Jump to content

Նյանհուա

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Մեն Շեն (դռների աստված)[1]. 1900-ական թվականներ, 36 x 21 սմ, բ., գունավոր փայտագրություն

Նյանհուա (年画, բառացի՝ «ամանորյա նկար»), չինական ժողովրդական լուբոկային նկարներ[1]։ Չինաստանի Վեյֆանե (Շանդուն նահանգ), Ուցյանե (Հեբեյ նահանգ) և Մյանչժու (Սիչուան նահանգ) քաղաքներում գործում են նինհուա թանգարաններ[2]։ Նիանհուայի խոշորագույն արտասահմանյան հավաքածուն գտնվում է «Էրմիտաժում». այս հավաքածուից մոտ երկու հազար թերթ հավաքել է չինաբան Վասիլի Ալեքսեևը[3]։

Անվանում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Նյանհուա» («ամանորյա նկար») բառն առաջին անգամ հիշատակվել է «Սյան յան ցզե ի» 鄉言解頤 (բառացի՝ «Գյուղական խոսակցություններ ժպիտով») գրքում, որը գրել է Լի Գուանտինգը (李光廷, 1812-1880 թվականներ, ցզինշի 1852 թվական) 1849 թվականին, բայց որպես տերմին այն գործածության մեջ է մտել միայն 20-րդ դարի 20-30-ական թվականներին[1]։ Այս անվանումը պայմանավորված է նրանով, որ նկարների հիմնական մասը վաճառվում էր չինական Նոր տարվա նախաշեմին՝ ըստ լուսնային օրացույցի և օգտագործվում որպես նվեր (լուբոկների երկու տեսակ՝ չժի-մա լուբոկային սրբապատկերները և հատուկ իրադարձությունների կապակցությամբ տանը կպցրած սի-հուան) վաճառվել են ամբողջ տարին. բացի այդ, նյանհուայի փոքր քանակությունը վաճառվել է ամռան սկիզբի (դուան-ու) և աշնան կեսի (չժուն-ցյու) տոների նախաշեմին[1][4]։ Մինչ այդ, Չինաստանի տարբեր շրջաններում դրանք նշանակելու համար օգտագործվում էին այլ անուններ՝ վեյ-հուա («Թիենծին նկարներ». Վեյ-ը Թիենծին քաղաքի անուններից մեկն է), հուանլե-տու («զվարճալից նկարներ», հուա- չժան («նկարների թերթեր»), հուար («նկարներ»)[1]։

Նյանհուայի պատմություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Երկնային փերին որդի է բերում. 1900-ական թվականներ, 31 x 52 սմ, բ., գունավոր փայտագրություն
Երեք աստվածություններ (թատերական տեսարաններ). 1900-ական թվականներ, 29 x 38 սմ, բ., գունավոր փայտագրություն, երանգավորում

Ճշգրիտ տեղեկություններ այն մասին, թե երբ են հայտնվել նյանհուաները, չկան, սակայն հայտնի է, որ նկարները իրենց տարածումը ստացել են Սուն դինաստիայի ժամանակ (960-1279 թվականներ)[1]։ Հետազոտողների մեծամասնության կարծիքով, նյանհուայի ծագումը կապված է պաշտամունքային բուդդայական արվեստի հետ՝ բուդդայական աստվածների պատկերներով և աղոթքի տեքստերով թղթե սրբապատկերների արտադրություն, որն արդեն գոյություն է ունեցել Թան դինաստիայի ժամանակ (618-907 թվականներին): Նյանհուայի նախատիպն են համարվում նաև 10-11-րդ դարերում զանգվածային արտադրության չժիհուա փորագրանկարները[4]։

Ի սկզբանե նյանհուան պատրաստվում էր փորագրված փայտե տախտակներից՝ գունավոր փայտափորագրության տեխնիկայով, որտեղ յուրաքանչյուր գույնի համար պատրաստված փայտե կլիշեները հերթով տպվում էին նույն թերթի վրա։ Առաջին կլիշեն տալիս էր նկարի ուրվագիծը, իսկ մյուսները՝ գունավոր ծածկույթ: Մինչև Մին դինաստիայի ավարտը (1368-1644 թվականներ) նյանհուան իր մեջ պահպանել է դասական գեղանկարչության և պրոֆեսիոնալ փորագրության բազմաթիվ տարրեր: Ցին կայսրության (1616-1912 թվականներ) նյանհուայի աճող հայտնիությունը գյուղական բնակչության շրջանում հանգեցրեց նրան, որ մեծ թվով նկարներ արտադրելու անհրաժեշտությունը փոխեց արտադրողների կազմը. դրանց ստեղծումն անցավ միայն արհեստավորների ձեռքը, միայն ովքեր տիրապետում էին գեղարվեստական ​​հմտության հիմունքներին, ինչը հանգեցրեց արտադրության տեխնիկայի պարզեցմանը[5]։ Նախկինում բարդ փորագրությունը վերածվել էր ուրվագծային նկարի, որը հետագայում ներկվում էր ձեռքով: Նյանհուայի համար բնորոշ է դարձել զարդարանքների, հատկապես ծաղկային, մոտիվների օգտագործումը և դեկորատիվ շրջանակների ներմուծումը[6]։

19-րդ դարում ակտիվ որոնումներ սկսվեցին նյանհուայի պատրաստման ծախսերը նվազեցնելու ուղիների համար. բարձրորակ, փափուկ սպիտակ թղթի[7] փոխարեն արհեստանոցները նախ անցան դեղին երանգի ճապոնական փափուկ թղթի օգտագործմանը, որի մի կողմը փայլուն էր, իսկ հետո՝ անհարթ մակերեսով ցածրորակ տեղական տեսակների, վատացել էր ներկերի որակը. դուրս էին մնացել օգտագործումից կարմիր և կանաչ գույները, գործնականում սկսվեց էժան ներմուծված եվրոպական ներկերի օգտագործումը, որոնց խառնվում էր սպիտակ շիբը։ 19-րդ դարի վերջին 20-րդ դարի սկզբին նյանհուան, չդիմանալով վիմագրության և պղնձի փորագրության մրցակցությանը, անցել է կատարման օլեոգրաֆիկ եղանակին[8]։ Բացի այդ, համաձայն վարկածներից մեկի, այս ժամանակահատվածում որոշ նյանհուաներ ստեղծվել են մետաքսե տպագրության տեխնիկայի կիրառմամբ[9]։ Նույն ժամանակահատվածում սկսվել է հետաքրքրություն ցուցաբերվել հասարակ ժողովրդի նկարների նկատմամբ պրոֆեսիոնալ նկարիչների, «նոր» գեղանկարչության ներկայացուցիչների կողմից, ինչպիսին է Յե Ցյանյույին: 1930-ականների և 1940-ականների պատերազմների ժամանակ նյանհուան օգտագործվել է քարոզչական նյութեր թողարկելու համար, ինչը հանգեցրել է նրա նոր բարգավաճմանը: Փայտագրության կատարման եղանակը փոխարինվել է տպագրականով[10]։

Նյանհուայի տեսակները

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տարբեր գեղարվեստական համատեքստերում նույն դրդապատճառների և պատկերների օգտագործման պատճառով նյանհուաները դժվարությամբ են ենթարկվում ժանրային-թեմատիկ դասակարգմանը. այսպիսին գիտական ​​գրականության մեջ պայմանական բնույթ է կրում[11]։ Համաձայն «Չինաստանի հոգևոր մշակույթ» հանրագիտարանի՝ ըստ թեմաների և օբյեկտների նինհուայի պատկերները բաժանվում են երկու խմբի՝ պատմողական և ոչ պատմողական։ Առաջին խմբին վերաբերվում են գրական-ֆոլկլորային և թատերական սյուժեների գեղանկարները, իսկ երկրորդ խմբին` տարբեր պահպանողական, օրացույցային, կախարդական, բարեգործական, կենցաղային և բնապատկերային նկարներ, թռչունների, ծաղիկների, զարդարանքների պատկերներ[12]։ Չինագետ Մ . Կրավցովան առանձնացնում է 8 ժանրային-թեմատիկ խմբեր[11]։

Քաղաքացիական պաշտոնյան դռների աստվածն է. 1900-ական թվականներ, 35,5 x 24 սմ, բ., գունավոր փայտագրություն
  1. կրոնական թեմաներով նկարներ,
  2. բարեգործական բովանդակության նկարներ,
  3. պատմական և գրական թեմաներով նկարներ,
  4. «թատերական» նկարներ,
  5. ճանաչողական-խրախուսական բնույթի նկարներ,
  6. կենցաղային բնույթի նկարներ,
  7. տեսակի նկարներ,
  8. քաղաքական թեմաներով նկարներ։

Առաջին խմբին են պատկանում նյանհուա սրբապատկերները: Տիպոլոգիապես համեմատելի են պատկերապատման հետ, դրանք ներառում են աստվածների մինչև հարյուր կամ ավելի պատկերներ, որոնք դասավորված են մի քանի աստիճաններով՝ ըստ հիերարխիայի[11]։ Բարեգործական բնույթի նկարները, ըստ չինացիների, տուն են բերում ուրախության և ընտանեկան բարեկեցության մթնոլորտ[13]։ Դրանցից ամենահայտնին նյանհուան է՝ որդիներ ծնվելու ցանկությամբ[14]։ Պատմական-գրական թեմաներով նկարների առանձնահատկություններից մեկը (թեև ոչ պարտադիր) դրանց բաժանումն է մի շարք ֆրագմենտների, որոնք վերարտադրում են այս կամ այն սյուժեն[13]։ Այս ֆրագմենտներից յուրաքանչյուրում ստեղծողները փորձում են պատկերավորման միջոցների օգնությամբ, ցույց տալ սյուժեի առանցքային կետերը և բացահայտել հերոսների հիմնական բնավորության գծերը[15]։ 19-րդ դարի վերջերին հայտնվեցին թատերական տեսարաններ պատկերող լուբոկային տպագրությունները (սիչու նյանհուա) և լուբոկյա թատրոնի պաստառներ[2]։ Քանի որ չինական թատրոնների ռեպերտուարներում հիմնական տեղը զբաղեցնում էին պատմական-գրական թեմաներով պիեսները, ապա այս խմբի նյանհուայում հիմնականում պատկերվում են այն նույն կերպարները, ինչպիսին են նախորդ խմբի նյանհուայում, սակայն դրանցում ավելի մեծ ուշադրություն է դարձվում հանդերձանքի, դիմահարդարման և շարժումների պատկերահանումին[15]։

Ճանաչողական և խրատական բնույթի նկարներն ուղղված են կոնֆուցիոսային արժեքների և հիմքերի պրոպագանդայի: Այս տեսակի նկարի շրջանակներում այս կամ այն ​​կերպարը պատկերված է առաքինի արարք կատարելիս[16]։ Խրատական պատկերների զգալի մասը կազմում են լուբոկները, որտեղ պատկերված են «Էր շի սի սյաո» («Ծնողներին նվիրված ծառայության 24 օրինակներ») ցիկլի հերոսները[14]։ Ամենօրյա նյանհուան տարբերվում է բարեգործական և դաստիարակող նկարներից՝ վերարտադրված տեսարանների ավելի մեծ բազմազանությամբ[16]: Նման նյանհուայի առավել յուրահատուկ տեսակը «գեղեցկուհի» ոճով նկարներն են. դրանցում պատկերված են ժամանակակից հեղինակների կանացի կերպարներին՝ պաշտոնյաների դուստրերին և կանանց, հաջողակ առևտրականներին և արդյունաբերողներին: Տեսարանային նկարների մեջ ներառվում են բնապատկերները և ճարտարապետական հուշարձանների պատկերները։ Նյանհուան քաղաքական թեմաներով առաջին անգամ լայն տարածում է ստացել տայպինյան ապստամբության ժամանակ (1850—1864 թվականներ). նրա ղեկավարները որոշեցին, որ ժողովրդական նկարը կարող է հասանելի կերպով փոխանցել ցանկացած տեղեկատվություն անգրագետ բնակչությանը[17]: Չանմաո նյանհուա («երկարամազերի նկարներ») ստացել է այս անվանումը, քանի որ տայպինները արձակում էին իրենց մազերը՝ ի նշան իշխանություններին անհնազանդության՝ տարածվում էին ամբողջ երկրով մեկ։ Հաջորդ անգամ նրանց ստեղծման պրակտիկան վերականգնվել է ճապոնա-չինական պատերազմի (1894—1895 թվականներ) շրջանում[18]։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Рифтин, 2010, էջ 681
  2. ↑ 2,0 2,1 Рифтин, 2010, էջ 685
  3. ↑ Рифтин, 2010, էջ 505
  4. ↑ 4,0 4,1 Кравцова, 2004, էջ 656
  5. ↑ Кравцова, 2004, էջ 657
  6. ↑ Кравцова, 2004, էջ 658
  7. ↑ Кравцова, 2004, էջ 660
  8. ↑ Парыгин А. Б. Искусство шелкографии. XX век. История, феноменология, техники, имена. — СПб.: СПб ГУТД, 2010. — С. 110. — 304 с. — ISBN 978-5-7937-0490-8
  9. ↑ Парыгин А. Б. Искусство шелкографии. XX век. История, феноменология, техники, имена. — СПб.: СПб ГУТД, 2010. — С. 110. — 304 с. — ISBN 978-5-7937-0490-8
  10. ↑ Кравцова, 2004, էջ 661
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 Кравцова, 2004, էջ 662
  12. ↑ Рифтин, 2010, էջ 682
  13. ↑ 13,0 13,1 Кравцова, 2004, էջ 663
  14. ↑ 14,0 14,1 Рифтин, 2010, էջ 683
  15. ↑ 15,0 15,1 Кравцова, 2004, էջ 664
  16. ↑ 16,0 16,1 Кравцова, 2004, էջ 665
  17. ↑ Кравцова, 2004, էջ 666
  18. ↑ Кравцова, 2004, էջ 667

Մատենագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռուսերեն լեզվով

  • Алексеев В. А. Китайская народная картина: Духовная жизнь старого Китая в народных изображениях. — М.: Наука, ГРВЛ, 1966. — 260 с.
  • Кравцова М. Е. Китайская простонародная картина-няньхуа // Мировая художественная культура. История искусства Китая: Учебное пособие. — СПб.: Издательства «Лань», «ТРИАDА», 2004. — С. 656-667. — 960 с. — (Мир культуры, истории и философии). — 3000 экз. — ISBN 5-8114-0564-2
  • Рифтин Б. Л. Нянь-хуа // Духовная культура Китая : энциклопедия : в 5 т. доп. том / ред. Титаренко М. Л. и др.. — М.: Изд. фирма «Восточная литература», 2010. — Т. Том 6 (дополнительный). Искусство. — С. 684—686. — 1031 с. — 2000 экз. — ISBN 978-5-02-036382-3

Անգլերեն լեզվով

  • Flath J. A. The Cult of Happiness: Nianhua, Art, and History in Rural North China. — University of Washington Press, 2004. — 256 p. — ISBN 978-0-295-98408-7
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Նյանհուա» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Նյանհուա&oldid=10177227» էջից