Jump to content

Կոռուպցիան Ուզբեկստանում

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Ուզբեկստանում կոռուպցիան լուրջ խնդիր է։ Կան օրենքներ, որոնք ուղղված են կոռուպցիայի կանխարգելմանը, սակայն դրանք մասամբ են իրագործվում։ Կոռումպացված պաշտոնյաների դատական հետապնդման ցածր մակարդակը ևս մեկ գործոն է, որը նպաստում է Ուզբեկստանում կոռուպցիայի սանձարձակմանը։ Ոչ հրապարակային պաշտոնատար անձի համար քրեական հանցագործություն չէ ազդելու հանրային պաշտոնատար անձի որոշման վրա։ Դատական համակարգը լուրջ ֆունկցիոնալ դեֆիցիտի է բախվում ռեսուրսների սահմանափակության և կոռուպցիայի պատճառով[1]։

Ուզբեկստանում կոռուպցիան առկա է հասարակության, բիզնեսի և կառավարության գրեթե բոլոր մակարդակներում։ Ուզբեկստանը նաև աշխարհի ամենակոռումպացված երկրներից մեկն է[2], և դրան նպաստող գործոնների թվում այն Կենտրոնական Ասիայում ունի մեծությամբ երկրորդ տնտեսությունը, բնական գազի մեծ պաշարներ և դրա աշխարհագրական դիրքը այսպես կոչված երկրորդ սառը պատերազմի մրցակից տերությունների միջև[3]։

Transparency International-ի կոռուպցիայի ընկալման ինդեքսում 2017 թվականին երկիրը 180 երկրներից զբաղեցրել է 157-րդ տեղը[4]։

Կաշառակերությունը, քիրվայությունն ու շորթումը լայնորեն տարածված են Ուզբեկստանի պետական հատվածում[5][6]։

Նախագահական իշխանություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ուզբեկ նկարիչ Վյաչեսլավ Օխունովը 2015 թվականին Der Spiegel-ին ասել է, որ հանգուցյալ Իսլամ Քարիմովը, Ուզբեկստանի այն ժամանակվա նախագահը «բռնապետ» էր[3], որը մաֆիական միտումներ է դրսևորում։

Քարիմովին մեղադրում են այն բանում, որ նա քառորդ դարի ընթացքում ղեկավարել է Ուզբեկստանի երկաթե բռունցքը՝ ձևավորելով մշակույթ, որը ավելի շատ նմանություն ունի Հյուսիսային Կորեայի հետ, քան Չինաստանի հետ[3]։ Քննադատները սարդոնիկորեն նշում էին, որ գրեթե չկա նորությունների հեռուստատեսային հաղորդում, որտեղ Կարիմովը չէր լինի, «ինչ-որ նոր օբյեկտի համար ժապավենը կտրող ինչ-որ տեղ»:

Նախագահ Իսլամ Քարիմով

[3] «Ժառանգություն» հիմնադրամի տվյալներով՝ Քարիմովի բացարձակ իշխանությունը տարածվել է նաև դատական նշանակումների վրա[7]։

Freedom House-ը հաղորդել Է, որ Քարիմովը լիարժեք իշխանություն է իրականացրել օրենսդիր մարմնի նկատմամբ, որը գործում է որպես «ռետինե կնիք», որը հաստատում է Քարիմովի որոշումները։ Խումբը պնդում էր, որ Քարիմովի գրեթե բացարձակ իշխանությունը թույլ է տվել նրան օգտագործել իր երկրում գործունեության բոլոր ոլորտները անձնական տնտեսական շահի համար[8]։

Անգամ ծառայողական պարտականությունները կատարելիս նրա մահվանից հետո Քարիմովի ազդեցությունը մնում էր բավական ամուր, որպեսզի թույլ տար նրան ընտրված հաջորդին՝ վարչապետ Շավքաթ Միրզիյոևին, նախագահի պաշտոնակատար լինել՝ սպասելով լրացուցիչ նախագահական ընտրությունների՝ Սահմանադրության աղաղակող անտեսմամբ, որը այդ պատասխանատվությունը դնում է Սենատի նախագահի վրա։

Գուլնարա Քարիմովայի կոռուպցիոն սկանդալը հեռահաղորդակցության ոլորտում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հիմնական հոդված՝ Գուլնարա Քարիմովա

Նախագահի դուստրը՝ Գուլնարա Քարիմովան (ինչպես նախագահը) կապված էր լայնածավալ կոռուպցիայի հետ[9]։ Շվեյցարիայում 2012 թվականին սկսված քրեական հետաքննությունը սկզբում ուղղված էր Ուզբեկստանի չորս քաղաքացիների դեմ, որոնք կապեր ունեին Քարիմովայի հետ։ Նրանցից երկուսը ձերբակալվել են նույն տարում և գրավի դիմաց ազատ են արձակվել[10]։ Նաև 2012 թվականին շվեդական հեռուստատեսային վավերագրական ֆիլմը հայտարարել է, որ շվեդական TeliaSonera AB հեռահաղորդակցային ընկերությունը վճարել է 320 միլիոն դոլար Takilant-ը (Ջիբրալթարի կեղծ ընկերությունը, որը ենթադրաբար կապված է Քարիմովայի հետ) Ուզբեկստանում լիցենզիաների և հաճախականությունների դիմաց[11]։

2013 թվականի հունվարին շվեդ քննիչները հրապարակել են նոր փաստաթղթեր, որոնք ակնհայտորեն ցույց են տալիս, որ TeliaSonera-ն փորձել է բանակցություններ վարել Քարիմովայի հետ[8][12]։ Նույն թվականին ԱՄՆ-ն ու հոլանդական իշխանությունները սկսել են Քարիմովայի գործի հետաքննությունը[13]։

2014 թվականի փետրվարին TeliaSonera-ի գործադիր տնօրենը ստիպված էր հրաժարական տալ այն բանից հետո, երբ հայտնաբերվել էին իրավաբանական փորձաքննության լուրջ ձախողումներ։ Մայիսին շվեդական ԶԼՄ-ները հրապարակել էին փաստաթղթեր, որոնցում ասվում էր, որ Քարիմովան ագրեսիվ կերպով թելադրել է TeliaSonera-ի հետ պայմանագրի պայմանները և խոչընդոտել է նրան։ Փողերի լվացման հետ կապված հետաքննությունները Շվեյցարիայում և Շվեդիայում շարունակվել են ամբողջ տարվա ընթացքում, և գործի հետ կապված հաշիվներում հարյուր միլիոնավոր դոլարները սառեցվել են իշխանությունների կողմից[8][11]։

Գուլնարա Քարիմովա

2014 թվականի մարտին շվեյցարական իշխանությունները հետաքննություն էին սկսել Քարիմովայի նկատմամբ փողերի լվացման կապակցությամբ, և բեռնում դատախազները հայտարարել էին, որ այդ ապացույցները նրանց հետաքննությունը բերել են Շվեդիա և Ֆրանսիա, և որ նրանք կալանք են դրել 800 միլիոն շվեյցարական ֆրանկ (912 միլիոն դոլար) գերազանցող ակտիվների վրա[12]։ Շվեյցարական Le Temps թերթի տվյալներով՝ առգրավված միջոցներից 500 միլիոն ֆրանկ է գործի դրվել TeliaSonera-ն, իսկ մնացածները «ներգրավված են Քարիմովայի անձնական ունեցվածքին»[11][12]։

2014 թվականին ԱՄՆ արդարադատության նախարարությունը և արժեթղթերի և բորսաների հանձնաժողովը հետազոտել են TeliaSonera-ն, ինչպես նաև Ամստերդամում գտնվող Vimpelcom Ltd. ընկերությունը։ Եվ ռուսական «Մոբիլնիե Տելեսիստեմներ» ԲԲԸ-ին (ՄՏՍ)՝ կասկածելով, որ այդ երեք ընկերությունները հարյուր միլիոնավոր դոլարներ են ուղղել Քարիմովայի կողմից վերահսկվող ընկերություններին։ 2015 թվականի օգոստոսի հաշվետվության մեջ նշվում էր, որ ԱՄՆ-ի դատախազները Իռլանդիայի, Բելգիայի, Լյուքսեմբուրգի, Շվեդիայի և Շվեյցարիայի իշխանություններին խնդրել են ձերբակալել մոտ 1 միլիարդ դոլարի ակտիվներ[14]։

«Ազատություն» ռադիոկայանը 2015 թվականի հունվարին հայտնել էր, որ նորվեգական Telenor հեռահաղորդակցային ընկերության ղեկավարները, որին պատկանում է «Վիմպելկոմի» մեկ երրորդը, տեղյակ են եղել կաշառքների միլիոնավոր գումարների մասին[15]։

2015 թվականի մարտին արդարադատության նախարարությունը խնդրել էր Շվեդիային սառեցնել 30 միլիոն դոլար Ստոկհոլմի Nordea Bank-ում գտնվող հիմնադրամներում[16]։

Արդարադատության նախարարության հետաքննությունը պարզել է, որ ընկերությունները «Ուզբեկստանում բջջային կապի բիզնես ձեռք բերելու համար կաշառք են վճարել ուզբեկստանցի պաշտոնյաներին»[16]։ Եվրոպացի քննիչները պարզել են, որ Takilant-ը ղեկավարել է Քարիմովայի նախկին օգնականը[16]։

2015 թվականի հուլիսի հաշվետվության մեջ նշվում էր, որ ԱՄՆ-ի իշխանությունները փորձել են Իռլանդիայի, Լյուքսեմբուրգի և Բելգիայի բանկային հաշիվներից առգրավել 300 միլիոն դոլար՝ պնդելով, որ այդ միջոցները Քարիմովայի վճարած կաշառքներն են եղել[11][17]։

2015 թվականի օգոստոսին «Ազատություն» ռադիոկայանը հայտնել էր, որ Ուզբեկստանի իշխանությունները կալանավորել են 9 կասկածյալների՝ հետաքննության հետ կապված, այդ թվում՝ Ուզբեկստանի Կոկա-Կոլայի շշալցման գործարանում երկու բարձրաստիճան ղեկավարների, որոնք նախկինում աշխատել են Քարիմովայի օգտին[18]։

Կոռուպցիան ընտրություններում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Ուզբեկստանում ազատ ընտրություններ չկան»,- հաղորդել է Freedom House-ը[8]։ 2015 թվականի ապրիլին կայացած ընտրություններում Քարիմովը ստացել է ձայների 90,39 %-ը և նախագահել է 4-րդ ժամկետով, թեև Սահմանադրությունը սահմանափակում է նախագահներին երկու ժամկետից ավելի նախագահելը։ Եվրոպայի անվտանգության և համագործակցության կազմակերպության ընտրությունների դիտորդները քննադատել են ընտրությունների անցկացումը, իսկ Human Rights Watch-ից Սթիվ Սվերդլոուն դա «խաբեություն» է անվանել[19]։

Դատական համակարգ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կոռուպցիան լայնորեն տարածված է Ուզբեկստանի դատական համակարգում։ Դատական համակարգը պաշտոնապես անկախ է, բայց կոռուպցիան ծաղկում է, և օրենքը փաստացի թույլ է տալիս պետական միջամտության և «երկիմաստության» որոշակի տեսակներ[20]։ Պետական պաշտոնյաները, իրավաբանները և դատավորները հաճախ «անհետևողական կերպով մեկնաբանում են տեղական օրենսդրությունը և հակամարտում են միմյանց հետ»[20][20]։ Ենթադրվում է, որ դատավորները կաշառք և ատկատներ են վերցնում մասնավոր անձանցից և ընկերություններից՝ բարենպաստ որոշումների դիմաց։ Դատական իշխանությունը գտնվում է գործադիր իշխանության վերահսկողության տակ, լի է քիրվայությամբ, ֆավորիտիզմով ու ատկատներով ու բնութագրվում է «անհուսալի ու անթափանց» վերաքննիչ գործընթացներով[5]։ «Կաշառակերությունը, պաշտոնեական դիրքի չարաշահումը և օրենքների մշուշոտ մեկնաբանությունը» հանգեցնում են անարդար որոշումների[5][20]։

Heritage Foundation-ը նշում է, որ Ուզբեկստանում դատական ընթացակարգերը «չեն համապատասխանում միջազգային չափանիշներին, և ազդեցիկ անձինք կարող են անպատիժ բռնագրավել ունեցվածքը»[7]։ Բացի այդ, կառավարությունը կարող է բռնագանձել մասնավոր սեփականությունը առանց որևէ պատճառի, քանի որ գոյություն չունի գրավի իրավունքի գրանցման համակարգ[7]։

Քրեական դատական համակարգ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Amnesty International-ի տվյալներով՝ կոռուպցիան արմատավորվել է Ուզբեկստանի արդարադատության համակարգում։ Խոշտանգումները («ծեծի, խեղդամահության, բռնաբարության և սեռական ոտնձգությունների» ձևով) լայնորեն օգտագործվում են իրավապահ մարմինների և իշխանությունների կողմից[6]։ Խոշտանգումներն օգտագործվում են «ճանաչում ստանալու, ամբողջ ընտանիքներին ահաբեկելու կամ կաշառք ստանալու համար»[6]։ Ընտանիքի անդամները ենթարկվում են խոշտանգումների՝ ինքնախոստովանական ցուցմունքներ ստանալու նպատակով, և «այդ խոստովանության հիման վրա [վերապրածները] դատապարտվել են երկարատև ազատազրկման անարդար դատավարություններից հետո»[6]։

Ուզբեկստանի ազգային անվտանգության ծառայությունը, ինչպես հաղորդվում է, մասնակցել է կտտանքների[6]։

Ոստիկանություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ուզբեկստանի ոստիկանությունում կոռուպցիան բնութագրվել է որպես «համատարած»[5]։ Դրամաշորթությունը սովորական երևույթ է, և ոստիկանությունը պարբերաբար կեղծ մեղադրանքներ է օգտագործում, որպեսզի որևէ մեկին հետ պահի իր կոռուպցիոն հանցագործությունների մասին հաղորդագրությունից վերադաս ատյաններում։ 2014 թվականի զեկույցում ասվում էր, որ ոստիկանությունում կոռուպցիան վերջին ժամանակներս աճել է այն պատճառով, որ արժութային շուկան անցել է հայտնի հանցավոր խմբավորումների վերահսկողության տակ[5]։

Պետական ծառայություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կոռուպցիան լայնորեն տարածված է Հանրային ծառայության ոլորտում։ Պետական ծառայողները ցածր վարձատրվող են և, այդպիսով, ընդգրկվում են շորթման, կաշառքի պահանջների մեջ, հաղորդել է հակակոռուպցիոն բիզնես պորտալը։ Պաշտոնյաները պահանջել վճարումներ ընկերությունների հետ կապված տրամադրման թույլտվությունների և լիցենզիաների, ինչպես նաև «օգտագործել կամայական ստուգումներ և պատժիչ պատժամիջոցներ հետապնդելու ընկերությունների, միջամտելու իրենց տնտեսական գործունեության և նվազեցնել շուկայական մրցակցությունը»[5]։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ «Uzbekistan Corruption Profile». Business Anti-Corruption Portal. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 5-ին. Վերցված է 2015 թ․ հուլիսի 14-ին.
  2. ↑ «Business Corruption in Uzbekistan». Business Anti-Corruption Portal. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 5-ին. Վերցված է 2014 թ․ մարտի 27-ին.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Follath, Erich (2015 թ․ ապրիլի 3). «Tashkent's Shakespearean Drama: Scandal Shakes Uzbekistan's». Spiegel.
  4. ↑ e.V., Transparency International. «Corruption Perceptions Index 2017». www.transparency.org. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ փետրվարի 21-ին. Վերցված է 2018 թ․ մարտի 6-ին.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 «Business Corruption in Uzbekistan». Business Anti-Corruption Portal. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 5-ին. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 3-ին.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 «Uzbekistan: Torture, corruption and lies». Amnesty International. 2015 թ․ ապրիլի 13.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 «Uzbekistan». Heritage Foundation.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 «Uzbekistan». Freedom House. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ մարտի 16-ին. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 3-ին.
  9. ↑ Boehler, Patrick (2012 թ․ դեկտեմբերի 5). «Where Corruption in King: 2012 Rankings». Time NewsFeed.
  10. ↑ «Swiss open money-laundering probe of Uzbek figure». Daily Mail. 2014 թ․ մարտի 12.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 Keena, Colm (2015 թ․ հուլիսի 1). «US wants to seize allegedly corrupt funds in Irish banks». Irish Times.
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 «Uzbek first daughter, a prisoner in her home, probed for corruption». Times of Israel. 2014 թ․ մարտի 27.
  13. ↑ «Presidentdatteren mistenkes for å ha fått Vimpelcom-penger – nå kan hun være på frifot». Dagbladet.
  14. ↑ Patterson, Scott (2015 թ․ օգոստոսի 13). «U.S. Seeks to Seize $1 Billion in Telecom Probe». Wall Street Journal.
  15. ↑ Kates, Glenn (2015 թ․ հունվարի 17). «'Whistle-Blower' Details Alleged Corruption By Western Telecoms In Uzbekistan». Radio Free Europe.
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 Eckel, Mike (2015 թ․ ապրիլի 1). «US Asks Sweden to Freeze $30M Linked to Uzbek Corruption Case». Voice of America.
  17. ↑ Lillis, Joanna (2015 թ․ հուլիսի 1). «Uzbekistan: US Seeks Recovery of Millions from Corruption 'Conspiracy'». Eurasia Net.
  18. ↑ «Uzbekistan: More Karimova Associates Arrested in Corruption Probe». Organized Crime and Corruption Reporting Project. 2015 թ․ օգոստոսի 24.
  19. ↑ Luhn, Alec (2015 թ․ ապրիլի 4). «Human rights activists' dismay as Uzbekistan autocrat clings to power». The Guardian.
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 20,3 «2014 Investment Climate Statement – Uzbekistan». U.S. State Department. 2014 թ․ հունիս.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Կոռուպցիան_Ուզբեկստանում&oldid=9545858» էջից