Ապրանքի կյանքի ցիկլ

Ապրանքի կյանքի ցիկլ (պրոդուկտի կյանքի ցիկլ), այն ժամանակահատվածը, որի ընթացքում ապրանքը շրջանառվում է շուկայում՝ սկսած շուկա մուտք գործելու պահից մինչև շուկայից դուրս գալու պահը^[1]^[2]։ Ժամանակակից մարքեթինգի հայեցակարգի հիմնարար հասկացություններից մեկն է^[3]^[4]։

Ապրանքի կյանքի ցիկլի փուլեր

Մարքեթինգային հայեցակարգի համաձայն՝ ցանկացած ապրանք անցնում է կյանքի ցիկլ, այսինքն՝ կա որոշակի ժամանակահատված, երբ այն առկա է շուկայում։ Ապրանքի տիպիկ կյանքի ցիկլում առանձնացվում է չորս փուլ^[3]^[5]․

Շուկայում ապրանքի մուտք։ Ապրանքի առաջին հայտնվելը շուկայում։ Հատկանշական է վաճառքի ծավալների փոքր աճը և, համապատասխանաբար, շահույթը նվազագույն է կամ բացակայում է։
Աճ։ Վաճառքի ծավալի արագ աճի շրջան, եթե ապրանքը ընդունվում է շուկայի կողմից, և աճում է դրա պահանջարկը։ Շահույթը նույնպես աճում է, քանի որ վաճառքի ծավալը մեծանում է։
Հասունություն։ Վաճառքի ծավալները զգալի են, սակայն վաճառքի հետագա աճ չի նկատվում։ Շահույթն այս փուլում կայունացել է, քանի որ ապրանքը շուկա հանելու համար լրացուցիչ ծախսեր չեն պահանջվում։
Անկում, շուկայից դուրս գալը։ Ապրանքի կյանքի ցիկլի այս փուլը բնութագրվում է վաճառքի ծավալների զգալի նվազմամբ մինչև այս ապրանքի պահանջարկի ամբողջական անկումը։ Շահույթը կտրուկ հավասարվում է զրոյի։

Որոշ դեպքերում առանձին փուլերը բաժանվում են ևս մի քանի փուլերի՝ ապրանքի վարքագիծը ավելի մանրամասն բնութագրելու և այս փուլում գործունեության հետ կապված որոշումներ կայացնելու համար։ Օրինակ՝ ապրանքը շուկա բերելու առաջին փուլը կարելի է բաժանել երկու փուլի՝ նոր ապրանքի ստեղծում և շուկա դուրս բերում^[3]։

Վաճառքի ծավալի փոփոխությունների կախվածությունը սովորաբար պատկերված է գրաֆիկորեն։ Աբսցիզների առանցքը ցույց է տալիս ժամանակը, իսկ օրդինատների առանցքը ցույց է տալիս վաճառքի ծավալը՝ չափված արժեքով կամ ֆիզիկական արտահայտությամբ։

Շուկայում ապրանքի առկայության հետ կապված ցուցանիշների փոփոխությունների կախվածությունը միշտ չէ, որ նույնն է բոլոր տեսակի ապրանքների համար և կարող է տարբերվել նկարում ներկայացված բնորոշից։ Ապրանքի կյանքի ցիկլի կորը կարող է կրկնվող ցիկլ ունենալ։ Ապրանքի նկատմամբ պահանջարկի կրկնակի աճը կարելի է բացատրել ապրանքի անկման փուլում իրականացվող վաճառքի խթանման միջոցառումներով։ Ապրանքի կյանքի ցիկլի կորի մեկ այլ տարբերակ կարող է լինել «կատարային» կորը, որը ներկայացնում է մի քանի հաջորդական ցիկլեր, որոնք առաջացել են, օրինակ՝ ապրանքի նոր բնութագրերի հայտնաբերման, օգտագործման նոր եղանակների կամ նոր օգտագործողների առաջացման արդյունքում։ Այս երևույթը նկատվել է նեյլոնի նկատմամբ, որի վաճառքը մի քանի անգամ ավելացել է՝ ժամանակի ընթացքում դրա օգտագործման նոր ոլորտների առաջացման պատճառով՝ պարաշյուտ, գուլպա և ներքնազգեստ, վերնաշապիկներ, գորգեր։

Կյանքի ցիկլի հայեցակարգը կիրառելի է նաև ապրանքային դասի (օրինակ՝ բենզինային շարժիչով ավտոմոբիլմերի), ապրանքի տարատեսակության (օրինակ՝ կաբրիոլետներ) կամ ավտոմեքենայի հատուկ ապրանքանիշի (օրինակ՝ Ford Focus) նկատմամբ։ Ապրանքների դասերն ունեն կյանքի ամենաերկար ցիկլերը, իսկ ապրանքի տեսակներն ունեն ավելի կարճ կյանքի ցիկլ։ Որոշակի ապրանքանիշի կյանքի ցիկլի տևողությունը կախված է նրանից, թե որքանով է այն հաջողակ և պահանջված, ինչպես նաև նրանից, թե ինչպես են գործում մրցակիցները^[3]։

Ապրանքի կյանքի ցիկլի հայեցակարգի պատմություն

1931 թվականին առաջին անգամ հիշատակվել է «Ապրանքի կյանքի ցիկլ» (Product Life Cycle, PLM) հասկացությունը՝ կյանքի փուլերով անցնող ապրանքի կյանքի (և դրա կառավարման) հայեցակարգը։ Օտտո Կլեպները եղել է այն բանի նախակարապետը, ինչ այժմ հասկանալի է որպես ապրանքի հիմնական կյանքի ցիկլ։ Իր դասական «Գովազդային ընթացակարգ» տեքստում նա պնդել է, որ ապրանքների մեծ մասն անցնում է «նորարարության», «մրցակցության» և «հիշողության մեջ» փուլերով^[6]։
1939 թվականին ավստրիացի հայտնի տնտեսագետ Յոզեֆ Շումպտերը (Joseph Schumpter) տնտեսական զարգացման իր տեսության մեջ ճանաչել է ապրանքի կյանքի ցիկլի նման մի երևույթ)^[7]։
1957 թվականին Booz Allen Hamilton-ի նոր արտադրանքի պլանավորման մենեջեր Կոնրադ Ջոնսը (Conrad Jones) առաջարկել է, որ ապրանքների մեծամասնությունն ունի կյանքի ցիկլ, որը բաղկացած է հետևյալ փուլերից. կիրարկում, աճ, հասունություն, հագեցվածություն, անկում^[8]։
1965 թվականին (մարտ) Ֆիլիպ Կոտլերը (Phillip Kotler) հրատարակել է «Թույլ ապրանքների աստիճանային հեռացումը» («Phasing Out Weak Products») աշխատանքը, որում նկարագրել է մարող ապրանքի ծառայության ժամկետը ընդլայնելու կամ երկարացնելու, ապրանքատեսականու մաքրության պահպանելու և հնացած ու թանկարժեք ապրանքներից նպատակային հրաժարման հնարավորությունը^[9]։
1965 թվականին (նոյեմբեր) Թեոդոր Լևիտը մանրամասն նկարագրել է ապրանքի կյանքի ցիկլի հայեցակարգը։ Հեղինակը ցույց է տվել, թե ինչպես կարելի է օգտագործել «Ապրանքի կյանքի ցիկլ» հասկացությունը մրցունակությունը բարձրացնելու համար^[10]։
1974 թվականին լույս է տեսել «Ապրանքի կյանքի ցիկլի» հետ կապված թերևս ամենահայտնի ու մասշտաբային աշխատանքը՝ Չեսթեր Ուոսոնի (Chester Wasson) «Dynamic Competitive Strategy and Product Life Cycles» («Դինամիկ մրցակցային ռազմավարությունը և արտադրանքի կյանքի ցիկլերը») մեծ մենագրությունը^[11]։

Ապրանքի կյանքի ցիկլի հայեցակարգերի քննադատություն

Ջորջ Դեյը (D. Day) մտահոգություն է հայտնել ապրանքի կյանքի ցիկլի հայեցակարգը որպես անթերի կանխատեսող մոդել օգտագործելու վերաբերյալ^[12]։
Դեյվիդ Գարդները (David Gardner) «Ապրանքի կյանքի ցիկլի վերաբերյալ գրականության քննադատական վերլուծություն» աշխատության մեջ ուշադրություն է հրավիրել այն փաստի վրա, որ 1960-ական թվականներից հետո լույս տեսած մոտ 300 հոդվածներից շատերը ապրանքի կյանքի ցիկլի տարբեր ասպեկտների վերաբերյալ կասկածներ են հայտնել այս հայեցակարգի վերաբերյալ^[13]։

Տես նաև

Կազմակերպության կյանքի ցիկլ

Ծանոթագրություններ

↑ «Записки маркетолога». Энциклопедия маркетинга. «Жизненный цикл товара» (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ նոյեմբերի 12-ին.
↑ «Жизненные циклы товаров». Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ օգոստոսի 30-ին. Վերցված է 2013 թ․ հուլիսի 7-ին.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 Котлер Ф. Глава 9. Разработка новых товаров: подход к разработке новых товаров и проблемам жизненного цикла товара // Основы маркетинга / Общая редакция и вступительная статья Е. М. Пеньковой. — М.: Прогресс, 1991. — 698 с. — ISBN 5-87672-003-8(չաշխատող հղում)
↑ Романов А. А., Басенко В. П., Жуков Б. М. Разработка и жизненный цикл товара // Маркетинг в структурно-логических схемах. — М.: "Академия Естествознания", 2009. — 698 с. — ISBN 978-5-91327-055-9
↑ Басовский Л. Е. Глава 9 Разработка и жизненный цикл товара // Маркетинг. — М.: Инфра-М, 2001. — С. 108—109. — 218 с. — ISBN 5-16-00368-1
↑ Kleppner Otto Advertising Procedure. — New York: Prentice Hall Inc., 1931.
↑ Howard John A. The Empirical Theory of Managing the Market / eds. Enis, Ben M. and Kenneth J. Roering. — Chicago Review of Marketing (American Marketing Association),, 1981. — С. 235—250.
↑ Jones Conrad Product Development from the Management Point of View // Marketing's role in scientific management / ed Clewelt, Robert L.. — Chicago: American Marketing Association., 1957.
↑ Kotler Philip Phasing Out Weak Products. — Harvard Business Review. — HBR, 1965. — Т. March–April 1965. — С. 107.
↑ Levitt Theodore Exploit the Product Life Cycle. — Harvard Business Review. — HBR, 1965. — Т. Vol 43, November-December 1965. — С. 81—94.
↑ Wasson Chester R. Dynamic Competitive Strategy & Product Life Cycles. — St. Charles, IL: Challenge Books, 1974.
↑ Day George S. The Product Life Cycle: Analysis and Applications Issues. — Journal of Marketing. — 1981. — Т. 45 (Fall) 4. — С. 60-67.
↑ Gardner David M. The Product Life Cycle—A Critical Look at the Literature. — FACULTY WORKING PAPER NO. 1304. — College of Commerce and Business Administration Bureau of Economic and Business Research University of Illinois, Urbana-Champaign, 1987. — Т. 45 (Fall) 4. — С. 60-67.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ապրանքի կյանքի ցիկլ» հոդվածին։

[С1-1] «Записки маркетолога». Энциклопедия маркетинга. «Жизненный цикл товара» (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ նոյեմբերի 12-ին.

[С2-2] «Жизненные циклы товаров». Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ օգոստոսի 30-ին. Վերցված է 2013 թ․ հուլիսի 7-ին.

[К-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 Котлер Ф. Глава 9. Разработка новых товаров: подход к разработке новых товаров и проблемам жизненного цикла товара // Основы маркетинга / Общая редакция и вступительная статья Е. М. Пеньковой. — М.: Прогресс, 1991. — 698 с. — ISBN 5-87672-003-8(չաշխատող հղում)

[РБЖ-4] Романов А. А., Басенко В. П., Жуков Б. М. Разработка и жизненный цикл товара // Маркетинг в структурно-логических схемах. — М.: "Академия Естествознания", 2009. — 698 с. — ISBN 978-5-91327-055-9

[Б-5] Басовский Л. Е. Глава 9 Разработка и жизненный цикл товара // Маркетинг. — М.: Инфра-М, 2001. — С. 108—109. — 218 с. — ISBN 5-16-00368-1

[с6-6] Kleppner Otto Advertising Procedure. — New York: Prentice Hall Inc., 1931.

[с7-7] Howard John A. The Empirical Theory of Managing the Market / eds. Enis, Ben M. and Kenneth J. Roering. — Chicago Review of Marketing (American Marketing Association),, 1981. — С. 235—250.

[с8-8] Jones Conrad Product Development from the Management Point of View // Marketing's role in scientific management / ed Clewelt, Robert L.. — Chicago: American Marketing Association., 1957.

[с9-9] Kotler Philip Phasing Out Weak Products. — Harvard Business Review. — HBR, 1965. — Т. March–April 1965. — С. 107.

[с10-10] Levitt Theodore Exploit the Product Life Cycle. — Harvard Business Review. — HBR, 1965. — Т. Vol 43, November-December 1965. — С. 81—94.

[с11-11] Wasson Chester R. Dynamic Competitive Strategy & Product Life Cycles. — St. Charles, IL: Challenge Books, 1974.

[с12-12] Day George S. The Product Life Cycle: Analysis and Applications Issues. — Journal of Marketing. — 1981. — Т. 45 (Fall) 4. — С. 60-67.

[с13-13] Gardner David M. The Product Life Cycle—A Critical Look at the Literature. — FACULTY WORKING PAPER NO. 1304. — College of Commerce and Business Administration Bureau of Economic and Business Research University of Illinois, Urbana-Champaign, 1987. — Т. 45 (Fall) 4. — С. 60-67.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]