Բոյանայի եկեղեցի

Բոյանայի եկեղեցի
Boyana Church*
ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգություն
Երկիր	Բուլղարիա
Տիպ	մշակութային
Չափանիշներ	ii, iii
Ցանկ	ՅՈՒՆԵՍԿՕ֊ի ցանկ
Աշխարհամաս**	Եվրոպա և Հյուսիսային Ամերիկա
Ընդգրկման պատմություն
Ընդգրկում	1979  (3-րդ նստաշրջան)
Համար	42
Բոյանայի եկեղեցի (Բուլղարիա)
* Անվանումը պաշտոնական անգլերեն ցանկում ** Երկրամասը ըստ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի դասակարգման
Համաշխարհային ժառանգություն

Բոյանայի եկեղեցի (բուլղար․՝ Боянска църква), միջնադարյան եկեղեցի Բուլղարիայում։ Տեղակայված է մայրաքաղաք Սոֆիայից 8 կմ հեռավորության վրա, Վիտոշա լեռան ստորոտին գտնվող Բոյանա գյուղում։ 1979 թվականին ընդգրկվել է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգության ցանկում։

Պատմություն

10-րդ դարում Բոյանա գյուղում կառուցվել է առաջին փոքրիկ եկեղեցին, որը նվիրված էր Սուրբ Նիկողայոս Զմյուռնիացուն և Պանտելեիմոնին։ 13-րդ դարի սկզբին սևաստոկրատոր Կալոյանի ցուցումով այս եկեղեցուն կից կառուցվել է որմնանկարներով զարդարված (ավարտվել են 1259 թվականին) նոր երկհարկանի եկեղեցի։ Որմնանկարներից մեկի վրա պահպանվել է կտիտորյան մակագրություն․

взъдвиже сѧ ѽ земѧ и създа сѧ прѣчисты хра мъ ст҃аго иерарха х҃ва николы ст҃аго и великѡ славнагѡ мѫченика хв҃а пантелеимѡна тече ниемъ и трѹдомъ и любовиаѧ многоаѫ калѡ ѣнѣ севастократора братѹчѧди цр҃ва внѹкъ ст҃а стефана кралѣ србьскаго написа же сѧ при цр҃ вство блгарское при благовѣрнем и бг҃очь стивѣмъ и хр҃столюбивѣмъ цр҃и костан динѣ асѣна едикто з҃ в лѣто .ѕ҃.ѱ.ѯ҃з҃

Դոնատորի անունով եկեղեցին ստացել է «Կալայանովա» անվանումը։ 19-րդ դարի սկզբին եկեղեցու անսամբլի երրորդ շինարարությունն է ավարտվել։ Այդ կցակառուցման արդյունքում եկեղեցին ունի երեք կողաշենք։

Ճարտարապետական առանձնահատկություններ

Եկեղեցին բաղկացած է տարբեր ժամանակաշրջանների շինվածքներից․

• արևելյան հատված, հատակագծում հավասարաթև խաչի ձև ունեցող միագմբեթ եկեղեցի (11-րդ դար),
• կենտրոնական հատված, «Կալոյանովա եկեղեցի», երկհարկանի շինություն (13-րդ դար), առաջին հարկը զբաղեցնում է մատուռը և բուլղարացի բոյարների գերեզմանատունը։ Երկրորդ հարկում անմիջական եկեղեցին է։ Եկեղեցու ճակատամասը զարդարված է կերամիկական հախճասալիկներով,
• արևմտյան հատված, 19-րդ դարի գավիթ, որը զուրկ է ցանկացած զարդարանքից։

Բոլոր շինությունները պատրաստված են աղյուսից։

Ֆրեսկոներ

Կալոյանի և Դեսիսլավայի կտիտորյան դիմանկար։

Որմնանկարչություններից եկեղեցում պահպանվել են․

• 11-12-րդ դարի ֆրեսկոներ (պահպանվել են եկեղեցու արևելյան հատվածում՝ հյուսիսային պատ, աբսիդի ներքևում),
• Վասիլիա վարպետի ֆրեսկոներ, 13-րդ դարի կես (ֆրեսկոների փուլն ավարտվել է 1259 թվականին),
• 14-16-րդ դարի ֆրեսկոներ,
• 1882 թվականի գեղանկարներ։

Եկեղեցու պատերը զարդարում են 240 առանձին ֆիգուրներ և 89 կոմպոզիցիաներ (նորկտակարանային պատմություններ, Սուրբ Նիկողայոսի վարքագրությունից դրվագներ)։ Եկեղեցու որմնանկարային ցիկլը համարվում է բուլղարական միջնադարյան որմնանկարի ամենաարժեքավոր հավաքածուներից մեկը։

Բոյանայի գեղանկարչությունը վերաբերում է Խաչակիրների կողմից Բյուզանդական կայսրության գրավման ժամանակաշրջանին։ Գրավումը հանգեցրել է տեղի դպրոցների և արվեստի դպրոցների նշանակության բարձրացման։

Եկեղեցում կան նաև պատմական դեմքերի պատկերներ՝ սևաստոկրատոր Կալոյանի և նրա կին Դեսիսլավայի, թագավոր Կոնստանտին I Տիհի և թագուհի Իրինայի (եկեղեցու հյուսիսային պատ)։ 18 տեսարաններ պատկերում են Նիկողայոս Զմյուռնիացու կյանքը։

• 
  Նիկողայոս Զմյուռնիացի
• 
  Նիկողայոսը փրկում է նավակին
• 
  Կոնստանտին Ասեն թագավորը և Իրինա թագուհին

Մետաղադրամներ

1981 թվականին Բոյանայի եկեղեցու պատկերով մետաղադրամ է հատվել։ Այն ներառված է Բուլղարիայի 1300 ամյակին նվիրված մետաղադրամների շարքում։

Եզր	Ցցված կողոսկրերով
Զանգված	11 գրամ
Տրամագիծ	30 մմ
Հաստություն	2.2 մմ

Տես նաև

• Բուլղարիայում ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության օբյեկտների ցանկ

Ծանոթագրություններ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Բոյանայի եկեղեցի» հոդվածին։