Միջազգայնացված դոմենային անուններ
.png){kind=small}
| Ենթակատեգորիա | • persistent identifier • unique identifier • Դոմեյնային անուն  | |
|---|---|---|
Միջազգայնացված դոմենային անուններ, IDN (անգլ.՝ Internationalized Domain Names, միջազգայնացված դոմենային անուններ) դոմենային անուններ են, որոնք պարունակում են ազգային այբուբեններից նիշեր[1]։
IDN-ները ներառում են ինչպես ոչ լատինատառերով հասցեներ ավանդական վերին մակարդակի տիրույթներում, այնպես էլ ոչ լատինատառ։ Սա կարևոր է, քանի որ այն օգնում է մարդկանց, որոնք չեն խոսում անգլերեն կամ ինչ-որ լեզվի համար օգտագործում են այլ այբուբեններ, ավելի հեշտությամբ կապվել ինտերնետի հետ։ Օգտվողները կարող են իրենց լեզվով գրանցել դոմենային անուններ, ինչը դարձնում է ինտերնետը ավելի մատչելի։ IDN-երի հիմնական առանձնահատկությունները արագ հասանելիությունն է։
IDN-ն չի սահմանափակվում ոչ լատինական գրերի աջակցությամբ։ IDN տիրույթները նույնպես գոյություն ունեն խոշոր միջազգային տիրույթի գոտիներում, օրինակ՝ .COM, .NET, .TEL, .NAME, .ORG.։
Իրականացում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]DNS ենթակառուցվածքը փոխելուց խուսափելու համար առաջարկվել է ազգային այբուբեններից նիշեր պարունակող անունները փոխակերպել միայն նախկինում վավեր ASCII նիշերից բաղկացած բառերի, և դա անել հաճախորդի հավելվածներում: Այսպիսով, IDN-ներին աջակցելու համար բավական է, որ օգտագործողի բրաուզերը հասկանա դրանք։ Այն պետք է կարողանա դրանք թարգմանել Punycode նիշերի կոդավորման մեջ, որը թույլ է տալիս ներկայացնել Յունիկոդի ցանկացած նիշ՝ օգտագործելով նախկինում թույլատրված ASCII նիշերի հավաքածուն։
IDN-ները կարող են օգնել նվազեցնել ֆիշինգի և խաբեության դեպքերը, քանի որ օգտագործողները ավելի հեշտությամբ կարող են ճանաչել հայտնի և վստահելի կայքերը
Պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Դոմեյն անունների համակարգը և դրա օժանդակ ենթակառուցվածքն ի սկզբանե նախատեսված չեն եղել IDN-ի օգտագործման համար: Անուններում կարող էին հայտնվել միայն հիմնական լատինատառ տառերն ու թվերը, իսկ բառերի ներսում կային նաև գծիկներ։
IDN-ի ստեղծման գաղափարն առաջին անգամ առաջ քաշեց Մարտին Դուրսթը 1996 թվականի դեկտեմբերին[2][3] և իրականացվեց Թան Ջուկվանգի և Լեունգ Կոկյոնգի կողմից 1998 թվականին։
Նախնական շրջանում ոչ լատինատառ այբուբեններն օգտագործվում էին միայն 2-րդ կամ ավելի բարձր մակարդակի տիրույթներ գրելիս, մինչդեռ վերին մակարդակի տիրույթները միայն լատիներեն էին: Ավանդական լատինական այբուբենի որոշ առաջին փոփոխությունները տեղի են ունեցել իսպանախոս երկրներում։
2005 թվականի սեպտեմբերի 21-ին Չիլին ներմուծել է «ñ» տառով դոմենային անուններ, ինչպես նաև դիակրիտիկներ։ Ոչ լատինական տիրույթների բացմանը նախորդել էր շատ երկրների ցանկությունը՝ պահպանել իրենց ուրույն էթնո-լեզվական ինքնությունը, ինչպես նաև իրականացնել ազգային ինտերնետ տարածքների մի տեսակ սեփականաշնորհում, ինչը լատինատառ այբուբենի գերակայության արձագանքն էր։ Այդ առումով տիրույթների ապալատինացման նախաձեռնություններին աջակցել է հակագլոբալիզացիոն շարժումը։ Հաշվի առնելով ինտերնետի ամերիկյան ծագումը, ICANN-ը չի ցանկացել ազատականացնել այբուբենները ինտերնետում: Սա մասամբ պայմանավորված էր ազգային ինքնաճանաչման գործընթացների ավանդական քաղաքականացմամբ և ազգային տիրույթների երևակայական մեկուսացման վախով:
2010 թվականի մայիսին առաջին անգամ համացանցում հայտնվեցլ են ոչ լատինական վերին մակարդակի տիրույթներ (امارات. - UAE, السعودية. - Saudi Arabia, مصر. - Egypt, .rf - Russia)[4] ։ Ավելին, Ռուսաստանի Դաշնությունը դարձավ առաջին երկիրը, որն ունի ամբողջությամբ աջակցվող ոչ լատինական տիրույթ .рф, և հաջորդը արաբական տիրույթի անուններն են, որոնք նույնպես հայտնվել են, բայց դեռևս աջակցվում են ներքին լատինական կոդավորման միջոցով:
2014 թվականին «ICANN» կազմակերպությունը գրանցել համացանցային .հայ«.հայ» հայատառ նոր դոմենային անունը, որը նախատեսված է հայկական կայքերի համար։ Դոմենի պունիկոդը հանդիսանում է .xn--y9a3aq -ը։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ «президент.рф». Արխիվացված է օրիգինալից 2015-03-29-ին. Վերցված է 2019-01-02-ին.
- ↑ Dürst, Martin J. (1996-12-10). «Internet Draft: Internationalization of Domain Names». The Internet Engineering Task Force (IETF), Internet Society (ISOC). Արխիվացված է օրիգինալից 2012-03-03-ին. Վերցված է 2009-10-31-ին.
- ↑ Dürst, Martin J. (1996-12-20). «URLs and internationalization». World Wide Web Consortium. Արխիվացված է օրիգինալից 2016-07-31-ին. Վերցված է 2009-10-30-ին.
- ↑ http://blog.icann.org/2010/05/idn-cctlds-–-the-first-four/ Archive copy Wayback Machine-ի միջոցով:(անգլերեն)
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Գործարկվել է «.հայ» դոմենային գոտին
- ICANN Internationalized Domain Names
- IDN Language Table Registry
- Unicode Technical Report #36 – Security Considerations for the Implementation of Unicode and Related Technology
- «.РФ будет три года догонять .ru» (ռուսերեն). BFM.ru. 2010-09-10. Վերցված է 2010-09-30-ին.
- «ФСО зарегистрировала больше всего доменов в зоне .рф» (ռուսերեն). Վերցված է 2010-09-30-ին.
- «Регистраторы начали прием заявок на домены в зоне .РФ» (ռուսերեն). Վերցված է 2010-09-30-ին.
- RFC 3454 (Stringprep)
- RFC 3490 (IDNA)
- RFC 3491 (Nameprep)
- RFC 3492 (Punycode)
- idnf.ru—русскоязычный онлайн-форум об IDN
- Доменные зоны с использованием национальных символов — Настройка DNS-сервера для распознавания IDN имён, 23 May 2008
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Միջազգայնացված դոմենային անուններ» հոդվածին։ |
|
