Brunokyrkowy lěniwc
| |
| Brunokyrkowy lěniwc (Bradypus variegatus) | |
| systematika | |
|---|---|
| domena | Eukaryoty |
| swět | Zwěrina |
| nadrjad: | Xenarthra |
| rjad: | Pilosa |
| podrjad: | Folivora |
| swójba: | Třiporstowe lěniwcy (Bradypodidae) |
| ród: | Třiporstowe lěniwcy (Bradypus) |
| družina | Brunokyrkowy lěniwc |
| wědomostne mjeno | |
| Bradypus variegatus | |
| (Schinz) (1825) | |
Brunokyrkowy lěniwc (Bradypus variegatus) je družina ze swójby třiporstowych lěniwcow (Bradypodidae).
Wopis
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Brunokyrkowy lěniwc docpěwa wulkosć mjez 47 a 75 centimetrow a wahu wot 2,5 hač do 5,0 kilogramow. Małka kulowata hłowa njenjese žanej zwonka widźomnej wuši, dokelž tutej stej pod kožu schowanej. Wopuš je jenož rudimentarny. Koža ma huste spódnje kosmy . Wyše tych su dlěše a jasnje hrubiše, swětłobrune hač brune barbjene, kosmy. Hłowa je ćmowšo barbjena hač wostatne ćěło. Wotwisnje wot dopadnjenja swětła so koža błyšći nazeleń, štož so hodźi na symbiozu z algowej družinu, kotraž je w koži žiwa, wróćo wjesć. Tuta symbioza słuži po zdaću tarnowanju před žernymi njepřećelemi. Wjeršk kože leži, kaž při wšěch lěniwcach, na brjuchu. Tak móže dešćowa woda lěpje wotběžeć. Ruki su jasnje dlěše hač nohi. Na rozdźěl wot dwojoporstowych lěniwcow kónča ruki brunokyrkoweho lěniwca w třoch palcach. Palcy kónča w hóčkatych pazorach, při čimž kóžda srjedźna je powjetšena. Zuby wopřimjija 18 čronowcow. Róžkowe zuby a krajaki brunokyrkowy lěniwc nima. Čuch je wosebje wysoko wuwity.
Wašnje žiwjenja
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Brunokyrkowy lěniwc je na wosebje włožnych žiwjenskich rumach přiměrjeny. Koža wodu njepřepušći a słuži škitej před mokrotu a zymnotu. Ćělna temperatura je ze 34 stopjenjemi relatiwnje niska. Přičina za to je podźěl wot jenož něhdźe 30 procentow muskloweje masy na ćělnej waze a niske přeměna maćizny (metabolizm). Brunokyrkowe lěniwcy su samotarjo. Wone su aktiwne za čas switanja, směrkanja a nocy. Najdlěši čas dnja, něhdźe 20 hodźin, lěniwc spi. Wón k lěsnej pódźe jenož dźe, zo k druhemu štomej docpěł. Wón je wuběrny płuwak. Brunokyrkowe lěniwcy wobydla 1 hač 2 hektaraj wulki rewěr.
Rozšěrjenje
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Wón je we wulkich dźělach subtropiskeje a tropiskeje srjedźneje a centralneje Južneje Ameriki rozšěrjeny. Jeho hłowny rozšěrjenski teritorij wobsahuje sewjernu Argentinsku, Boliwisku, Brazilsku, Kolumbisku, Kosta Riku, Ekwador, Honduras, Nikaraguwu, Panamu, Paraguay, Peru ale tež Venecuelu. Tam wobydli włóžnoćopłe dešćikowe lěsy, zwjetša w bliskosći wodźizny.
Cyroba
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Brunokyrkowy lěniwc je čisty rostlinožračk. Nimo łopjenow a młodych wurostkow žerje tež płody a korjenje. Ćěło je so na niski podźěl na žiwnych wutkow cyroby přiměrił, přez to zo je přeměnu maćiznow na minimum pomjeńšił. Wón ma wjacekomorowy žołdk, w kotrymž bakterije pomhaja, cyrobu nimale dospołnje zwužitkować.
Rozmnoženje
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Sančki bywaja z třomi hač pjeć lětami splažnje zrałe, mjeztym zo sancy potrjebuja zwjetša jedne hač dwě lěće dlěje. Porowanski čas je cyłolětny, ale pak so stanje wjetši dźěl narodźenjow za čas sucheho počasa. Sančka pospytuje sanca přez jara harowate a drišćate wołanje přiwabjować. Po porowanju so splahaj zaso rózno dźetej. Po traću nošnosće wot něhdźe šěsć měsacow sančka porodźi jedne młodźo. Porodna waha wučinja něhdźe 300 hač 350 gramow. Prěnje šěsć hač sydom žiwjenskich měsacow wostanje młodźo na brjuchu abo chribjeće maćerje. Po dweju hač třoch měsacach hižo wotwučenje započina. Na spočatku dóstawa młodźo hišće předžewjenu cyrobu, prjedy hač započina, samostatnje łopjena žrać. Z dwěmaj hač třomi lětami su młodźeća wurosćene. Brunokyrkowe lěniwcy móžeja starobu wot wjace hač 30 lět docpěć.
Wohroženje
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Dokelž je we wysokim měrje na jeho žiwjenski rum přiměrjeny, reaguje jara čućiwje na mylenja. Zničenja tropiskich dešćikowych lěsow je při tym najwjetši problem. Družina steji w Čerwjenej Lisćinje IUCN jako "mało wohrožena".
Literatura
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- Z němskeje Wikipedije
- David Macdonald: Die große Enzyklopädie der Säugetiere, Ullmann/Tandem (němsce)
- Hans Petzsch: Urania Tierreich, 7 Bde., Säugetiere, Urania, Stuttgart 1992 (němsce)
Wotkazy
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
Commons: Bradypus variegatus – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow