Jurij Kral
Jakub Jurij Kral (němsce Jacob Georg Krahl; * 16. apryla 1864 w Radworju, † 27. nowembra 1945 we Worklecach) bě serbski katolski farar, słownikar a gramatikar.
Žiwjenje
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Jurij Kral bě najstarši syn Radworskeho wučerja Jakuba Krala a jeho mandźelskeje Marje, rodź. Bjaršec z Boranec.[1] Jeho młódši bratr bě Franc Kral-Rachlowc. Jako dźesaćlětny zastupi Jurij 1874 do tachantskeje šule w Budyšinje. Wot 1879 do 1889 bě chowanc Serbskeho seminara w Praze.
Pod nawodom wuběrneho serbšćinarja a staršeho Serbowki Jurja Libša wudospołnjowachu so wón a druzy serbscy Prascy studenća w serbšćinje. Na jeho nastork napisa wón gramatiku hornjoserbšćiny po čěskej předłoze Vymazala a po Jordanowej gramatice. Gramatika z mjenom „Grammatik der wendischen Sprache in der Oberlausitz“ wuńdźe w lěće 1895, jeje druhi nakład ćišćeše so 1919 a třeći 1925. Gramatika bě hač do prěnich lět po Druhej swětowej wójnje normatiwna, doniž Wowčerkowa „Kurzgefaßte obersorbische Grammatik“ 1951 na jeje městno njestupi.
W lěće 1889 bu Kral na měšnika wuswjećeny a za kapłana při Dwórskej cyrkwi w Drježdźanach postajeny. Do Maćicy zastupi Jurij Kral dwě lěće pozdźišo 1891.
Wot 1896 do 1922 bě z fararjom w Dubinje, dźensnišim měšćanskim dźělu Freitala. Po tym přesydli so do Drježdźan-Friedrichstadta, hdźež bě farar při Michałskej cyrkwi. W samsnym lěće bu za konsistorialneho radźićela (biskopske cyrkwinske sudnistwo) pomjenowany.
Jurja Kralowe druhe wuznamne rěčespytne dźěło je „Serbsko-němski słownik hornjołužiskeje rěče“, kotrehož prěni dźěl, pismiki A do P, w lěće 1927 wuńdźe. Dowušoł bě słownik 1931, lěto do toho, zo je Kral na wuměnk šoł. Słownik je drje wobšěrniši hač Pfuhlowy, ale wopřija za to wjele indiwidualnje wutworjenych słowow, kiž so njejsu ženje w ludźe přimnyli a tohorunja tójšto hubjenych a zdźěla samo wopačnych twórbow.
Za swojej wědomostnej dźěle bu pomjenowany za čestneho sobustawa akademijow w Praze a Sofiji.
Po tym, zo bě w Drježdźanskej bombowej nocy dnja 13. februara 1945 bydlenje a zamóženje zhubił, zemrě njecyłe lěto pozdźišo 27. nowembra 1945 we Worklečan chorowni. W ródnej wsy leži pochowany.
Knižne wozjewjenja
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- Kurzgefaßte obersorbische Grammatik (Budyšin 1895, 1919, 1925)
- Serbsko-němski słownik hornjołužiskeje rěče (Budyšin 1927-1931)
Literatura a žórła
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- Serbin, Jan: Farar Jurij Kral-šěsćdźesaćlětnik. Serbske Nowiny 1924, čo. 91
- Farar kons. rada Jurij Kral 40 lět měšnik. Krajan 1931, str. 40sl.
- Šołta, Jurij: Serbski słownikar a rěčnicar. Nowa Doba 1949, čo. 44
- Krječmar, Mikławš: Jurij Kral. Lužickoserbský jazykozpytec 1864-1945. Slavia 20 (1950-1951), str. 364–367
- Jenč, Rudolf: Stote narodniny serbskeho rěčnicarja. Rozhlad 5/1964, str. 142–145
- Petr, J.: Jazyková teorie a praxe v pražské Serbowce. Studia Slavica Pragensia, Praha 1973, str. 55–74
Nóžki
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- ↑ Křćeńska kniha Radworskeje wosady; zapisk 27a/1864
Wotkazaj
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
Commons: Jurij Kral – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow- Kral, Jurij: Serbsko-němski słownik hornjołužiskeje rěče. Digitalizat na stronach Drježdźanskeje SLUB.