Pwen atikilasyon
• Pwen prensipal (lye atikilasyon) :
1, 2 anwo : konsòn labyal (1 anwo : ekzo-labyal ; 2 anwo : ando-labyal) ; 3 : dental ; 4 : alveyolè ; 5 : post-alveyolè ; 6 : pre-palatal ; 7 : palatal ; 8 : velè ; 9 : ivilè ; 10 : farengal ; 11 : glotal.
• Pwen konstriktè :
11 : glotal ; 12 : epiglotal ; 13, 14, 15 : konsòn dòsal (13, 14 : postewo-dòsal ; 15 : antewo-dòsal) ; 16, 17, 18 : konsòn kowonal (16 : laminal ; 17 : apikal ; 18 : sib-laminal) ; 1, 2 anba : labyal (1 anba : konsòn danto-labyal ; 2 anba : konsòn bilabyal).
Nan fonetik atikilatwa, yon pwen atikilasyon konsòn se lye a kote li fèt obstriksyon (swa pasyèl, swa total epi relache) nan pasaj lè enjekte oubyen ejekte pa wout bouch la. Nou distenge de (2) pwen yo ki distenk pou obstriksyon sa a :
- nan nivo siperyè, lye atikilasyon an kont ki glise lè a ki enjekte oubyen ejekte, pandan (obstriksyon pasyèl) oubyen aprè (obstriksyon total) atikilasyon an.
- nan nivo enferyè, ògàn atikilatwa.
Yon sèl pwen ka jwe de (2) wòl obstriktè an menm tan : glòt ki ka sèlman fèmen oubyen ouvri li-menm, san entèvansyon yon dezyèm ògàn nan atikilasyon (sepandan atikilasyon segondè rete posib).
Li nòmalman ap posib pou fè yon obstriksyon nan wout nazal la ant epiglòt e wo faren lks, wout prensipal la rete nan bouch la pandan atikilasyon.
Menm atikilasyon an ta kapab fè li ak yon obstriksyon total wout bouch la, pa egzanp bouch fèmen, men varyasyon an nan presyon lè nan bouch la al kondui nesesèman ak yon deplasman oubyen yon defòmasyon nan lang, ki patisipe lè sa a nan obstriksyon sa a.
Anplis, li pa posib ankò vokalize klèman atikilasyon an, sèl diferans posib seLè sa a, nan nivo a nan vibrasyon nan kòd yo vokal, sa vle di son chante yo, tenm yo ak entansite sonò, ki pa pèmèt realizasyon an nan konsonan abityèl yo : si li pwodui yon fonèm diferan nan yon lang, nou ta sèlman pale de konsòn ak yon vwayèl myèt.