Ափ
Ափ, ջրավազանների (ծով, լիճ, ջրամբար), ինչպես նաև հոսող ջրերի և ցամաքի փոխազդեցության գոտի։ Ջրի ներգործության, մակերևույթի տատանումների, ցամաքի մերձափնյա մասի տեղադրման բնույթի և այնտեղ գործող պրոցեսների պատճառով փոփոխվում է։ Ափերը լինում են՝ բարձր–զառիթափ (աբրազիոն) և ցածրատափարակ (կուտակումային)։
Ափի ձևավորման առաջնահերթ գործոնը ալեբախումն է, որի քայքայիչ գործունեությամբ ծովն «ընթանում է» դեպի ցամաք՝ իր մեջ առնելով արդեն մշակված ստորջրյա լանջը։ Ափերի ձևը սերտորեն կապված է տեղանքի երկրաբանական կառուցվածքի և գետերի գործունեության հետ։
Ափի տեսակները
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ափերը լինում է երկայնակի, լայնակի, շեղ և չեզոք։ Երկայնակի ափը ձգվում է ծալքերի տարածմանը զուգահեռ, լայնակիի դեպքում ծալքերն ուղղահայաց են ափագծին։ Շեղ ափը կազմում են որոշ անկյուն, իսկ չեզոքները հատուկ են սեղանաձև երկրներին, որտեղ շերտերն ունեն հորիզոնական տեղադրում։
Ափի ձևավորումը
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ափի պատկերը փոփոխվում է ծովի մակերևույթի դարավոր տատանումներից։ Ծովը գետահովիտներով թափանցելով ցամաքի խորքը, ըստ լանջի թեքության առաջացնում է տարբեր խորության և երկարության խորշեր, կղզիներ։ Խորասուզվող ափին բնորոշ են ռիսաները, ֆյորդերը, շխերները, էստուարները։ Բարձրացող ափը բավական միապաղաղ է, դելտային բերվածքները նստում են ափագծից հեռու, ծովախորշերն անջատվում են ցամաքալեզվակներով և ավազաթմբերով, առաջ են գալիս ծովալճակներ։
Հայկական բարձրավանդակի լճերի (Սևան, Վան, Ուրմիա) ափերին դիտվում են ափի աբրազիոն և կուտակումային տիպեր։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 2, էջ 161)։ |
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ափ» հոդվածին։ |
|