Vila-real

Vila-real
	Brasón
Localización
	39°56′16″N 0°06′05″O / 39.937777777778, -0.10138888888889
Estado	España
Comunidade autónoma	Comunidade Valenciana
Provincia	Castelló
Comarca da Comunidade Valenciana	Plana Baixa
Capital	Villarreal (en)
Poboación
Poboación	51.852 (2023) (940,71 hab./km²)
Lingua oficial	lingua catalá (lingua predominante); lingua castelá
Xeografía
Parte de	Metropolitan area of Castellón de la Plana (en)
Superficie	55,12 km²
Bañado por	Río Millars
Altitude	42 m
Comparte fronteira con	Almassora ; Nules ; Onda ; Borriana ; Betxí ; Les Alqueries
Datos históricos
Fundador	Xaime I de Aragón
Creación	1274
Santo padrón	Pascoal Bailão (pt) e Virxe da Graza
Organización política
• Alcalde	José Benlloch Fernández
Identificador descritivo
Código postal	12540
Fuso horario	UTC 01:00
Código INE	12135
Código ARGOS de concellos	12135
Outro
Irmandado con	Borriana ; Michalovce (pt) ; Vilanova i la Geltrú ; Sacile (pt)
Páxina web	vila-real.es

Vila-real é unha cidade e concello da provincia de Castelló, na Comunidade Valenciana, na comarca da Plana Baixa. O censo de 2011 asignáballe 51.357 habitantes. É a décimo cuarta poboación valenciana por número de habitantes e a terceira ao norte da Área Metropolitana de Valencia, só superada por Castelló e Sagunt.

Durante a primeira metade do século XX adicouse ó cultivo da laranxa. Na actualidade, posúe unha importante industria de azulexos. É tamén coñecida internacionalmente polo Villarreal Club de Fútbol.

Toponimia

A denominación tradicional desta cidade é Vila-real en valenciano e Villarreal en castelán. Dende a súa fundación (1274) a verba máis utilizada na documentación era a forma latina "Villae Regalis" ou a valenciana, como se aprecia no lenzo da Sala Nova do Palau de la Generalitat Valenciana (1592), onde o topónimo que acompaña o representante local diante o Reino di "Vilareal", alternando dende a castelanización iniciada no século XVI coa forma "Villarreal" como se pode comprobar na abundante documentación conservada no Arquivo Histérico da cidade e noutras. A partir da segunda metade do século XVIII emprégase de xeito oficial a forma castelá, mentres que a forma valenciana mantense intacta popularmente, pronunciada “Vilarrel”, segundo afirma Sanchis Guarner.

No 1938, despois da Guerra Civil a Corporación Municipal acordou a forma pseudoerudita de Villarreal de los Infantes^[1], para distinguila doutros topónimos homónimos como Villarreal de Urrechua ou Villarreal de Huerva. Despois da oficialización bilingüe do topónimo no 1983 durante o goberno da UCD, boa parte da poboación recuperou a forma Vila-real, tanto na forma oral coma, sobre todo, na escrita. En febreiro de 2006, o Concello opta de xeito unánime pola forma oficial exclusivamente en valenciano (Vila-real, BOE do 30 de xaneiro de 2007).

Xeografía

Situada a 8 km ao sur da capital da provincia. Ten unha elevación de 42 m sobre o nivel do mar, 49.045 habitantes (INE 2007), a gran maioría no núcleo urbano, que ocupa un 10,72% dos 55,4 km² do seu termo municipal. Por cantidade de habitantes, é a segunda poboación da provincia (logo da capital), e a décimo cuarta do País Valenciano.

Ocupa unha boa parte da beira dereita da cunca baixa do río Millars, isto é, a parte máis característica da plana, rampla da chaira, entre os últimos outeiros de Onda e Betxí e as terras máis baixas do litoral holocénico de Borriana.

O termo é un plano inclinado cara a levante e as augas son drenadas cara ao mar directamente en sentido NON-SW polo río Millars e os cantís do Hospital, de Ratils e do Espaser; polo sector meridional pasa o río de Sonella, procedente das montañas de Onda e Artana.

O clima caracterízase por medias invernais elevadas (10 °C en xaneiro) e veráns templados. As choivas non exceden xeralmente os 400 mm anuais. A vexetación é a propia do dominio Querco-Lentiscetum (màquia de carrasca e margalló), con restos de piñeiras practicamente desaparecidas.

Accédese a esta poboación, dende Castelló de la Plana, a través da N-340.

Núcleos

O termo municipal de Vila-real está formado polas seguintes zonas rurais:

Carinyena.
Pinella.
Solades.
Madrigal.
Pla Redó.

Localidades limítrofes

Vila-real limita coas localidades de Almassora, Onda, Betxí, Nules, Les Alqueries e Borriana, todas elas da provincia de Castelló.

Demografía

Vila-real ten 50.626 habitantes (INE 2008).

Nos últimos anos creceu demográficamente en parte debido á inmigración; un 12,90% da súa poboación era inmigrante segundo o censo de 2007.

Evolución demográfica de Vila-real
1857	1887	1900	1910	1920	1930	1940	1950	1960	1970	1981	1991¹	1996	2001	2006	2007
10.208	13.750	16.068	17.554	16.770	18.982	20.025	20.703	24.516	33.218	38.385	37.660	39.550	42.442	48.055	49.045

¹ Entre o censo de 1991 e o anterior, mingua a poboación porque se independizan Les Alqueries (3.625 hab. en 1991).

Economía

Dende a súa fundación até a primeira metade do século XX, o municipio baseou todo o seu potencial económico nunha agricultura mixta de secan extensivo e de horta intensiva. A laranxeira transformou, directa e indirectamente, os alicerces da idiosincrasia da cidade. En función do seu interese, entre 1880-1960 convertéronse 3.500 Ha. de secan a regadío, desenvolveuse unha incipiente e apreciable industria de transformación de críticos. Con todo, a política de fomento da vivenda e do turismo que caracterizan os anos 60 do pasado século determinou que se optase por investir nunha industria tradicional da comarca: a azulexeira. De aí, que a industria do azulexo e revestimento cerámico sexa o principal motor económico da cidade na actualidade.

Os pavimentos e revestimentos foron conformando un ciclo produtivo, pechado e integrado na cidade, que a converteu no centro azulexeiro máis importante de España e nun dos punteiros de Europa. Hoxe a vida económica da cidade, sen dúbida, aínda que non dun xeito exclusivo, móvese a partir do motor da cerámica que impulsa ao resto de sectores produtivos e institucionais. Esta especialización azulexeira, reflectida no feito de que a poboación activa do sector secundario sexa a maioritaria, non foi inconveniente para que o propio sector cerámico e outros continúen apostando por investimentos e modernizacións en citricultura.

Deportes

O Villarreal Club de Fútbol é o principal club deportivo da cidade con 42 equipos en competicións oficiais. O primeiro equipo é, nas últimas décadas, un habitual da Primeira División, categoría na que se proclamou subcampión en 2008. Tamén participou en varias edicións das competicións continentais, chegando mesmo ata as semifinais da Liga de Campións. O equipo xoga os seus partidos como local no estadio de la Cerámica, coñecido ata 2017 como El Madrigal.

O trinquet municipal leva o nome de Trinquet Salvador Sagols en homenaxe ao pilotari Salvador Sagols Gavarri. Outro destacado xogador de pelota valenciana foi Mezquita (José Jorge Mezquita García).

Notas

↑ "INEbase. Alteracións dos municipios nos Censos de Poboación dende 1842". Arquivado dende o orixinal o 11 de marzo de 2009. Consultado o 18 de xaneiro de 2009.

Véxase tamén

Ligazóns externas

[1] "INEbase. Alteracións dos municipios nos Censos de Poboación dende 1842". Arquivado dende o orixinal o 11 de marzo de 2009. Consultado o 18 de xaneiro de 2009.

[1]