«Մասնակից:ԳՄԱ1286/Ավազարկղ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added

Գծային

08:18, 23 Ապրիլի 2024-ի տարբերակ

Նադեժդա Սուսլովա (), ֆիզիոլոգ, վիրաբույժ, գինեկոլոգ, առաջին ռուս կինը, որը դարձավ բժշկագիտության դոկտոր: Ապոլինարիա Սուսլովայի քույրը, Ֆ.Մ.Դոստոևսկու սիրելին:

Կենսագրություն

Նադեժդա Սուսլովան ծնվել է Նիժնի Նովգորոդի Գորբատովսկի շրջանի Պանինո գյուղում (այժմ՝ Նիժնի Նովգորոդի մարզի Սոսնովսկի շրջան) ճորտ գյուղացու ընտանիքում, ով ազատություն է ստացել կոմս Շերեմետևից և դարձել թղթի գործարանի սեփականատեր։ Ունենալով որոշակի եկամուտ՝ հայրը կարողացել է դստերը տալ բավարար կրթություն։ Սկզբում Մոսկվայի Պենիչկաու գիշերօթիկ դպրոցում, որտեղ նա մանրակրկիտ ուսումնասիրել է օտար լեզուներ։ Ինչպես իր ժամանակակիցներից շատերը, Նադեժդան շատ էր կարդում, սիրում էր Ն. Գ. Չերնիշևսկու ստեղծագործությունները և ընկերություն էր անում հեղափոխական դեմոկրատների հետ: 1859 թվականին Սուսլով քույրերը տեղափոխվում են Սանկտ Պետերբուրգ։

1861 թվականին 18-ամյա Նադեժդան հրապարակում է իր «Рассказ в письмах» (№ 8) և «Фантазёрка» (№ 9) աշխատությունները «Современник» ամսագրում (խմբագիրներ՝ Ն. Ա. Նեկրասով և Ի. Ի. Պանաև)։ 1860-ական թվականներին եղել է «Земля и воля» հեղափոխական կազմակերպության անդամ։ Ըստ հետախուզական տվյալների՝ նա նաև եղել է Առաջին ինտերնացիոնալի անդամ։ Նրա տանը նրանք երգել են «Մարսելյեզ» և լեհական ազատագրական երգեր։ Իր հեղափոխական կապերի պատճառով նրան վերցրել են «ոստիկանության գաղտնի զգոն հսկողության տակ»։

Ցարական Ռուսաստանում կանանց համար փակ էին բոլոր բուհերի դռները։ Միայն Սանկտ Պետերբուրգի Բժշկական-վիրաբուժական ակադեմիայում որոշ պրոֆեսորներ (Ի.Մ. Սեչենով և Ս.Պ. Բոտկին) 1862 թվականին թույլ տվեցին երեք կանանց, այդ թվում՝ Սուսլովային , հաճախել դասախոսություններին։

Սուսլովան հատկապես հետաքրքրված էր ֆիզիոլոգիայով, նրա «Изменение кожных ощущений под влиянием электрического раздражения» հոդվածը հայտնվեց «Медицинском Вестник» տեղեկագրում: Այն բանից հետո, երբ 1863 թվականին ցարական կառավարությունն արգելեց կանանց մասնակցել դասախոսություններին, Նադեժդա գնաց Շվեյցարիա։

1864 թվականին նա ընդունվել է Ցյուրիխի համալսարան, իսկ 1867 թվականին առաջին ռուս կինը ստացավ բժշկության, վիրաբուժության և մանկաբարձության դոկտորի դիպլոմ «Доклад о физиологии лимфы» («Beiträge zur Physiologie der Lymphherzen») ավարտված ատենախոսության համար՝ Ի.Մ.Սեչենովի ղեկավարությամբ։

1868 թվականի ապրիլի 16-ին Վիեննայում Նադեժդան ամուսնացել է շվեյցարացի բժիշկ Ֆյոդոր Ֆեդորովիչ Էրիսմանի հետ։ Նադեժդան 1867 թվականի դեկտեմբերի 14-ին ավարտել է Գրացի ավստրիական համալսարանը, ամուսնու հետ վերադարձել է Սանկտ Պետերբուրգ։ Նա ստիպված է եղել նորից քննություններ հանձնել և երկրորդ անգամ պաշտպանել թեկնածուական ատենախոսությունը։ Հետագայում հրատարակվեցին նրա այլ գիտական աշխատությունները՝

«Прибавление к физиологии лимфатических сердец» (Սանկտ Պետերբուրգ, 1868)
«Կյանքի առաջին տարիներին երեխաների դաստիարակության մասին» Մ.Մ. Մանասեյինայի գրքերի քննադատական վերլուծությունը։

1878 թվականից Էրիսմանի հետ ամուսնությունը դադարեց գոյություն ունենալ, բայց զույգը ամուսնալուծվել է միայն 1883 թվականին Շվեյցարիայում: Այնուհետև Նադեժդան ամուսնացել է Գոլուբևի հետ: 1892 թվականից նա ապրում էր Ալուշտայում՝ Ղրիմի հարավային ափի Կաստել կալվածքում, այժմ Լազուրնոե, որտեղ էլ մահացել է և թաղվել 1918 թվականի ապրիլի 20-ին։ Բժշկուհու գերեզմանը տարածաշրջանային նշանակության մշակութային ժառանգության վայր է։

Հիշատակ

Նադեժդա Սուսլովայի անվան փողոց Նիժնի Նովգորոդի Սովետսկի շրջանում։
2012 թվականի սեպտեմբերին Ալուշտա քաղաքում՝ Կենտրոնական քաղաքային հիվանդանոցի տարածքում, կանգնեցվել է Ն.Սուսլովայի հուշարձանը, որը բացվել է հոկտեմբերի 12-ին՝ հիվանդանոցի բացման 120-ամյակի օրը։

Գրականություն

Արտաքին հղումներ

Памятник Н. Сусловой-Голубевой Э. А. Павлюченко. Женщины в русском революционном движении.
Осипов Г.В. Первая русская женщина-врач Надежда Прокофьевна Суслова // Журнал Здоровье. — 1988. — № 9.
Первой в России женщине врачу посвящается
Надежда Суслова: «За мной придут тысячи...» Արխիվացված 2020-09-20 Wayback Machine

Ծանոթագրություններ

@@ Տող 1. / Տող 1. @@
 {{Տեղեկաքարտ Անձ}}
+'''Նադեժդա Սուսլովա''' ({{ԱԾ}}), ֆիզիոլոգ, վիրաբույժ, գինեկոլոգ, առաջին ռուս կինը, որը դարձավ բժշկագիտության դոկտոր: Ապոլինարիա Սուսլովայի քույրը, [[Ֆեոդոր Դոստոևսկի|Ֆ.Մ.Դոստոևսկու]] սիրելին:
-'''Սառա Սադիկովա''' ({{lang-tt|''Sara Ğarif qızı Sadıyqova''}}, {{ԱԾ}}), թաթար կոմպոզիտոր, դերասանուհի և երգչուհի։ Նա առաջին պրոֆեսիոնալ կին կոմպոզիտորն էր թաթարների մեջ։ [[ՌԽՖՍՀ վաստակավոր արտիստների ցանկ|ՌՍՖՍՀ վաստակավոր արտիստ]] (1984)։ Թաթարական Ինքնավար ՍՍՀ ժողովրդական արտիստ (1977)։
 == Կենսագրություն==
+Նադեժդա Սուսլովան ծնվել է Նիժնի Նովգորոդի Գորբատովսկի շրջանի Պանինո գյուղում (այժմ՝ Նիժնի Նովգորոդի մարզի Սոսնովսկի շրջան) ճորտ գյուղացու ընտանիքում, ով ազատություն է ստացել կոմս Շերեմետևից և դարձել թղթի գործարանի սեփականատեր։ Ունենալով որոշակի եկամուտ՝ հայրը կարողացել է դստերը տալ բավարար կրթություն։ Սկզբում Մոսկվայի Պենիչկաու գիշերօթիկ դպրոցում, որտեղ նա մանրակրկիտ ուսումնասիրել է օտար լեզուներ։ Ինչպես իր ժամանակակիցներից շատերը, Նադեժդան շատ էր կարդում, սիրում էր [[Նիկոլայ Չեռնիշևսկի|Ն. Գ. Չերնիշևսկու]] ստեղծագործությունները և ընկերություն էր անում հեղափոխական դեմոկրատների հետ: 1859 թվականին Սուսլով քույրերը տեղափոխվում են [[Սանկտ Պետերբուրգ]]։
-Նա ծնվել է [[Կազան|Կազանի]] կենտրոնում, Պարիժսկայա Կոմունա փողոցում, թիվ 18 տանը: Ծնվելիս ստացել է ''Բիբիսարա'' անունը:
+թվականին 18-ամյա Նադեժդան հրապարակում է իր «''Рассказ в письмах''» (№ 8) և «''Фантазёрка''» (№ 9) աշխատությունները «''Современник»'' ամսագրում (խմբագիրներ՝ Ն. Ա. Նեկրասով և Ի. Ի. Պանաև)։ 1860-ական թվականներին եղել է ''«Земля и воля»'' հեղափոխական կազմակերպության անդամ։ Ըստ հետախուզական տվյալների՝ նա նաև եղել է ''Առաջին ինտերնացիոնալի'' անդամ։ Նրա տանը նրանք երգել են «[[Մարսելյեզ|Մարսելյեզ]]» և լեհական ազատագրական երգեր։ Իր հեղափոխական կապերի պատճառով նրան վերցրել են «ոստիկանության գաղտնի զգոն հսկողության տակ»։
-Ծնողներն էին Գարիֆ և Բիբիգաիշա Սադիկովները, պապիկը՝ Ահմադշան (ծառայում էր որպես Կազանի նավամատույցի գանձապահ Բիշբալտա (Ադմիրալտեյսկայա) բնակավայրում):
+Ցարական Ռուսաստանում կանանց համար փակ էին բոլոր բուհերի դռները։ Միայն Սանկտ Պետերբուրգի Բժշկական-վիրաբուժական ակադեմիայում որոշ պրոֆեսորներ (Ի.Մ. Սեչենով և Ս.Պ. Բոտկին) 1862 թվականին թույլ տվեցին երեք կանանց, այդ թվում՝ Սուսլովային , հաճախել դասախոսություններին։
-Սովորել է Ֆաթիհա Այտովայի հայտնի թաթարական կանանց գիմնազիայում, ապա [[Կազան|Կազանի]] մանկավարժական քոլեջում։
+Սուսլովան հատկապես հետաքրքրված էր ֆիզիոլոգիայով, նրա «''Изменение кожных ощущений под влиянием электрического раздражения''» հոդվածը հայտնվեց «''Медицинском Вестник''» տեղեկագրում: Այն բանից հետո, երբ 1863 թվականին ցարական կառավարությունն արգելեց կանանց մասնակցել դասախոսություններին, Նադեժդա գնաց [[Շվեյցարիա]]։
--1928 թվականներին սովորել է մեներգեցողության դասարանում, 1934-1938 թվականներին թաթարական օպերային ստուդիայում, ապա [[Մոսկվայի Չայկովսկու անվան պետական կոնսերվատորիա|Մոսկվայի Չայկովսկու անվան կոնսերվատորիայում]]։ Նրա ուսուցիչներից են Ցիբուշչենկոն և Մարիա Գրիգորիևնան։
+թվականին նա ընդունվել է [[Ցյուրիխի համալսարան]], իսկ 1867 թվականին առաջին ռուս կինը ստացավ բժշկության, վիրաբուժության և մանկաբարձության դոկտորի դիպլոմ ''«Доклад о физиологии лимфы»'' («Beiträge zur Physiologie der Lymphherzen») ավարտված ատենախոսության համար՝ [[Իվան Սեչենով|Ի.Մ.Սեչենովի]] ղեկավարությամբ։
--1934 թվականներին աշխատել է Կազանում՝ Թաթարական պետական ակադեմիական թատրոնի թատերախմբում։
+թվականի ապրիլի 16-ին Վիեննայում Նադեժդան ամուսնացել է շվեյցարացի բժիշկ Ֆյոդոր Ֆեդորովիչ Էրիսմանի հետ։ Նադեժդան 1867 թվականի դեկտեմբերի 14-ին ավարտել է Գրացի ավստրիական համալսարանը, ամուսնու հետ վերադարձել է Սանկտ Պետերբուրգ։ Նա ստիպված է եղել նորից քննություններ հանձնել և երկրորդ անգամ պաշտպանել թեկնածուական ատենախոսությունը։ Հետագայում հրատարակվեցին նրա այլ գիտական աշխատությունները՝
--1948 թվականներին՝ Թաթարական օպերայի և բալետի թատրոնի մեներգչուհի։
+*''«Прибавление к физиологии лимфатических сердец»'' (Սանկտ Պետերբուրգ, 1868)
+*«Կյանքի առաջին տարիներին երեխաների դաստիարակության մասին» Մ.Մ. Մանասեյինայի գրքերի քննադատական վերլուծությունը։
+թվականից Էրիսմանի հետ ամուսնությունը դադարեց գոյություն ունենալ, բայց զույգը ամուսնալուծվել է միայն 1883 թվականին Շվեյցարիայում: Այնուհետև Նադեժդան ամուսնացել է Գոլուբևի հետ: 1892 թվականից նա ապրում էր Ալուշտայում՝ Ղրիմի հարավային ափի Կաստել կալվածքում, այժմ Լազուրնոե, որտեղ էլ մահացել է և թաղվել 1918 թվականի ապրիլի 20-ին։ Բժշկուհու գերեզմանը տարածաշրջանային նշանակության մշակութային ժառանգության վայր է։
-Սադիկովան մահացել է 1986 թվականի հունիսի 7-ին։ Նրան թաղել են Կազանի թաթարական գերեզմանատանը։
+== Հիշատակ ==
-== Ստեղծագործություններ ==
-*Շուրջ 400 երգեր
-*Երաժշտություն 18 ներկայացման համար
+* Նադեժդա Սուսլովայի անվան փողոց [[Նիժնի Նովգորոդի մարզ|Նիժնի Նովգորոդի]] Սովետսկի շրջանում։
-'''Երաժշտական կոմեդիաներ''' Ռ․ Գ․ Գուբայդուլինի հետ համագործակցությամբ՝
+*2012 թվականի սեպտեմբերին [[Ալուշտա]] քաղաքում՝ Կենտրոնական քաղաքային հիվանդանոցի տարածքում, կանգնեցվել է Ն.Սուսլովայի հուշարձանը, որը բացվել է հոկտեմբերի 12-ին՝ հիվանդանոցի բացման 120-ամյակի օրը։
-*«''Мәхәббәт җыры''» (Սիրո երգը), 1971
-*«''Кияүләр''» (Փեսացուներ), 1972
+== Գրականություն ==
-== Թատերական աշխատանքներ ==
-*«Սանիա» (Գ․ Ալմուհամեդովի, Վ․ Բինոգրադովի, Ց․ Գաբաշի օպերան)
-*«Փախչողը» Ահմեդ Ֆայզի և ն․ Ժիգանով (Ռայհան)
-*«Գալիյաբանու» Մ․ Ֆայզի
-*«Ոտնամաններ», «Իլդար» и «Կանդր գետի վրա» Ք․ Տինչուրին և Ս․ Սայդաշև
-*«''Наёмщик''» Տ․ Գիզզատ և Ս․ Սայդաշև
-*«''Արշին մալ ալան''» Ու․ Հաջիբեկով (Ասիա)
-== Մրցանակներ, պարգևներ ==
-*Թաթարական ՍՍՀ վաստակավոր արտիստ (1939)
-*Թաթարական ՍՍՀ ժողովրդական արտիստ(1977)
-*ՌՍՖՍՀ արվեստի վաստակավոր գործիչ(1984)
-*Գ․ Տուկայի անվան Թաթարստանի պետական մրցանակ<ref>http://gabdullatukay.ru/rus/tukay-prize/laureates/, Лауреаты премии Тукая </ref> (1990, հետմահու)
+== Արտաքին հղումներ ==
-== Հիշատակ ==
+*[https://www.101hotels.ru/recreation/russia/alushta/points/monuments/pamyatnik_suslovoi_golyb Памятник Н. Сусловой-Голубевой][http://www.a-z.ru/women/texts/pavll1r-11.htm Э. А. Павлюченко. Женщины в русском революционном движении].
-*Սառա Սադիկովայի անվան թանգարան և դպրոց (Թաթարստանի Ապաստովսկի շրջանի Տուտաևո գյուղ, 2006)<ref name=Адм>{{Cite web|url=http://apastovo.tatarstan.ru/rus/sara_sadykova_museum.htm|title=Музей Сара Садыковой|publisher=Официальный сайт администрации Апастовского муниципального района|access-date=2019-04-16|archive-date=2019-04-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20190416180019/http://apastovo.tatarstan.ru/rus/sara_sadykova_museum.htm|deadlink=no}}</ref>
+* {{статья
-*Սառա Սադիկովայի անվան փողոցներ Կազանում և Ապաստովո գյուղում(Թաթարստան)<ref name=Адм/>
+|автор = Осипов Г.В.
-*Սադիկովայի անվան համերգասրահ ([[Նաբերեժնիե Չելնի]], Թաթարստանի Հանրապետություն)
+|заглавие = Первая русская женщина-врач Надежда Прокофьевна Суслова
-*2021 թվականի փետրվարի 19-ին Կազանի պատմական կենտրոնում Սառա Սադիկովայի պատվին հուշատախտակ է բացվել Կարիմ Տինչուրին փողոցի թիվ 7ա տան ճակատին։ Հուշատախտակի վրա գրված է Թաթարստանի Հանրապետության երկու պաշտոնական լեզուներով՝ թաթարերեն և ռուսերեն․ «1963-1977 թվականներին այս տանը ապրել է նշանավոր դերասանուհի, երգչուհի, կոմպոզիտոր Սառա Սադիկովան»:
+|оригинал =
+|ссылка = http://lechebnik.info/511/20.htm
+|издание = Журнал Здоровье
+|год = 1988
+|номер = 9
+}}
+* [https://turbina.ru/guide/Alushta-Rossiya-90990/Otzyvy/Tchto-delat-dostoprimetchatelnosti/Arkhitektura-Pamyatniki/3/0/Pamyatnik-Nadezhde-Suslovoy-Golubevoy-49536/Otzyv/Pervoy-v-Rossii-zhentstchine-vratchu-posvyatstchaetsya-77439/ Первой в России женщине врачу посвящается]
+*[https://odnarodyna.org/content/nadezhda-suslova-za-mnoy-pridut-tysyachi Надежда Суслова: «За мной придут тысячи...»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200920131020/https://odnarodyna.org/content/nadezhda-suslova-za-mnoy-pridut-tysyachi |date=2020-09-20 }}
-== Գրականություն ==
-* Зайнашева, Гульшат Хисамовна. Песня — её крылья. — «Азат хатын», 1965, № 1.
-* Я. Нурлыгаянов. Родник мелодий. — «Казан утлары», 1973, № 2.
-* К. Тимбикова. О песне. — «Азат хатын», 1979, № 3 (на татарском языке).
-== Արտաքին հղումներ ==
-{{Արտաքին հղումներ}}
-* [https://web.archive.org/web/20090530163323/http://www.tatar.ru/?node_id=1175&DNSID=3579534e41af9d95d84a8a23dee3bb0e&id=3110 Сара Садыкова на портале Республики Татарстан]
-*[http://sarasadykova.su/ Сайт "Сара моңнары"]
-* [http://www.kitap.net.ru/sadykova2.php Айдарская А. «О Саре Садыковой (воспоминания дочери)»] {{Wayback|url=http://www.kitap.net.ru/sadykova2.php |date=20071108064418 }}
-* [http://www.kitap.net.ru/sadykova1.php Стихи (Шигырьләр)] {{Wayback|url=http://www.kitap.net.ru/sadykova1.php |date=20071108082500 }}
-*https://www.business-gazeta.ru/article/100042
-* [http://president.tatar.ru/awards.htm Թաթարստանի պետական մրցանակներ] Թաթարստանի նախագահի պաշտոնական կայքում
-* [http://www.tatar.ru/?node_id=2565&lid=974 Закон Республики Татарстан № 25-ЗРТ от 24 марта 2004 года «О государственных наградах Республики Татарстан»]
-* [http://www.bestpravo.com/ussr/data02/tex13160.htm Положение о государственных наградах РСФСР, утверждённое Указом Президиума Верховного Совета РСФСР от 27 января 1983 г.]{{Недоступная ссылка|date=Апрель 2020 |bot=InternetArchiveBot }}
-* [http://www.businesspravo.ru/Docum/DocumShow_DocumID_35569.html Перечень утративших силу нормативных правовых актов о почётных званиях РСФСР (Приложение к Указу Президента Российской Федерации от 30 декабря 1995 г. № 1341)] {{Wayback|url=http://www.businesspravo.ru/Docum/DocumShow_DocumID_35569.html |date=20070927220656 }}
 == Ծանոթագրություններ ==