Empora
Empora je naziv za galeriju koja se nalazi iznad bočnih brodova u građevinama bazilikalnog tlocrta, otvorenu prema središnjem brodu.[1]
U početku uglavnom služi kao mjesto za žene i redovnice[2] - matronej, a kasnije za dvor i odličnike.
Otvor empore prema glavnom brodu ili koru često nose stupovi s lukovima (arkade). Empora je nastala kao posljedica istočnjačkog shvaćanja o potrebi odvajanja ženskih od muških vjernika u sinagogama, džamijama i kršćanskim crkvama u kojima se mjestimice taj običaj sačuvao do danas.[2]
Najstarije empore nalazimo u bazilikama, bizantskim crkvama (san Vitale, Ravena, oko 547. god.)[3] i ranosrednjevjekovnim karolinškim crkvama (Aachen), no osobito je učestala u francuskim romaničkim crkvama od 11. st. nadalje, osobito u Normandiji, odakle je preuzimaju Englezi. Česte su i u romanici Porajnja i Lombardije.[4]
Svojim raščlambama masivnih zidova, empore usmjeravaju razvoj crkvene arhitekture prema gotici, u kojoj su otvorene tribine, često kao triforiji povrh bočnih brodova jadan od tipičnih elemenata.[5]
U gotičkim i baroknim crkvama na prostranoj empori obično iznad ulaza nalazi se pjavalište s orguljama.[5]
- Batušić 1962 – Batušić, Slavko: Empora, Enciklopedija likovnih umjetnosti, sv. 2, Zagreb, 1962., str. 198-199
- Damjanov / Radulić 1967 - Damjanov, Jadranka; Radulić, Ksenija: Empora, Umjetnost (Likovne umjetnosti), 3. izdanje, Zagreb, 1967., str. 71
- Müller/Vogel 1999 - Werner Müller; Gunther Vogel: Atlas arhitekture 1, preveo Milan Pelc, Zagreb, 1999., str. 265, 269, 271
-
Praški stari grad, bazilika sv. Jurja -
Empora katedrale Notre Dame u Parizu, pogled iz glavnog broda -
Empora dvorske kapela u Versillesu -
Višekatna empora, Gospina crkva, Dresden -
Empora koju koriste redovnice, Samostan Habsthal, St. Stephanus
