Հորինված արժույթ
| Ենթակատեգորիա | fictional unit of measurement  | |
|---|---|---|
| Fictional or mythical analog of | տարադրամ | |
.jpg)
Հորինված արժույթ (անգլ․՝ fictional currency) գոյություն չունեցող դրամական միջոցներ, որոնք հայտնվում են արվեստի գործերում, կոմիքսներում, ֆիլմերում կամ սերիալներում՝ որպես հերոսների կողմից օգտագործվող սյուժետային տարր։ Արժույթների անվանումները կարող են հիմնված լինել գոյություն ունեցող կամ հնացած արժույթների վրա կամ ամբողջովին հորինված են։ Հորինված արժույթի ամենատարածված տեսակներից մեկը, հատկապես գիտաֆանտաստիկայի մեջ, էլեկտրոնային «կրեդիտ»-ն է[1][2]։ Նման արժույթները կարող են թողարկվել որպես հուշանվերներ՝առանց օրինական վճարման միջոց լինելու։ Արժույթը հասկացություն է, իսկ փողը այս հայեցակարգի մարմնացումն է։ Հետևաբար, հորինված արժույթները կարող են ունենալ միայն անուն, իսկ հորինված փողն արդեն ունի մեծ թվով բնութագրեր։
Հաճախ համակարգչային կամ սեղանի խաղերում օգտագործվող արժույթները կոչվում են նաև հորինված, ինչը ճիշտ չէ, քանի որ խաղի արժույթները հիմնականում վերաբերում են վիրտուալ արժույթներին։ Վիրտուալ փողը ծառայում է որպես վճարման միջոց նեղ սահմանված համայնքում (խաղ, սոցիալական ցանց) և փոխանակվում է վիրտուալ ապրանքների հետ՝ լինելով վիրտուալ տնտեսության մաս։ Միևնույն ժամանակ, վիրտուալ արժույթները կարելի է ձեռք բերել իրական ազգային արժույթներով, ինչը հնարավոր չէ անել հորինված արժույթներով։ Վիրտուալ արժույթները կարող են հորինված լինել, բայց հորինված արժույթները չեն կարող վիրտուալ լինել։ Վիրտուալ փողի օրինակ կարող է լինել փողը Մոնոպոլիա խաղում։
Նաև ֆիկտիվ արժույթը տարբերվում է թվայինից, որի արժեքը կապված է ազգային արժույթների հետ։ Թվային արժույթը հաճախ հանդես է գալիս որպես այլընտրանքային կամ լրացուցիչ ժամանակակից դրամաշրջանառության մեջ։ Թվային արժույթի օրինակ կարող է լինել WMG-ն WebMoney ծառայությունից, ինչպես նաև կրիպտոարժույթների բոլոր տեսակները, եթե հաշվի առնենք ոչ թե ակտիվ, այլ վիրտուալ վճարման միջոց։
Բառի լայն իմաստով ֆիկտիվ արժույթը կարելի է հակադրել իրական արժույթին։ Այս դեպքում ֆիկտիվ արժույթ տերմինը ներառում է բոլոր արժույթները, որոնք չեն թողարկվում պաշտոնական տիրոջ կողմից (կենտրոնական բանկ, դրամահատարան)։
Հորինված արժույթների անվանումները
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հորինված արժույթները հիմնականում հանդիպում են ֆանտաստիկա ժանրի ստեղծագործություններում,որտեղ ապրանք-դրամական հարաբերությունները նկարագրված են բավականին մակերեսորեն։ Հեղինակների համար միակ անհրաժեշտությունն այն է, որ նրանք պետք է ուշադիր մտածեն իրենց ֆիկտիվ արժույթների անունների մասին՝ անհրաժեշտ ասոցիացիաներ ստեղծելու, ստեղծագործության իրադարձությունները իրականությունից անջատելու կամ դրանք որոշակի քաղաքակրթության մեջ համապատասխան դարձնելու համար։ Գեղարվեստական աշխարհում արժույթների անվանումները կարող են համընկնել իրականի հետ, օրինակ՝ «դոլար», ինչը հաճախ տեղի է ունենում, եթե վեպի սյուժեն ծավալվի մոտ ապագայում։ Նաև արժույթների անվանումները կարող են նման լինել պատմականներին, օրինակ՝ «Antarctic Taler» «Antarctida Online» վեպում, կամ լինել ամբողջովին հորինված, օրինակ՝ «calganid» Ազիմովի վեպերում։ Nationstates համակարգչային խաղում խաղացողները ստեղծում են իրենց պետությունները, իրենց տնտեսական և սոցիալական իրականությունը, ներառյալ արժույթները; Հետազոտության համաձայն՝ այս խաղում «դոլար»–ից հետո հորինված արժույթի երկրորդ ամենատարածված անվանումը «credit»–ն է։ Այս անունը նաև գիտաֆանտաստիկ գրողների շրջանում ամենատարածվածներից է[3][4]։ Տերմինը տարածված է ֆուտուրիստական ստեղծագործություններում, ինչպես նշել է կոմիքսների հեղինակ Սեմ Համֆրիսը, այն անվանելով կարծրատիպ «ցանկացած գիտաֆանտաստիկ ֆիլմում, որտեղ էլ որ գործողությունները տեղի ունենան , արժույթը կոչվում է «կրեդիտ»[2]։ Կրեդիտը հաճախ ներկայացվում են էլեկտրոնային փողի տեսքով[1]։
Հորինված փողի բնութագրերը
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հորինված փողն ունի սովորական վճարման միջոցի գրեթե բոլոր բնութագրերը և, որպես կանոն, թողարկվում է մտացածին աշխարհում որևէ կառավարության կողմից կամ թողարկողն ընդհանրապես չի բացահայտվում։ Նաև սովորաբար անհայտ է մնում, թե ինչով է ապահովված ֆիկտիվ արժույթը, որքան է այն և որքանով է այն կայուն[5]։ Հորինված փողի նյութն ու չափը տարբերվում են՝ կախված հեղինակի երևակայությունից։ փողը կարող է լինել թղթային, պղնձե, ոսկեգույն կամ կախված լինել չափերից և մարդու գիտակցությունից[3][4][5]։
Ֆանտաստիկ ստեղծագործություններում դուք կարող եք հետևել փողի և հասարակության զարգացման գրեթե ողջ պատմությանը՝ բարտերից և հազվագյուտ ռեսուրսներից մինչև մետաղադրամներ և թղթադրամներ, անկանխիկ վճարումներ կամ ուտոպիստական աշխարհ[4]։ Օրինակ, Ֆրենկ Հերբերտի «Դյունա» վեպում փող են համարվում ջրով ապահովված օղակներ, որը շատ հազվադեպ ռեսուրս է և պահվում է հատուկ տանկերում։ Հետապոկալիպտիկ աշխատանքներում փողը ամենից հաճախ պարկուճներ կամ շշերի կափարիչներ են[5]։ Կան նաև հորինված աշխարհներում դրամական համակարգերի կազմակերպման ավելի էկզոտիկ եղանակներ։ Սվյատոսլավ Լոգինովի «Light in the Window» գրքում թողարկողը կենդանի մարդկանց հիշողություններն են, իսկ «Ժամանակ (ֆիլմ)» ֆիլմում դրամական միավորը հենց այն ժամանակն է, որը կարելի է վաստակել, ծախսել, փոխանցել, և երբ այն անհետանում է, մարդը մահանում է։ Նոսովի «Անգետիկը» պատմվածքների շարքում փողն ընդհանրապես բացակայում է որպես անցյալի մնացորդ՝ ներկայացնելով կոմունիստական ապագայի ուտոպիստական աշխարհը, ինչպես Ստրուգացկի եղբայրների աշխարհներում։
Հեղինակները սովորաբար չեն բացատրում իրենց արժույթների ճշգրիտ արժեքը ժամանակակից արժույթների նկատմամբ և դրանց բաժանումն ըստ անվանական արժեքների, այլ ապավինում են ընթերցողների կամ հեռուստադիտողների ինտուիտիվ ըմբռնմանը։ Երբեմն սահմանված փոխարժեքը գոյություն ունի, ինչպես օրինակ «Դոկտոր Ով» սերիալում, որտեղ մեկ ֆունտ ստերլինգը հավասար է 50,00056 գալակտիկական կրեդիտների[4]։ Որոշ աշխատություններում դրամավարկային համակարգերը հակասական են, օրինակ,Թերի Փրաթչեթի հարթ աշխարհի գլխավոր քաղաքում՝, շրջանառվում է Անխ-Մորփորկի դոլարը, որը բաժանված է 100 պենսի կամ 10 շիլլինգի կամ 4 կես կամ 2 նոկերի։ Այնուամենայնիվ, շարքի վեպերից մեկում հայտնվում են 1/16 (էլիմ), ⅛ (might), ¼ (farting), ½, 1, 2, 3 և 6 պենսանոց մետաղադրամներ, ինչը բնորոշ է դրամական համակարգին։ 12 բազմապատիկ, բայց հակասում է վեպի նախորդ տասնորդական համակարգին[3]։
Հորինված փողերի կեղծում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հետաքրքիր է հորինված աշխարհում փող կեղծելու հարցը, քանի որ մեծ թվով աշխարհներում կա կա՛մ մոգություն, կա՛մ նորարարական տեխնոլոգիա։ Յուրաքանչյուր հեղինակ այս հարցը լուծում է յուրովի կամ ընդհանրապես չի անդրադառնում դրան։ Այսպես, օրինակ, Ջորջ Օ. Սմիթի «Venus Equilateral» տիեզերքում ստեղծվել է մի նյութ, որը պայթում է պատճենելիս, և «Harry Potter» տիեզերքում կախարդական փողի գոյությունը սահմանափակվում է ժամանակով։ Որոշ ստեղծագործություններում հորինված փողերի կեղծումը հիմք է դառնում սյուժեի զարգացման համար։ Այսպիսով, «Князья Тьмы» Ջեք Վենս հավաքածուում SEV արժույթի իսկությունը ստուգվում է կեղծ փողերի հատուկ դետեկտորով։
Հորինված փողի տեղափոխում ժամանակի և տարածության մեջ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Իրենց հորինված արժույթները ստեղծելիս հեղինակները հազվադեպ են մտածում, թե ինչպես են իրենց հերոսները դրանք տեղափոխելու։ Նույնիսկ 100 ոսկե մետաղադրամ չի տեղավորվի դրամապանակում, և հերոսները ստիպված կլինեն ուսապարկ կրել, իսկ մեծ գումարները կամ փողի ավելի էկզոտիկ ձևերը հանգեցնում են ավելի մեծ խնդիրների փոխադրման ժամանակ[4]։
Ճանապարհորդություն ժամանակի միջով, խորը քունով կամ հերոսների կրիոպահպանմամբ գիտաֆանտաստիկ ստեղծագործություններում կան նաև հորինված փողի երկարաժամկետ արժեքի խնդիրներ, որոնք, ի դեպ, կարող են առկա լինել նաև ստեղծագործություններում՝ առանց վերը նշված սյուժեների։ Արթնանալուց հետո հերոսները կարող են պարզել, որ բարդ տոկոսները իրենց փոքր հաշիվները վերածել են մեծ գումարների, ինչպես օրինակ «Doll» Futurama-ի դրվագում։ Բայց դա գրեթե հաշվի չի առնում գնաճը, որը մեծապես խաթարում է փողի գնողունակությունը, ինչպես դա տեղի է ունենում Ֆրեդերիկ Փոլի «Лунный металл» վեպում։ Սյուժետային այլ գործոններ նույնպես կարող են ազդել հորինված արժույթի արժեքի վրա։ Գարեթ Սերսիսի «Moon Met» վեպում փողի մատակարարումը ոսկուց փոխվում է նոր մետաղի «artemisium», քանի որ Անտարկտիդայում մեծ հանքավայրի հայտնաբերումը արժեզրկել է բոլոր ազնիվ մետաղները։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 Gliddon, Gerald (2005). The Greenwood encyclopedia of science fiction and fantasy, Volume 2. Greenwood. էջ 532. ISBN 0-313-32950-8.
- ↑ 2,0 2,1 Ebert, Roger (1999). Ebert's bigger little movie glossary. Andrews McMeel. էջ 172. ISBN 0-8362-8289-2.
{{cite book}}: Check|authorlink=value (օգնություն) - ↑ 3,0 3,1 3,2 Деньги стран, которых нет на карте(չաշխատող հղում), М. Гельфанд, 2018
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Фантастические средства оплаты, Мир Фантастики
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Вымышленные денежные системы(չաշխատող հղում), 2013
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Gliddon G. The Greenwood encyclopedia of science fiction and fantasy, Volume 2. — Greenwood, 2005. — 532 с. — ISBN 0-313-32950-8
- Athans P., Salvatore R. A. The Guide to Writing Fantasy and Science Fiction. — Adams Media, 2010. — 256 с. — ISBN 978-1440501456
- Фантастические средства оплаты, Мир Фантастики