որը անկում ապրեց 1910 թվականի կեսերից մինչև 1920 թվականի սկիզբը, սկսեց նորից աճել 1920 թվականից։ Այն լճացավ 1930 թվականին, մինչև 1940-ականների սկզբին կրկին անկում ապրելը, բայց արագ աճը նորից սկսվեց 1940-ականների կեսերին[7]։

1940-ական թվականներին, հատկապես Երկրորդ համաշխարհային Պատերազմի ընթացքում, տնտեսությունը սկսեց զարգանալ արտահանման աճի և զենքի դեպի Գերմանիա, Ֆրանսիա, Միացյալ Թագավորություն և այլ եվրոպական երկրներ տեղափոխման շնորհիվ։ Այնուամենայնիվ, Շվեյցարիայի էներգիայի սպառումը արագորեն նվազեց։ Բանկերի համագործակցությունը նացիստների հետ(նրանք նաև համագործակցում էին Ֆրանսիայի և Մեծ Բրիտանիայի հետ) և պարերազմի ընթացքում Axis ուժերի հետ նրանց առևտրային հարաբերությունները հետագայում խիստ քննադատվեցին, հանգեցնելով կարճ ժամանակահատվածում Շվեյցարիայի միջազգային մեկուսացմանը։ Պատերազմի պատճառով Շվեյցարիայի արտադրական օբյեկտները հիմնականում վնասված չէին և հետևաբար և ներմուծումը և արտահանումը արագորեն աճեցին[8]։

1950-ական թվականներին, տարեկան ՀՆԱ-ի աճը կազմեց 5% և Շվեյցարիայի էներգիայի սպառումը գրեթե կրկնապատկվեց։ Ածուխը կորցրեց իր դիրքը որպես Շվեյցարիայի էներգիայի առաջնային աղբյուր, քանի որ այլ ներմուծված հանածո վառելիքների չափերը, ինչպիսիք են չմշակված նավթը, բնական և զտված գազը, աճեցին[9]։

1960-ական թվականներին, տարեկան ՀՆԱ-ի աճը կազմեց 4% և Շվեյցարիայի էներգիայի սպառումը կրկին կրկնապատկվեց։ Տասնամյակի վերջում վառելիքը ապահովեց Շվեյցարիայի էներգիայի գրեթե երեք քարորդը[9]։

1970-ական թվականներին, ՀՆԱ-ի աճի տեմպը աստիճանաբար սկսեց անկում ապրել `6.5% գագաթնակետից, այնուհետև ՀՆԱ-ն 1975 և 1976 թվականներին պայմանավորվեց է 7,5-ով։ Շվեյցարիան դարձավ ավելի կախյալ իր հիմնական մատակարար՝ OPEC-կարտելի կողմից ներմուծվող նավթից։ 1973 թվականին սկսված վառելիքի ճգնաժամը ազդեց Շվեյցարիայի էներգիայի սպառման վրա և այն նվազեց 1973-1978 թվականներին[9]։ 1974-ին կար ավտոմեքենաների համապետական երեք անվճար կիրակի օրեր, երբ նավթամթերքի մատակարարման ցնցումների հետևանքով մասնավոր տրանսպորտային միջոցների շահագործումը արգելվում էր։ 1977թվականից ՀՆԱ-ն սկսեց կրկին աճել, չնայած Շվեյցարիայի էներգիայի սպառման կարճաժամկետ նվազման վրա ազդել էր 1979 թվականի էներգիայի ճգնաժամը։ 1970-ին արդյունաբերական ճյուղում շարունակում էր աշխատել ընդհանուր աշխատուժի մոտ 46% -ը, բայց 1970-ականների տնտեսական անկման հետևանքով ծառայությունների ոլորտը մեծացավ, որպեսզի գերակշռի ազգային տնտեսությունը։ Մինչև 1970 թվականը բնակչության 17,2%-ը և աշխատուժի մեկ-քարորդ մասը օտարերկրացիներ էին, չնայած տնտեսական անկման ընթացքում աշխատուժի կորուստների թիվը նվազել էր[8]։

1980-ական թվականներին, Շվեյցարիայի տնտեսության աճը պայմանավորվեց 1,3% -ով, բայց զգալիորեն աճեց մնացած տասնամյակի համար, տարեկան ՀՆԱ աճը կազմեց 3-4%, բացի 1986 և 1987 թվականների, երբ աճը նվազեց, համապատասխանաբար՝ 1,9% և 1,6%[10]։

1990-ականներին Շվեյցարիայի տնտեսությունը խորտակվեց դանդաղ աճով՝ ունենալով ամենթույլ տնտեսական աճը Արևմտյան Եվրոպայում։ Շվեյցարիայի տնտեսության վրա ազդեց 1991-1993 թվականների եռամյա անկումը, երբ տնտեսության աճը պայմանավորվեց 2%-ով։ Անկումը ակնհայտ էր նաև Շվեյցարիայի էներգիայի սպառման և արտահանման մեջ։ Միջին հաշվով Շվեյցարիայի տնտեսությունը ՀՆԱ-ի նկատելի աճ չի ունեցել (տարեկան ընդամենը 0,6%)։

Մինչև 1990 թվականը գործազրկության մակարդակը ցածր է 1% -ից, եռամյա անկումը ազդեց նաև գործազրկությանն վրա, 1997 թվականին այն հասցնելով իր բոլոր ժամանակների գագաթնակետին, որը կազմեց 5,3%։ 2008 թվականին Շվեյցարիան Եվրոպայում բնակչությամբ 2-րդ տեղում էր Նորվեգիայից հետո, մեկ շնչի հաշվով անվանական և իրական ՀՆԱ-ի առումով ավելի քան մեկ միլիոն։ 1990-ականներին իրական աշխատավարձը նվազեց քանի որ անվանական աշխատավարձը չկարողացավ դիմադրել գնաճին։ Այնուամենայնիվ, 1997թվականի սկզբներին, արժութային շարժման գլոբալ վերածնունդը անհրաժեշտ խթան տվեց շվեյցարական տնտեսությանը։ Այն դանդաղորեն թափ ստացավ և իր գագաթնակետին հասավ 2000 թ.-ին ` 3.7% իրական աճով[11]։

2000-ականներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2000-ականների սկզբին տնտեսական անկման ժամանակ, այդքան սերտ կապված լինելով Արևմտյան Եվրոպայի և Միացյալ Նահանգների տնտեսությունների հետ, Շվեյցարիան չկարողացավ խուսափել այս երկրներից հետ ընկնելուց։ 9/11-ի ահաբեկչության հետևանքով Համաշխարհային ֆոնդային բորսայի վթարից հետո, շատ կեղծ ձեռնարկությունների վիճակագրության մասին և մենեջերների աշխատավարձերի չափազանցության մասին հայտարարություններ եղան։ 2001թվականին ՀՆԱ-ի աճի տեմպը ընկավ 1,2%-ով, 2002-ին ՝ 0,4%-ով, և ունեցավ բացասական գործակից՝ 2003-ին։ Այս տնտեսական անկումը զգալի ազդեցություն ունեցավ աշխատաշուկայի վրա։ Բազմաթիվ ընկերություններ հայտարարեցին պաշտոնանկություններ և հետևաբար գործազրկության մակարդակը 2000թվականին արձանագրած ամենաբարձր ցուցանիշից՝ 1,6%, հասավ իր գագաթնակետին կազմելով 4,3% 2004 թվականի հունվարին[12], թեև 2004-ի վերջին դա ցածր էր Եվրամիության (ԵՄ) մակարդակից՝ 9,2%[13]:

2002 թ.-ի նոյեմբերի 10-ին «Cash» տնտեսագիտական ամսագիրը առաջարկել է հինգ միջոցներ քաղաքական և տնտեսական հաստատություններին` շվեյցարական տնտեսությունը վերակենդանացնելու համար։

1.Մասնավոր սպառումը պետք է խթանվի աշխատավարձի պատշաճ բարձրացումներով։ Դրանից բացի, երեխաներ ունեցող ընտանիքները պետք է զեղչեր ստանան իրենց առողջության ապահովագրությունից։

2.Շվեյցարիայի ազգային բանկը պետք է վերականգնի ներդրումները` իջեցնելով տոկոսադրույքները։ Բացի դա, դրամավարկային հաստատությունները պետք է ավելի ու ավելի շատ վարկավորեն սպառողներին և առաջարկեն կառուցել ավելի էժան հողեր։

3.Շվեյցարիայի ազգային բանկին խնդրել արժեզրկել շվեյցարական Ֆրանկը Եվրոյի նկատմամբ։

4.Կառավարությունը պետք է իրականացնի բյուջեի դեֆիցիտների ավելացման վրա հակազդող միջոցներ։ Պետական ծախսերը պետք է ավելանան ենթակառուցվածքների և կրթության ոլորտներում։ Հարկերի իջեցումը կխթանի համար տնային տնտեսությունների մասնավոր սպառումը։

5.Պետք է ստեղծվեն աշխատանքային ճկուն գրաֆիկներ՝ այդպիսով խուսափելով ցածր պահանջարկի աշխատանքից։

Այս միջոցները կիրառվել են հաջող արդյունքներով, մինչդեռ կառավարությունը ձգտում էր ձևավորել լրիվ զբաղվածության "Կախարդական վեցանկյուն", սոցիալական հավասարություն, տնտեսական աճ, շրջակա միջավայրի պահպանում, դրական առևտրային հաշվեկշիռ և գների կայունություն։ 2003 թվականի կեսին սկսված վերածննդի ժամանակաշրջանում աճի տեմպը միջինում 3% էր(2004 և 2005 թվականներին ՀՆԱ-ն աճել է համապատասխանաբար 2.5% և 2.6%; 2006 և 2007 թվականների համար այն կազմել է 3,6%)։ 2008 թվականին, ՀՆԱ-ի աճը տարվա առաջին կիսամյակում այդքան էլ բարձր չէր, իսկ վերջին երկու եռամսյակում անկում ապրեց։ Բազային էֆեկտների պատճառով իրական աճը հասավ 1,9% -ի։ Չնայած 2009 թ.-ին այն 1,9% -ով նվազել էր, տնտեսությունը սկսեց աճել Q3-ում և 2010-ի երկրորդ եռամսյակում այն գերազանցեց իր նախորդ գագաթնակետը։ 2010 թվականին աճը կազմեց 2,6%[14]։

2007-2009 թվականների ֆոնդային բորսայի անկումը մեծապես ազդեց արտասահմանում ստացված ներդրումային եկամտի վրա։ Սա հանգեցրեց ընթացիկ հաշվի մնացորդի հավելուրդի էական անկման։ 2006 թվականին Շվեյցարիան գրանցել է ՀՆԱ-ի աճ 15.1%։ 2007թվականին դա նվազեց 9,1% իսկ 2008 թվականին 1,8%-ով։ Այն կրկին աճեց 2009 և 2010 թվականներին համապատասխանաբար կազմելով 11,9% և 14,6%[15]։ 2009 թվականի դեկտեմբերին գործազրկությունը հասավ՝ 4,4%-ի։ 2018 թվականի օգոստոսին գործազրկության մակարդակը կազմել է 2,4%[12]։

Ստորև ներկայացված գծապատկերում ներկայացված է Շվեյցարիայի համախառն ներքին արդյունքի տվյալները շուկայական գներով[16].

Տարի ՀՆԱ (մլրդ ֆրանկ) ԱՄՆ դոլարի փոխարժեք
1980 184 1.67 ֆրանկ
1985 244 2.43 ֆրանկ
1990 331 1.38 ֆրանկ
1995 374 1.18 ֆրանկ
2000 422 1.68 ֆրանկ
2005 464 1.24 ֆրանկ
2006 491 1.25 ֆրանկ
2007 521 1.20 ֆրանկ
2008 547 1.08 ֆրանկ
2009 535 1.09 ֆրանկ
2010 546 1.04 ֆրանկ
2011 659 0.89 ֆրանկ
2012 632 0.94 ֆրանկ
2013 635 0.93 ֆրանկ
2014 644 0.92 ֆրանկ
2015 646 0.96 ֆրանկ
2016 659 0.98 ֆրանկ
2017 668 1.01 ֆրանկ
2018 694 1.00 ֆրանկ

Տվյալներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հետևյալ աղյուսակում ներկայացված են 1980–2018 թվականների հիմնական տնտեսական ցուցանիշները։ 2% -ից ցածր գնաճը նշված է կանաչ գույնով[17][18]։

Տարի ՀՆԱ
(մլրդ. ֆրանկ) 		ՀՆԱ մեկ շնչի

հաշվով
(ֆրանկ)

ՀՆԱ աճ
(իրական) 		Գնաճ
(Տոկոսներով) 		Գործազրկություն
(Տոկոսներով) 		Պետական պարք
(ՀՆԱ-ի տոկոսներով)
1980 199.3 31,620 5.1 % negative increase4.0 % 0.2 % k. A.
1981 214.0 33,767 1.6 % negative increase6.5 % 0.2 % k. A.
1982 226.5 35,546 Decrease−1.3 % negative increase5.7 % negative increase0.4 % k. A.
1983 233.6 36,441 0.6 % negative increase3.0 % negative increase0.9 % k. A.
1984 249.7 38,846 3.1 % negative increase2.9 % negative increase1.1 % k. A.
1985 264.8 41,020 3.7 % negative increase3.4 % positive decrease1.0 % k. A.
1986 277.8 42,844 1.9 % 0.7 % positive decrease0.8 % k. A.
1987 288.3 44,209 1.6 % 1.4 % 0.8 % k. A.
1988 306.4 46,652 3.3 % 1.9 % positive decrease0.7 % k. A.
1989 330.8 49,970 4.4 % negative increase3.2 % positive decrease0.6 % k. A.
1990 358.4 53,705 3.6 % negative increase5.4 % positive decrease0.5 % 34.4 %
1991 374.5 55,432 Decrease−0.8 % negative increase5.9 % negative increase1.0 % negative increase36.1 %
1992 381.8 55,808 Decrease−0.2 % negative increase4.0 % negative increase2.5 % negative increase40.9 %
1993 390.3 56,507 Decrease−0.1 % negative increase3.2 % negative increase4.5 % negative increase46.7 %
1994 400.3 57,439 2.4 % negative increase2.7 % negative increase4.7 % negative increase50.1 %
1995 405.3 57,745 0.5 % 1.8 % positive decrease4.2 % negative increase52.9 %
1996 408.2 57,792 0.6 % 0.8 % negative increase4.7 % negative increase54.4 %
1997 415.8 58,733 2.3 % 0.5 % negative increase5.2 % negative increase57.2 %
1998 427.4 60,238 2.9 % 0.0 % positive decrease3.9 % negative increase59.6 %
1999 435.2 61,087 1.7 % 0.8 % positive decrease2.7 % positive decrease55.9 %
2000 459.7 64,173 4.0 % 1.6 % positive decrease1.8 % positive decrease54.7 %
2001 470.3 65,341 1.3 % 1.0 % positive decrease1.7 % positive decrease52.9 %
2002 471.1 Decrease64,968 0.2 % 0.6 % negative increase2.5 % negative increase59.1 %
2003 475.6 65,025 0.1 % 0.6 % negative increase3.7 % positive decrease58.2 %
2004 489.6 66,483 2.6 % 0.8 % negative increase3.9 % negative increase59.6 %
2005 508.9 68,636 3.2 % 1.2 % positive decrease3.8 % positive decrease56.1 %
2006 540.5 72,465 4.1 % 1.1 % positive decrease3.3 % positive decrease49.6 %
2007 576.4 76,763 4.1 % 0.7 % positive decrease2.8 % positive decrease45.5 %
2008 599.8 78,991 2.1 % negative increase2.4 % positive decrease2.6 % negative increase45.6 %
2009 Decrease589.4 Decrease76,530 Decrease−2.2 % positive decrease−0.5 % negative increase3.7 % positive decrease44.1 %
2010 608.2 78,121 2.9 % 0.7 % positive decrease3.5 % positive decrease42.5 %
2011 621.3 78,946 1.8 % 0.2 % negative increase2.8 % negative increase42.9 %
2012 626.2 78,723 1.0 % positive decrease−0.7 % negative increase2.9 % negative increase43.7 %
2013 638.3 79,404 1.9 % positive decrease−0.2 % negative increase3.2 % positive decrease42.9 %
2014 649.8 79,827 2.5 % 0.0 % positive decrease3.0 % negative increase43.0 %
2015 654.1 Decrease79,407 1.3 % positive decrease−1.1 % negative increase3.2 % 43.0 %
2016 661.6 Decrease79,137 1.7 % positive decrease−0.4 % 3.2 % positive decrease41.8 %
2017 669.6 79,357 1.8 % 0.5 % 3.2 % negative increase42.6 %
2018 689.9 81,322 2.8 % 0.9 % positive decrease2.5 % positive decrease40.5 %

Տնտեսական հատված

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ցյուրիխ քաղաքը, որը հանդիսանում է երկրի կարևորագույն տնտեսական կենտրոնը և աշխարհի խոշոր ֆինանսական կենտրոններից մեկը։

Շվեյցարական տնտեսությունը հետևում է տիպիկ զարգացած երկրների մոդելին՝ կապված տնտեսական ոլորտների հետ։ Աշխատողների միայն մի փոքր մասն է ներգրավված առաջնային կամ գյուղատնտեսական ոլորտում (բնակչության 1.3% -ը 2006 թ.), մինչդեռ ավելի մեծ փոքրամասնություն ներգրավված է երկրորդական կամ արտադրական ոլորտում (2012 թ. 27,7%)։ Աշխատողների մեծ մասը ներգրավված էր տնտեսության երրորդ և ծառայությունների ոլորտում (2012 թ. 71.0%)[19]։

Չնայած Շվեյցարիայի տնտեսական պրակտիկայի մեծ մասը հիմնականում հետևել է Եվրամիության վարած քաղաքականությանը, մնում է մասնավորապես փոքր գյուղատնտեսական հատվածը[20]։

Ժամացույցներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Շվեյցարիան բարձրակարգ ձեռքի և պատի ժամացույցների առաջատար արտահանող է։ Շվեյցարիան արտադրում է աշխարհի բարձրակարգ ժամացույցների մեծ մասը․ 2011 թվականին արտահանումը կազմել է 19,3 մլրդ շվեյցարական ֆրանկ, որը նախորդ տարվա համեմատ աճել է 19,2%-ով։ Ժամացույցների 55%-ը արտահանվում է Ասիա, 29%-ը՝ Եվրոպա, 14%-ը՝ Ամերիկա՝ 1%-ը՝ Աֆրիկա[21]։

2011-ին Շվեյցարիան գլխավորեց աշխարհի արտահանման աղյուսակը՝ արտահանելով ավելի քան 20 միլիարդ ԱՄՆ դոլարի ժամացույց, երկրորդ տեղում Հոնկ Կոնգն է 10 մլրդ ԱՄՆ դոլլարով։ 2011 թվականին Չինաստանը արտահանել է ժամացույցների առավելագույն քանակը[21]։

Արդյունաբերական ոլորտ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Շվեյցարիան ունի աշխարհի մրցակցային դեղագործական արդյունաբերություններից մեկը։Շվեյցարիայի դեղագործական խոշոր ընկերություններից են Novartis և Roche։

Շվեյցարիան ունի նաև արդյունաբերական լայնածավալ հատված, աշխարհի արդյունաբերական տարբեր ոլորտներում մրցունակ ընկերությունների հետ համատեղ։ Առավել ուշագրավ է Nestle-ի պես սնունդ արտադրող ընկերությունը, արդյունաբերական և շինարարական օգտագործման համար քիմիական նյութեր արտադրող `Sika AG ընկերությունը, և տանիքի քիմիական ծածկույթներ արտադրող Sarnafil ընկերությունը։ LafargeHolcimը շինանյութեր արտադրող ամենամեծ ընկերությունն է աշխարհում։

Գյուղատնտեսություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Շվեյցարական ազատ տիպի խոշոր եղջերավոր անասուններ:
Emmentaler (հայտնի է նաև որպես շվեյցարական պանիր), մինչդեռ շվեյցարական որոշ տեսակներ AOC- ը սահմանափակում են, ընդհանուր Emmentaler- ը արտադրվում է ամբողջ աշխարհում:

Շվեյցարիան խիստ կերպով հետևում է իր գյուղատնտեսական արդյունաբերությունը։ Բարձր սակագները և լայնածավալ ներքին սուբսիդավորումները խրախուսում են ներքին արտադրությունը, որն այժմ արտադրում է երկրում սպառվող սննդի շուրջ 60% -ը։

Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպություն տվյալների համաձայն, Շվեյցարիան սւբսիդավորում է իր գյուղատնտեսական արդյունաբերության 70%-ը, մինչդեռ Եվրամիությունում այն կազմում է 35%։ 2007 թվականին "Գյուղատնտեսական ծրագիրը "ավելացրեց 63 միլիոն ֆրանկ-ի սուբսիդավորումը հասցնելով մինչև 14.092 միլիարդ շվեյցարական ֆրանկի։

Պաշտպանողականությունը գործում է տեղական արտադրությունը խթանելու համար, բայց ոչ կրճատելու ապրանքների գները կամ ծախսերը, և որևէ երաշխիք չկա, որ ներքին աճող արտադրությունն իրականում սպառվում է ներքին շուկայում, այն արտահանվում է ի շահ արտադրողների։Լոլիկների, բանջարեղենի, խոզի, հորթի, անասունների և կաթնամթերքի 90-100%-ը արտադրվում է Շվեյցարիայում։ Բացի դա, շվեյցարական գյուղատնտեսությունը բավարարում է պարենային ներքին պահանջարկի 65% -ը[22]։ 2016-ին Շվեյցարիայի կառավարությունն իր ընդհանուր բյուջեի շուրջ 5,5% -ը (ավելի քան 3,5 միլիարդ շվեյցարական ֆրանկ) ծախսել է սննդի արտադրությանը աջակցելու համար[23]։

Գյուղատնտեսության մեջ առաջին բարեփոխումը տեղի է ունեցել 1993 թվականին։ Ի թիվս այլ փոփոխությունների՝ 1998 թվականից ի վեր Շվեյցարիան կապում է գյուղացիական տնտեսությունների սուբսիդիաների վերագրումը շրջակա միջավայրի խստագույն պահպանման հետ։ Ֆերմերները մինչև սւբսիդաիաների համար դիմելը, նրանք պետք է հավաստագրեր փոխանակեն Բնապահպանական կառավարման համակարգերի հետ, ապացուցելով, որ նրանք. "օգտագործում են պարարտանյութերի հավասարակշռված քանակ, օգտագործում են իրենց գյուղատնտեսական նշանակության առնվազն 7%-ը որպես էկոլոգիական փոխհատուցման տարածքներ, պարբերաբար մշակում են բերքը, ընդունում են համապատասխան միջոցներ կենդանիներին և հողը պաշտպանելու համար, օգտագործում թունաքիմիկատների սահմանափակ և նպատակային քանակ"[24]։ Տարեկան 1500 ֆերմա դուրս է գալիս բիզնեսից։ Բայց օրգանական ապրանքներ արտադրող ֆիրմաները աճել են 3,3%-ով 2003-2004 թվականներին, և օրգանական ապրանքների սպառումը աճել է 7%-ով հասնելով 979 մլն ԱՄՆ դոլլարի[25]։ Ավելին, շվեյցարացի սպառողները պակաս կարևոր են համարում օրգանական սննդի ավելի բարձր գները` համեմատած տեղական արտադրվող սննդի հետ[22]։

Առևտուր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

"ԿՀՎ համաշխարհային փաստագր"-ի տվյալներով 2011թվականին Շվեյցարիայի արտահանումը կազմել է 308,3 մլրդ ԱՄՆ դոլլար իսկ 2010-ին 258,5 մլրդ դոլլար։ 2011 թվականին ներմուծումը կազմել է 299,6 մլրդ ԱՄՆ դոլլար իսկ 2010-ին 246,2 մլրդ ԱՄՆ դոլլար։ Համաշխարհային փաստագրի տվյալների համաձայն, Շվեյցարիան 20-րդ խոշոր արտահանողն է և 18-րդ խոշորագույն ներմուծողը[20]։

2017 ներմուծում Շվեյցարիա, HS2 կատեգորիաներ
2017-ի արտահանում Շվեյցարիայից, HS2- ի կատեգորիաներ

ՄԱԿ-ի Ապրանքների, առևտրի վիճակագրության տվյալների շտեմարանն ունի ավելի ցածր արդյունքներ Շվեյցարիայի արտահանման և ներմուծման համար։ ՄԱԿ-ի հաշվարկած տվյալների համաձայն 2011 թվականին ատհանումը կազմել է 223,5 մլրդ ԱՄՆ դոլլար իսկ 2010-ին 185,8 մլրդ ԱՄՆ դոլլար։ Ներմուծումը 2011 թվականին կազմել է 197,0 մլրդ ԱՄՆ դոլլար իսկ 2010-ին 166,9 մլրդ ԱՄՆ դոլլար[26]։

Շվեյցարիայի ամենամեծ առևտրային գործընկերը Գերմանիան է։ 2017 թվականին Շվեյցարիայի արտահանման 20%-ը և ներմուծման 17%-ը իրականացվել է Գերմանիայի հետ։ ԱՄՆ-ն երկրորդ խոշոր ուղղությունն էր արտահանման(10%) և նեմուծման(7.8%) հետ կապված։ Չինաստանը հանդիսանում էր 3-րդ խոշոր ուղղությունը արտահանման՝ 9,2% և ներմուծման 4,8% ծավալով[27]։

Հաջորդ խոշոր արտահանման ուղղություններն են՝ Հնդկաստանը(7,3%), Ֆրանսիան(5,4%), Հոնգ Կոնգը(5,4%), Մեծ Բրիտանիան(4,5%) և Իտալիան (4,4%)։ Ներմուծման այլ խոշոր երկրներն են՝ Իտալիան(7,6%), Մեծ Բրիտանիան(7,1%), Ֆրանսիան(6,0%), Չինաստանը(նշված է վերևում), ԱՄԷ(3,7%) և Հոնկ Կոնգը(3,4%)[27]։

Որպես զարգացած երկիր՝ հմուտ աշխատուժով, շվեյցարական արտադրանքի մեծ մասը «բարձր տեխնոլոգիաների» պատրաստի արտադրանք է։ Շվեյցարիայի արտահանման խոշորագույն հատուկ կատեգորիաները ներառում են դեղամիջոցներ (13%), հետերոցիկլիկ միացություններ (2.2%), ժամացույցներ (6,4%), օրթոպեդիկ տեխնիկա (2.1%) և թանկարժեք զարդեր (2,5%)։ Մինչ ժամացույցները և զարդերը կազմում էին շվեյցարիայի տնտեսության կարևորագույն մասը, 2017 թվականին շվեյցարիայի արտահանման մոտավորապես 24%-ը կազմում էին ոսկյա ձուլակտորները կամ մետաղադրամները։ Շվեյցարիան հայտնի է նաև իր գյուղատնտեսակն ապրանքներով․պանիր(0.23%), գինի(0.028%) և շոկոլադ(0.35%)։ Սրանք կազմում են շվեյցարիայի արտահանման մի փոքր մասը[27]։ Շվեյցարիան նաև զենքի և զինամթերքի խոշոր արտահանող է, և երրորդը մեծությամբ, փոքր տրամաչափի[28] զանքերի արտահանման մեջ, որը կազմել է 2012 թվականի ընդհանուր արտահանման 0,33% -ը[29]։

Շվեյցարիայի ներմուծման հիմնական ապրանքներն են․ոսկի(21%), դեղամիջոցներ(7.4%), ավտոմեքենաներ(4.0%), թանկարժեք զարդեր(3.7%) և այլ ապրանքներ(18%)։

Չնայած Շվեյցարիան ունի երկարատև ավանդույթ մեքենա արտադրելու[30], ներկայումս երկրում չկան մեծ մասշտաբի ավտոմեքենաներ արտադրողներ[27]։

Տուրիզմ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Շվեյցարիան ունի բարձր զարգացած տուրիզմի կառուցվածք, հատկապես լեռնային շրջաններում և քաղաքներում, այն լավ շուկա դարձնելով զբոսաշրջությանը վերաբերող սարքավորումների և ծառայությունների համար։

Զերմատում գտնվող Մոնտեր Սերվինյան պալատը:

Հյուրանոցների 14%-ը Գրիսոնսում են, Վալաիսում և Արևելյան Շվեյցարիայում գտնվում են12%-ը, կենտրոնական Շվեյցարիայում 11%-ը և Բեռնես Օբերլանդում 9%-ը։ Բնակիչների թվով գիշերների հարաբերակցությունը («զբոսաշրջության ինտենսիվությունը», տեղական տնտեսությանը զբոսաշրջության հարաբերությունը) ամենամեծը Գրիսոնսում է (8.3%) և Բեռնես Օբերլանդում (5.3%)համեմատած շվեյցարական միջին արդյունքի հետ՝ 1.3%։ Անցկացրած գիշերների 56.4% -ը եղել են արտերկրից ժամանած այցելուներ(բաժանվել են ազգությամբ. 16,5%՝ Գերմանիա, 6.3%՝ Մեծ Բրիտանիա, 4.8%՝ ԱՄՆ, 3.6%՝ Ֆրանսիա, 3,0%՝ Իտալիա)[31]։

Ընդհանուր ֆինանսական ծավալը կապվում է տուրիզմի հետ, ներառելով փոխադրումը, որը կազմում է 35,5 մլրդ շվեյցարական ֆրանկ(2010թ․), չնայած դրանց մի մասը բխում է վառելիքի հարկից և ավտոճանապարհների վինետետների վաճառքից։ Տուրիզմից ավելացված համախառն ընդհանուր արժեքը կազմում է 14.9 միլիարդ։ Տուրիզմը ապահովում է 144,838 լրիվ դրույքով աշխատատեղ ամբողջ երկրում։ Տուրիստական կացարանների ընդհանուր ֆինանսական ծավալը կազմում է 5,19 միլիարդ շվեյցարական ֆրանկ, իսկ հյուրանոցում սնվելը տրամադրում է լրացուցիչ 5,19 միլիարդ։ 14.9 միլիարդ ընդհանուր հավելյալ համախառն արդյունքը կազմում է Շվեյցարիայի 2010 թվականի անվանական ՀՆԱ-ի շուրջ 2,9 տոկոսը՝ 550,57 միլիարդ շվեյցարական ֆրանկ[32][33]։

Բանկային գործ և ֆինանսներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2003 թվականին, ֆինանսական հատվածը[34] կազմում էր Շվեյցարիայի ՀՆԱ-ի մոտ 11.6% -ը և աշխատում էր մոտ 196,000 մարդ(որից 136,000-ը բանկային հատվածում), սա կազմում է Շվեյցարիայի ընդհանուր աշխատուժի 5,6%-ը[35]։

Բազելի Միջազգային հաշվարկների բանկը։

Շվեյցարիայի չեզոքությունը և ազգային ինքնիշխանությունը, որը վաղուց ճանաչվել է օտարերկրյա պետությունների կողմից, նպաստել են կայուն միջավայրի, որում բանկային ոլորտը կարողացել է զարգանալ և գոյատևել։ Շվեյցարիան պահպանել է իր ինքնիշխանությունը երկու Համաշխարհային պատերազմների ընթացքում, այն անդամ չէ Եվրոպական Միության, և անգամ չի եղել ՄԱԿի անդամ մինչև 2002թվականը[36][37]։ Ներկայումս երկրի պահվող միջոցների մոտ 28 տոկոսը այլ երկների ծագում ունի(հախախ անվանում են "օֆշորային" ֆոնդեր)[38]։ 2009-ին շվեյցարական բանկերը ղեկավարել են 5,4 տրիլիոն շվեյցարական ֆրանկ[39]։

Միջազգային հաշվարկների բանկը, կազմակերպություն է, որը նպաստում է աշխարհի կենտրոնական բանկերի միջև համագործակցությանը, տեղակայված է Բազելում։ Հիմնադրվելով 1930թվականին, Միջազգային հաշվարկների բանկը որոշվեց տեղակայվի Շվեյցարիայում նրա ինքնիշխանության պատճառով, ինչը կարևոր նշանակություն ուներ այն երկրների համար, որոնք եղել են Առաջին համաշխարհային պատերազմի երկու կողմերում։ 2006թվականի Մայիսին Շվեյցարիայում գործող արտասահմանյան բանկերը ղեկավարել են 870 միլիարդ շվեյցարական ֆրանկի ակտիվներ[40]։ 2014 թվականին այս թիվը հասավ 960 մլրդ շվեյցարական ֆրանկի[41]։

Միացում ապօրինի գործողություններին

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Շվեյցարական բանկերը ծառայել են որպես անվտանգ ապաստարաններ դիկտատորների, հենակետերի, առևանգողների, զենք վաճառողների, կոռումպացված պաշտոնյաների և հարկային խարդախությունների համար[42][43][44]։

Աշխատուժ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Շվեյցարիայի տնտեսությունը բնութագրվում է որպես հմուտ և ընդհանուր առմամբ «խաղաղ» աշխատուժ ունեցող տնտեսություն։ Երկրի աշխատողների մեկ քառորդը լիաժամ աշխատողներ են։ Աշխատողների և կառավարիչների հարաբերությունները բարեկամական են, բնութագրվում է որպես աշխատանքի ընթացքում ծագած վեճերը բարեկամաբար լուծելով։ Դրանք տեղի են ունենում արհմիությունների և մասնաճյուղերի միությունների միջև, որոնք հաճախ ինքնուրույն խմբավորված են Գործատուների միությունում, ինչպես Fédération patronale vaudoise ը կամ Fédération des Entreprises Romandes Genèveը։ Շվեյցարիայում այսօր գոյություն ունեն շուրջ 600 կոլեկտիվ բանակցությունների պայմանագիր, որոնք պարբերաբար թարմացվում են առանց հիմնական խնդիրների։ Այնուամենայնիվ, ամբողջ երկրում չկա նվազագույն աշխատավարձ, բայց որոշ կոլեկտիվ պայմանագրեր կարող են պարունակել նվազագույն աշխատավարձի պահանջներ հատուկ ոլորտների կամ գործատուների համար։ 2014 թվականի մայիս ամսվա քվեարկության նախաձեռնությունը, որոշեց, որ Շվեյցարիան պետք է ունենա նվազագույն աշխատավարձ 22 շվեյցարական ֆրանկ մեկ ժամվա համար (համապատասխան ամսական մոտ 4000 շվեյցարական ֆրանկի), չկարողացավ անցնել՝ քվեաթերթիկում ստանալով միայն 23,7% աջակցություն[45]։

2003-ին սնանկությունների գագաթնակետով պայմանավորված տրամադրությունը հոռետեսական էր։ Համաշխարհային տնտեսական դանդաղման, կառավարման խոշոր սկանդալների և տարբեր ներդրումային վերաբերմունքների արդյունքում ձեռնարկությունների կողմից զանգվածային արձակումներն ու պաշտոնանկությունները խստացրել են ավանդական Շվեյցարիայի աշխատանքային խաղաղությունը։ Շվեյցարիայի արհմիությունները խրախուսել են գործադուլները մի շարք ընկերությունների դեմ, ներառյալ Swiss International Air Linesը, Coca-Colaն և Orangeը։ Գործադուլների համար կորցրած ընդհանուր օրերը, այնուամենայնիվ, OECD-ի շարքում շարունակում են մնալ ամենացածրերից։

Եկամուտների և հարստությունների բաշխում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2013-ին Շվեյցարիայում տնային տնտեսությունների միջին եկամուտը կազմում էր 120,624 շվեյցարական ֆրանկ, սոցիալական ապահովության, հարկերի և պարտադիր առողջության ապահովագրության վճարներից հետո տնային տնտեսությունների միջին եկամուտը կազմում էր 85,560 շվեյցարական ֆրանկ։ OECD- ն թվարկում է շվեյցարական տնային տնտեսությունների համախառն ճշգրտված մեկ շնչին բաժին ընկնող եկամուտը 2011 թ.-ի համար, որը կազմում էր 32.863 ԱՄՆ դոլար[46]։

2016 թվականի դրությամբ Շվեյցարիան ուներ ամենաբարձր միջին հարստությունը մեկ մեծահասակի համար՝ 561.900 դոլար[47]։

Այս զարգացումը կապված էր ԱՄՆ դոլարի և շվեյցարական ֆրանկի փոխարժեքի հետ, ինչը շվեյցարական ֆրանկների կապիտալն ավելացրեց իր արժեքը կրկնակի անգամ, 2000-ականների ընթացքում և հատկապես 2007-2008 թվականների ֆինանսական ճգնաժամի պատճառով, առանց արժեքի ցանկացած ուղղակի աճ պայմանավորվեց ներքին գնողունակության առումով[48]։

Բարձր միջին հարստությունը որոշում են այն քչերը, ովքեր չափազանց հարուստ են. շվեյցարացի չափահասի միջին (50%) ունեցվածքը միջինից հինգ անգամ ցածր է, քան 100,900 ԱՄՆ դոլար (2011 թվականի դրությամբ` 70,000 ԱՄՆ դոլար)[49]։

Վիճակագրության բաժինը սահմանում է բնակչության մեծամասնությանը ոչ հարուստ, ոչ աղքատ, և միջին շվեյցարացին վաստակում է այնքանով, որքան պետք է Շվեյցարիայում ապրելու համար[50]։

Տնտեսական քաղաքականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ահաբեկչություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Միացյալ Նահանգների և Շվեյցարիայի համատեղ տնտեսական հանձնաժողովի միջոցով Շվեյցարիան ընդունել է խիստ օրենսդրություն, որը վերաբերում է հակաահաբեկչական ֆինանսավորմանը և ահաբեկչական գործողությունների կանխարգելմանը, ինչը պայմանավորվում է հակաիրավական լվացման մի քանի ընթացակարգերի իրականացմամբ և «Ալ-Քաիդա» հաշիվների առգրավմամբ։

Եվրոպական Միություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բացի գյուղատնտեսությունից, Շվեյցարիայի և Եվրոպական միության միջև կան փոքր տնտեսական և առևտրային խոչընդոտներ։ 1992-ին Շվեյցարիայի ընտրողների կողմից Եվրոպական տնտեսական տարածքի մասին համաձայնագիրը մերժելու կապակցությամբ Շվեյցարիայի Կառավարությունը իր տեսակետն է հայտնել ԵՄ-ի հետ երկկողմ տնտեսական համաձայնագրերի շուրջ բանակցելու վերաբերյալ։ Բիլաթերալս-ում ավարտվեցին չորս տարվա բանակցությունները, խաչմերուկային համաձայնագիրը ընդգրկում էր յոթ ոլորտներ.հետազոտություններ, պետական գնումներ, առևտուր, գյուղատնտեսությոնն, քաղաքացիական ավիացիա, ցամաքային տրանսպորտ և անձանց ազատ տեղաշարժի տեխնիկական խոչընդոտներ։ 1999 թվականին խորհրդարանը պաշտոնապես հավանություն տվեց Բիլետերալներին, և այն հաստատվեց 2000 թվականի մայիսին կայացած ընդհանուր հանրաքվեով։ Համաձայնագրերը, որոնք այն ժամանակ վավերացվել են Եվրախորհրդարանի և նրա անդամ երկրների օրենսդիր մարմնի կողմից, ուժի մեջ են մտել 2002 թվականի հունիսի 1-ից։ Շվեյցարիայի կառավարությունն ի սկզբանե ձեռնամուխ է եղել բանակցությունների երկրորդ փուլին, որը կոչվում է Բիլաթերալս II, որն էլ ավելի կամրապնդի երկրի տնտեսական կապերը կազմակերպության հետ։

Այդ ժամանակից ի վեր Շվեյցարիան իր պրակտիկայի մեծ մասը համապատասխանեցրել է Եվրամիության քաղաքականություններին և նորմերին `երկրի միջազգային մրցունակությունն առավելագույնի հասցնելու համար:Չնայած ԵՄ քաղաքականության մեծ մասը վիճելի չէ, ոստիկանության և դատական համագործակցությունը միջազգային իրավապահ մարմինների և խնայողությունների հարկումը հակասական են, հիմնականում բանկային գաղտնիության վրա հնարավոր կողմնակի ազդեցությունների պատճառով։

2003 թ. հունիսին Շվեյցարիայի և ԵՄ ֆինանսների նախարարները համաձայնեցին, որ շվեյցարական բանկերը գանձեն հարկեր ԵՄ քաղաքացիների խնայողական եկամտի վրա։ Մինչև 2011 թվականը հարկերն աստիճանաբար աճեցին մինչև 35%, իսկ միջոցների 75% -ը փոխանցվում էր ԵՄ-ին։ Վերջին հաշվարկները գնահատում են ԵՄ կապիտալի մուտքերը դեպի Շվեյցարիա՝ 8,3 միլիարդ դոլար։

Ինստիտուցիոնալ անդամակցություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Շվեյցարիան անդամակցում է մի շարք միջազգային տնտեսական կազմակերպությունների, այդ թվում ՝ ՄԱԿի, Առևտրի համաշխարհային կազմակերպության, Արժույթի միջազգային հիմնադրամի, Համաշխարհային բանկի և Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպության։

Միջազգային համեմատություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Երկրներ Գյուղատնտեսական

ոլորտ %

Արտադրություն

ոլորտ %

Ծառայությունների

ոլորտ %

Գործազրկության

մակարդակ %

Գործազրկության

մակարդակ(կանայք) %

Գործազրկության

մակարդակ(տղամարդիկ) %

Մեկ շաբաթվա աշխատած միջին ժամեր
Շվեյցարիա (2006)[19] 3.8 23 73.2 4.0 4.7 3.4 41.6
Եվրոպական միության-25 երկրներ (2006)[51] 4.7 27.4 67.9 8.2 9 7.6 40.5
Գերմանիա (2014)[52] 2.1 24.4 73.5 5.2 4.9 5.5 41.2
Ֆրանսիա (2006)[53] 3.9 24.3 71.8 8.8 9.5 8.1 39.1
Իտալիա (2006)[54] 4.2 29.8 66 6.6 8.5 5.2 39.3
Մեծ Բրիտանիա (2006)[55] 1.3 22 76.7 5.3 4.8 5.7 42.4
ԱՄՆ (2005)[56] 1.6 20.6 77.8 5.1[57] 5.6[58] 5.9[58] 41[59]

Տարածաշրջանային անհավասարություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գավառներ Հարկային ինդեքս բոլոր դաշնային, գավառային և եկեղեցական հարկերի համար(Շվեյցարիա = 100.0)
2006		 Միջին եկեղեցի, Տեղական և գավառների հարկերի դրույքաչափ (2011) ըստ ընտանեկան կարգավիճակի և նախնական հարկային եկամուտների[60] Մինչև 20 տարեկան բնակչությունը՝ որպես 20–64 տարեկան ընդհանուր բնակչության տոկոս
2007		 Ազգային եկամուտ մեկ անձի համար ՇՖ 2005 Ազգային եկամտի փոփոխություն յուրաքանչյուր անձի համար
2003-2005
Չամուսնացած Ամուսնացած է, ունի 2 երեխա
80, 000 ՇՖ 150, 000 ՇՖ 80, 000

ՇՖ

150, 000

ՇՖ

Շվեյցարիա
 100 14.43 21.12 4.9 12.29 34.59 54, 031 5.3
{{{2}}} Շվեյցարիա 82.9 11.01 17.31 4.50 10.52 31.12 68, 803 4.6
{{{2}}} Շվեյցարիա 123.1 14.75 21.96 6.79 14.23 33.05 45, 643 5
{{{2}}} Շվեյցարիա 119 13.49 18.04 5.07 11.18 37.19 43, 910 5.3
{{{2}}} Շվեյցարիա 144.2 11.95 15.76 5.91 10.84 37.06 45, 711 5.3
{{{2}}} Շվեյցարիա 66.5 8.53 13.04 3.33 7.77 36.95 50, 170 6.3
{{{2}}} Շվեյցարիա 146.5 11.21 14.88 7.11 11.01 40.88 39, 645 4.7
{{{2}}} Շվեյցարիա 79.1 10.73 15.07 3.66 9.39 34.55 73, 285 15.6
{{{2}}} Շվեյցարիա 134.8 11.99 17 5.51 11.22 36.85 73, 236 10.9
{{{2}}} Շվեյցարիա 50.3 5.95 12.98 1.13 4.91 35.45 93, 752 5.4
{{{2}}} Շվեյցարիա 126.4 15.18 21.88 5 12.89 40.2 39, 559 2.6
{{{2}}} Շվեյցարիա 116.9 15.87 21.96 7.26 14.12 34.34 46, 844 4.9
{{{2}}} Շվեյցարիա 113.1 14.98 20.61 3.9 13.36 26.6 115, 178 15.9
{{{2}}} Շվեյցարիա 92.5 14.52 22.07 3.37 12.64 33 53, 501 3.9
{{{2}}} Շվեյցարիա 114.6 13.68 20.1 5.63 11.44 32.92 55, 125 5.4
{{{2}}} Շվեյցարիա 121.7 13.44 19.02 6.73 12.88 37.6 44, 215 4.7
{{{2}}} Շվեյցարիա 105.6 11.68 16.68 5.13 10.79 44.46 45, 936 7.4
{{{2}}} Շվեյցարիա 115.5 14.41 20.71 4.7 11.89 37.66 44, 866 4
{{{2}}} Շվեյցարիա 112.2 13.79 20.16 3.97 11.37 33.97 49, 355 11.7
{{{2}}} Շվեյցարիա 87.4 13.56 19.62 4.79 11.78 34.9 49, 209 2.5
{{{2}}} Շվեյցարիա 86.6 13.58 18.89 4.38 11.52 37.52 44, 918 3.2
{{{2}}} Շվեյցարիա 64.6 12.47 19.35 1.96 10.31 31.14 41, 335 3.4
{{{2}}} Շվեյցարիա 106.2 15.44 21.77 5.09 13.14 37.87 52, 901 3.4
{{{2}}} Շվեյցարիա 121.3 14.71 22.94 4.29 10.41 35.18 38, 385 6
{{{2}}} Շվեյցարիա 137.1 18.44 25.5 8.5 16.94 38.06 49, 775 6.6
{{{2}}} Շվեյցարիա 89.8 14.29 21.61 0.83 10.27 35.4 62, 839 5.1
{{{2}}} Շվեյցարիա 126.6 17.22 24.76 7.7 16.16 40.09 38, 069 6.4
Source[61]:

Տես նաև

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ «The Global Innovation Index 2015 : Effective Innovation Policies for Development» (PDF). Globalinnovationindex.org. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 31-ին.
  2. ↑ «These are the world's 10 most competitive economies». World Economic Forum. Վերցված է 2017 թ․ սեպտեմբերի 27-ին.
  3. ↑ National Accounts Main Aggregates Database, 2016 by United Nations Statistics Division
  4. ↑ Regina Wecker, "Frauenlohnarbeit - Statistik und Wirklichkeit in der Schweiz an der Wende zum 20," Jahrhundert Schweizerische Zeitschrift für Geschichte (1984) 34#3 pp 346-356.
  5. ↑ World War 1 and Economic crisis, Britannica Encyclopedia
  6. ↑ Roman Studer, "When Did the Swiss Get so Rich?" Comparing Living Standards in Switzerland and Europe, 1800-1913, Journal of European economic history (2008) 37 (2), 405-452. [1]
  7. ↑ National report on the Swiss Energy regime, BARENERGY project of EU,«Archived copy» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2012 թ․ մայիսի 26-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 22-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (link)
  8. ↑ 8,0 8,1 «Switzerland during the Cold War (1945-1989)». www.eda.admin.ch - Federal Department of Foreign Affairs FDFA. Վերցված է 2018 թ․ սեպտեմբերի 19-ին.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 Swiss Federal Statistical Office. «Bruttoenergieverbrauch: Anteil der Primärenergieträger und Entwicklung - 1910-2014». Bundesamt für Statistik (գերմաներեն). Վերցված է 2018 թ․ սեպտեմբերի 19-ին.
  10. ↑ Graph of GDP growth annual % "World Bank"
  11. ↑ «Öffentliche Finanzen - Panorama» (գերմաներեն). Bundesamt für Statistik (BFS). February 2013. էջ 18.3. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ ապրիլի 28-ին. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 22-ին.
  12. ↑ 12,0 12,1 «Amstat.ch». www.amstat.ch (գերմաներեն). Վերցված է 2018 թ․ սեպտեմբերի 19-ին.
  13. ↑ «Unemployment statistics - Statistics Explained». ec.europa.eu (անգլերեն). Վերցված է 2018 թ․ սեպտեմբերի 19-ին.
  14. ↑ «Gross domestic product - quarterly estimates». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ սեպտեմբերի 23-ին. Վերցված է 2010 թ․ հոկտեմբերի 11-ին.
  15. ↑ «Outlook T1» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014 թ․ սեպտեմբերի 5-ին. Վերցված է 2011 թ․ ապրիլի 27-ին.
  16. ↑ https://www.bfs.admin.ch/bfs/en/home/statistics/national-economy/national-accounts/gross-domestic-product.html
  17. ↑ «Report for Selected Countries and Subjects» (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2018 թ․ սեպտեմբերի 2-ին.
  18. ↑ «Report for Selected Countries and Subjects». www.imf.org. Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 25-ին.
  19. ↑ 19,0 19,1 Swiss Federal Statistical Office - Switzerland (de) accessed 21 December 2009
  20. ↑ 20,0 20,1 Կաղապար:CIA World Factbook link
  21. ↑ 21,0 21,1 «Archived copy». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ փետրվարի 18-ին. Վերցված է 2013 թ․ փետրվարի 20-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (link)
  22. ↑ 22,0 22,1 Organic Farming in Switzerland Արխիվացված 2009-03-26 Wayback Machine By Urs Niggli.
  23. ↑ «Food and Agriculture - Pocket Statistics 2017». Federal Statistical Office. 2017.
  24. ↑ «SWISS ENVIRONMENTAL STATISTICS : 2006» (PDF). Bfs.admin.ch. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 31-ին.
  25. ↑ «MAX - Unsupported Browser Warning» (PDF). Ustr.gov. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2009 թ․ մայիսի 6-ին. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 31-ին.
  26. ↑ «United Nations Statistics Division - Trade Statistics». Unstats.un.org. 2014 թ․ օգոստոսի 1. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 31-ին.
  27. ↑ 27,0 27,1 27,2 27,3 27,4 Simoes, AJG; Hidalgo, CA. «OEC: The Observatory of Economic Complexity». oec.world (անգլերեն). The Observatory of Economic Complexity. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 13-ին.
  28. ↑ C.G. Schmutz (18 August 2015) Wenn die Armee immer weniger Munition kauft (German) Neue Zürcher Zeitung (Wirtschaft) accessed 18 August 2015
  29. ↑ Seco - Ausfuhr von Kriegsmaterialien im Jahr 2013 (German) accessed 18 August 2015
  30. ↑ Swiss car register Արխիվացված 2013-06-07 Wayback Machine accessed 7 May 2012
  31. ↑ Switzerland Tourism, "Swiss Tourism in Figures - 2007 [2] Արխիվացված 2012-03-31 Wayback Machine"
  32. ↑ Swiss Federal Statistical Office - Tourism accessed 7 May 2012
  33. ↑ SECO Gross domestic product - quarterly estimates Արխիվացված Սեպտեմբեր 23, 2010 Wayback Machine accessed 7 May 2012
  34. ↑ Swiss Bankers Association - Positions and press-releases Accessed January 12th, 2018 (content added at an earlier date)
  35. ↑ «The economic significance of the Swiss financial centre» (PDF). Swiss Bankers Association. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2010 թ․ փետրվարի 17-ին. Վերցված է 2010 թ․ մայիսի 20-ին. Kommunikation Unternehmen Արխիվացված 2014-01-22 Wayback Machine
  36. ↑ «Country profile: Switzerland». BBC News. 2006 թ․ մարտի 26. Վերցված է 2006 թ․ հունիսի 17-ին.
  37. ↑ «The World Factbook - Switzerland - Introduction». Central Intelligence Agency. 2006 թ․ հունիսի 13. Արխիվացված է օրիգինալից 2006 թ․ հուլիսի 5-ին. Վերցված է 2006 թ․ հունիսի 17-ին.
  38. ↑ The Boston Consulting Group "Global Wealth 2009"
  39. ↑ «The economic significance of the Swiss financial centre» (PDF). Swiss Bankers Association. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2010 թ․ փետրվարի 17-ին. Վերցված է 2010 թ․ մայիսի 20-ին.
  40. ↑ «Foreign Banks In Switzerland Manage CHF870 Billion In Assets». Dow Jones. 2006 թ․ մայիսի 29. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հուլիսի 3-ին. Վերցված է 2006 թ․ հունիսի 15-ին.
  41. ↑ Giles Broom (2014 թ․ մայիսի 20). «Foreign Banks in Switzerland Increase Client Assets, Group Says». Bloomberg. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 31-ին.
  42. ↑ https://www.ft.com/content/891d5eea-e222-11e1-8e9d-00144feab49a
  43. ↑ «Banking: A Crack In The Swiss Vault». 60 Minutes. CBS. 2009 թ․ դեկտեմբերի 30. Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ մայիսի 21-ին.
  44. ↑ https://www.usatoday.com/story/news/world/2014/01/22/swiss-banking-secrecy/4390231/
  45. ↑ «Statistik Schweiz - Mindestlohn-Initiative». Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 1-ին.
  46. ↑ National Accounts at a Glance 2014, OECD Publishing (2014), p. 66.
  47. ↑ Global Wealth Report 2016. Credit Suisse. 2016. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ մայիսի 15-ին. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 22-ին.
  48. ↑ "Swiss fortunes in 2011 have more than doubled since 2000 in dollar terms" Franc's rise puts Swiss top of rich list, Simon Bowers, The Guardian, 19 October 2011. CHF 500,000 in late 2007 corresponded to USD 403,000 (USD 252,000 PPP), in late 2011 to USD 540,000 (USD 380,000 PPP) and in 2015 to USD 510,000 (USD 400,000 PPP). Exchange rates: xe.com, PPP conversion: 1.601 (2007), 1.433 (2011), 1.275 (2015) oecd.org.
  49. ↑ Tages Anzeiger, Das reichste Land der Welt (20 October 2011) reports 3,820 individuals with a wealth of USD 50 million or more, out of a total population of just above 8 million.
  50. ↑ https://www.swissinfo.ch/eng/fact-check_are-most-swiss-residents-rich-/45113786
  51. ↑ Swiss Federal Statistical Office - European Union (de) accessed 21 December 2009
  52. ↑ Swiss Federal Statistical Office - Germany (de) accessed 21 December 2009
  53. ↑ Swiss Federal Statistical Office - France (de) accessed 21 December 2009
  54. ↑ Swiss Federal Statistical Office - Italy (de) accessed 21 December 2009
  55. ↑ Swiss Federal Statistical Office - United Kingdom (de) accessed 21 December 2009
  56. ↑ Swiss Federal Statistical Office - United States (de) accessed 21 December 2009
  57. ↑ 2006 statistics
  58. ↑ 58,0 58,1 2002 statistics
  59. ↑ 2003 statistics
  60. ↑ Swiss Federal Tax Administration - Grafische Darstellung der Steuerbelastung 2011 in den Kantonen Արխիվացված 2013-10-16 Wayback Machine (de) accessed 17 June 2013
  61. ↑ Regionale Disparitäten in der Schweiz - Schlüsselindikatoren Արխիվացված Հունիս 14, 2013 Wayback Machine (de) accessed 20 December 2011

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիիքպահեստ
Այս հոդվածը կատեգորիայի կարիք ունի։
Դուք կարող եք օգնել նախագծին՝ կատեգորիա գտնել կամ ստեղծել ու ավելացնել հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Շվեյցարիայի_տնտեսություն&oldid=9492019» էջից