ՄԱԿ-ի մարդու իրավունքների գերագույն հանձնակատարի գրասենյակ
ՄԱԿ-ի Մարդու իրավունքների գերագույն հանձնակատարի վարչություն, Միավորված ազգերի կազմակերպության գործակալություն, որը հետևում է Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագրով երաշխավորված մարդու իրավունքների պահպանմանն ու պաշտպանությանը։
Այդ կոմիսարիատը ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի կողմից հիմնադրվել է 1993 թվականին։ ՄԱԿ-ի Մարդու իրավունքների գերագույն հանձնակատարը 2018 թվականի սեպտեմբերի 1-ից Միշել Բաչելետն է։
ՄԱԿ-ի ստեղծման պահից ի վեր հռչակվել են մարդու հիմնական իրավունքներն ու ազատությունները և սահմանվել այդ իրավունքների գերակայությունը, իսկ նրանց պաշտպանությունը հանդիսանում է պետության գլխավոր պարտականությունը։ ՄԱԿ-ի Մարդու իրավունքների պաշտպանության գլխավոր կառուցվածքային ստորաբաժանումը Միավորված ազգերի կազմակերպության Մարդու իրավունքների գերագույն հանձնակատարի վարչությունն է։ Այն Միավորված ազգերի կազմակերպության Մարդու իրավունքների համակարգող կենտրոնն է։ Գլխավորում է ՄԱԿ-ի Մարդու իրավունքների գերագույն հանձնակատարը։ Նա պաշտոնյա է, որը հիմնական պատասխանատվությունն է կրում մարդու իրավունքների ոլորտում ՄԱԿ-ի գործունեության համար։ Մարդու իրավունքների գերագույն հանձնակատարը նշանակվում է Գլխավոր ասամբլեայի կողմից քառամյա ժամկետով, նրա վրա դրված են բազմաթիվ խնդիրներ, այդ թվում՝ մարդու բոլոր իրավունքների արդյունավետ իրականացման աջակցություն և պաշտպանություն, մարդու իրավունքների պաշտպանության նպատակով միջազգային համագործակցության աջակցություն, ՄԱԿ-ի համակարգի շրջանակներում մարդու իրավունքների ոլորտում գործողությունների խթանում և համակարգում։
2008 թվականի հուլիսի 28-ին Գլխավոր ասամբլեան առանց քվեարկության հաստատեց ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղար Բան Կի Մունի առաջարկը՝ Նավանեթհեմ Փիլեյին (Հարավային Աֆրիկա) նշանակել ՄԱԿ-ի Մարդու իրավունքների նոր գերագույն հանձնակատար։ Նրա լիազորությունների քառամյա ժամկետը սկսվել է 2008 թվականի սեպտեմբերի 1-ին։ Ժամկետը լրանալուց հետո նրա մանդատը երկարաձգվել է ևս երկու տարով՝ սկսած 2012 թվականի սեպտեմբերի 1-ից։
2004 թվականի հուլիսի 1-ից մինչև 2008 թվականի հունիսի 30-ը ՄԱԿ-ի Մարդու իրավունքների գերագույն հանձնակատարը եղել է Լուիզա Արբուրը (Կանադա)։ Նրա նախորդը՝ Սերժիու Վիեյրա դի Մելլուն (Բրազիլիա), զոհվել Է Իրաքում ՄԱԿ-ի առաքելության ղեկավարի պաշտոնում ծառայողական պարտականությունները կատարելիս 2003 թվականի օգոստոսի 19-ին Բաղդադում ՄԱԿ-ի ներկայացուցչությունում տեղի ունեցած պայթյունի հետևանքով։
Վարչության իրավական հիմքն է գլխավոր քարտուղարի Միավորված ազգերի կազմակերպության Մարդու իրավունքների գերագույն հանձնակատարի վարչության կազմակերպական կառուցվածքը տեղեկագիրը, որտեղ ամրագրված են նաև հանձնակատարի հիմնական գործառույթները, միջոցառումների հիմնական ոլորտը և այլն, Միավորված ազգերի կազմակերպության Մարդու իրավունքների գերագույն հանձնակատարի, ինչպես նաև նրա կառավարման համար և կատարում է այն գործառույթները, որոնք կոնկրետ հանձնարարված են նրան կամ նրա Գլխավոր ասամբլեային 1993 թվականի դեկտեմբերի 20-ի 48/141 բանաձևում և դիրեկտիվ մարմինների հետագա բանաձևերում։ Իր գործունեության ընթացքում վարչությունը ղեկավարվում է երկու հիմնական փաստաթղթերով OHCHR Plan of Action and its Strategic Management Plan 2008-2009։
Կառավարման հիմնական գործունեությունը մարդու իրավունքների պաշտպանությունն է.մարդու իրավունքների ոլորտում նոր ստանդարտների մշակմանն աջակցելը, մարդու իրավունքների մասին պայմանագրերի վավերացմանը նպաստելը։ Գերագույն հանձնակատարը նաև պետք է միջոցներ ձեռնարկի մարդու իրավունքների լուրջ խախտումների դեմ և նախազգուշական գործողություններ ձեռնարկի։
Բացի այդ, քանի որ Մարդու իրավունքների պաշտպանության առաջնային պատասխանատվությունը կրում են կառավարությունները, գերագույն հանձնակատարը նրանց աջակցություն է ցուցաբերում։ Միավորված ազգերի կազմակերպության Մարդու իրավունքների քաղաքականության հարցերով գլխավոր քարտուղարին խորհուրդ է տալիս, ապահովում է հիմնական և վարչական աջակցություն նախագծերի և միջոցառումների իրականացման, ինչպես նաև Մարդու իրավունքների ոլորտում ծրագրի մարմինների համար, ներկայացնում է գլխավոր քարտուղարին մարդու իրավունքների մարմինների նիստերին և մարդու իրավունքներին նվիրված այլ միջոցառումներին; և կատարում է հատուկ առաջադրանքներ գլխավոր քարտուղարի որոշմամբ։
Նրանց գործունեության ուղղությունները շատ ընդգրկուն են՝ ժողովրդավարություն, գլոբալիզացիա, բիզնես, երեխաներ, քաղաքացիական և քաղաքական իրավունքներ, ՄԻԱՎ, ՁԻԱՀ, կացարան, Առողջություն, մահապատիժներ, միգրացիա, փոքրամասնություններ, ահաբեկչություն, ռասիզմ և այլն, և գործունեության յուրաքանչյուր ոլորտում նշանակվում է զեկուցող, մասնագետների խումբ, առանձին կոմիտեներ։
Մարդու իրավունքների գերագույն հանձնակատարը կոնկրետ գործողություններ է ձեռնարկում մարդու իրավունքների հարցերով զբաղվող ՄԱԿ-ի այնպիսի մարմինների հետ համագործակցության ինստիտուցիոնալացման և աշխատանքի համակարգման ուղղությամբ, ինչպիսիք են ՄԱԿ-ի Մանկական հիմնադրամը (ՅՈՒՆԻՍԵՖ), Միավորված ազգերի կազմակերպությունը կրթության, գիտության և մշակույթի հարցերով (ՅՈՒՆԵՍԿՕ), ՄԱԿ-ի Զարգացման ծրագիրը (ՄԱԶԾ), ՄԱԿ-ի Փախստականների հարցերով գերագույն հանձնակատարի վարչությունը (ՄԱԿ ՓԳՀ) և Միավորված ազգերի կազմակերպության կամավորները։ Նույն կերպ, ՄԱԿ-ի Անվտանգության և խաղաղության հարցերով հանձնաժողովը սերտորեն համագործակցում է ՄԱԿ-ի քարտուղարության դեպարտամենտների հետ։ ՄԱԿ-ի զարգացման ծրագիրը (ՄԱԶԾ) ներառում է նաև միջհամայնքային մշտական կոմիտե, որը հետևում է միջազգային երկխոսության գործընթացին, ՄԱԿ-ի քարտուղարության վարչությունների հետ սերտ համագործակցությամբ աշխատում է խաղաղության և անվտանգության հարցերով։ ՄԱԿ-ի Մարդու իրավունքների գերագույն հանձնակատարի վարչությունը նաև մտնում է միջգերատեսչական մշտական կոմիտեի մեջ, որը հետևում է արտակարգ հումանիտար իրավիճակների հետ կապված միջազգային միջոցառումներին:և արտակարգ հումանիտար իրավիճակների հետ կապված միջոցառումների։
Գերագույն հանձնակատարների ցանկ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]| Անուն | Քաղաքացիություն | Ժամկետ | Նշումներ |
|---|---|---|---|
| Խոսե Այալա-Լասսո |  Էկվադոր
|
1994 թվականի ապրիլի 5 - 1997 թվականի մարտի 31 | |
| Մերի Ռոբինսոն |  Իռլանդիա
|
1997 թվականի սեպտեմբերի 12 - 2002 թվականի սեպտեմբերի 12 - |
Լիազորությունները չեն երկարացվել ՄԱԿ-ի այն ժամանակվա գլխավոր քարտուղար Քոֆի Անանի կողմից |
| Սերժիու Վիեյրա դի Մելլու |  Բրազիլիա
|
2002 թվականի սեպտեմբերի 13 - 2003 թվականի օգոստոսի 19 |
Բաղդադում հյուրանոցի պայթունի հետևանքով զոհվել է[1] |
| Բերտրան Ռամչարան |  Գայանա
|
2003-2004 | գերագույն հանձնակատարի պաշտոնակատար |
| Լուիզա Արբուր |  Կանադա
|
2004 թվականի հուլիսի 1 - 2008 թվականի օգոստոսի 31 |
Չի առաջադրվել երկրորդ ժամկետով[2] |
| Նավի Պիլայ |  Հարավաֆրիկյան Հանրապետություն
|
2008 թվականի սեպտեմբերի 1 - 2014 թվականի օգոստոսի 31 | Նրա մանդատը երկարաձգվել է 2012 թվականի սեպտեմբերի 1-ին Գլխավոր ասամբլեայի կողմից սահմանված ժամկետի կեսով (2 տարի)[3] |
| Զեյդ Ալ Հուսեյն |  Հորդանան
|
2014 թվականի սեպտեմբերի 1 - 2018 թվականի սեպտեմբերի 1 | |
| Միշել Բաչելետ |  Չիլի
|
2018 թվականի սեպտեմբերի 1- |
2014 թվականի հունիսի 17-ին ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեան Հաշիմյան արքայազն Զեյդ ալ Հուսեյնին նշանակեց Մարդու իրավունքների գերագույն հանձնակատարի պաշտոնում[4]։ Նա պարտականությունների կատարմանը ձեռնամուխ է եղել սեպտեմբերի 1-ին։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Power, Samantha (2008). Chasing the Flame: One Man's Fight to Save the World. USA: Penguin Books. էջ 492. ISBN 978-0-14-311485-7.(անգլ.)
- ↑ «United Nations High Commissioner for Human Rights. Louise Arbour will not be seeking a second term as High Commissioner». unhchr.ch. 2008 թ․ մարտի 7. Վերցված է 2008 թ․ սեպտեմբերի 1-ին.
{{cite web}}: External link in|publisher= - ↑ «United Nations High Commissioner for Human Rights, Navi Pillay, to Serve Two More Years, by General Assembly Decision». un.org. 2012 թ․ մայիսի 24. Վերցված է 2012 թ․ դեկտեմբերի 10-ին.
{{cite web}}: External link in|publisher= - ↑ «Иорданский принц стал верховным комиссаром ООН по правам человека». РИА Новости. 2014 թ․ հունիսի 17. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 18-ին.