Universidade de Alcalá (histórica)

Universidade de Alcalá (histórica)
Datos xerais
Localización	Alcalá de Henares
Datos actuais
Datos de contacto
[ editar datos en Wikidata ]

A Universidade de Alcalá, tamén coñecida como Universidade Complutense ou Universidade Cisneriana (Complutensis Universitas) foi a universidade que existía na localidade española de Alcalá de Henares (no presente pertencente á Comunidade de Madrid). Fundada en 1499 polo cardeal Cisneros, durante os séculos XVI e XVII, converteuse no gran centro de excelencia académica. En 1777, separouse física e orgánicamente do seu Colexio Maior de San Ildefonso e pasou a chamarse Real Universidade de Alcalá, con sede no antigo edificio do Colexio Máximo dos Xesuítas de Alcalá de Henares. En 1836, a universidade integrouse xunto coas ensinanzas dos estudos reais de San Isidro e do Museo Real de Ciencias Naturais de Madrid nunha única institución, creando así a Universidade Central de Madrid, que co tempo converteuse na actual Universidade Complutense de Madrid .

Nas súas aulas ensinaron e estudaron grandes mestres, e homes ilustres, como Antonio de Nebrija, Santo Tomás de Villanueva, Juan Ginés de Sepúlveda, Ignacio de Loyola, Domingo de Soto, Ambrosio de Morais, Benito Arias Montano, Francisco Suárez, Juan de Mariana, Francisco Vallés de Covarrubias, Antonio Pérez, San Juan da Cruz, Mateo Alemán, Lope de Veiga, Francisco de Quevedo e Villegas, Pedro Calderón da Barca, Melchor Gaspar de Jovellanos, Andrés Manuel do Río, Frei Diego Morcillo, Blas Ortiz etc.

Historia

Studium Generale (1293-1499)

O 20 de maio de 1293, o rei Sancho IV de Castela outorgou licenza ao arcebispo toledano García Gudiel para crear un Studium Generale (Estudo Xeral, como entón denominábanse os estudos universitarios) en Alcalá de Henares, "coas mesmas franquezas para os mestres e escolares, que estaban concedidas ao Estudo Xeral de Valladolid". Estes estudos, aínda que de xeito bastante modesto, perviviron a través do tempo ata enlazar coa refundación cisneriana. O 17 de xullo de 1459 o papa Pío II outorgou unha bula, solicitada polo arcebispo Alonso Carrillo de Acuña, "para a erección de tres Cátedras de Artes e Gramática neste estudo de Alcalá". Estas últimas cátedras, susbsistentes daquel Estudo Xeral do século XIII, foron integradas por Cisneros na "nova" universidade

Complutensis Universitas (1499-1836)

Cisneros, que fora alumno do Estudo Xeral, creou a partir deste a Complutensis Universitas (Universidade Complutense ou de Alcalá ou Cisneriana) mediante tres bulas pontificias concedidas polo papa Alejandro VI o 13 de abril de 1499.

Grazas a esta bula, o cardeal puido fundar a institución, dotala de todos os bens materiais e económicos necesarios e conferiuse oficialidade aos títulos expedidos por esta. Con bastante antelación á obtención da bula pontificia, Cisneros comezara un vasto labor de compra de terreos e construción: a futura Civitas Dei, Cidade de Deus, baixo un esquema innovador (o primeiro campus universitario ex-novo do mundo) que sería exportado a diferentes universidades.

A primeira pedra do edificio púxose o 14 de marzo de 1501. A primeira promoción de estudantes non comezou os seus estudos ata o 18 de outubro de 1508, festividade de San Lucas. Entre os alumnos desa promoción atopábase Tomás García Martínez, posterior arcebispo de Valencia, coñecido como Santo Tomás de Villanueva

No curso 1509-1510 xa funcionaban cinco facultades: Artes e Filosofía, Teoloxía, Dereito Canónico, Letras e Medicina. O 22 de xaneiro de 1510 Cisneros dotou á súa fundación das «Constitucións do Colexio Maior San Ildefonso», normativa reguladora de todos os asuntos da comunidade universitaria, onde se especificaban os dereitos e deberes dos seus membros.

• relixioso: institución de ensino para formar eclesiásticos que recuperasen os valores da espiritualidade antiga perdidos durante o medievo;
• político: a formación de cualificados letrados e bispos ás estruturas de goberno, capaces de dirixir os complexos asuntos da Monarquía Católica;
• cultural: a adecuación da teoloxía aos principios da antigüidade clásica

Os dous principais cargos da Universidade eran o de reitor, elixido entre os alumnos do Colexio Maior de San Ildefonso, sendo a persoa con máxima autoridade académica, executiva, económica e xurisdicional; e o chanceler, asignado de forma vitalicia ao abade da Igrexa Maxistral dos Santos Xusto e Pastor, que outorgaba os graos académicos universitarios pola autoridade apostólica que ostentaba. Cargos con numerosos enfrontamentos ao longo de toda a historia da institución.

O plan de estudos da Universidade de Alcalá convértea no estandarte do humanismo cristián. A Teoloxía foi o eixo central da formación, sendo subsidiarias o resto de disciplinas: Dereito canónico, Filosofía, Medicina, Gramática, Retórica e as linguas bíblicas. A Facultade de Teoloxía organizou as súas tres principais cátedras atendendo ás tres escolas máis importantes de ensino teolóxico do século XV europeo: escotismo, nominalismo e tomismo. O seu maxisterio impartíase en igualdade de condicións, dotando aos alumnos da posibilidade privilexiada, en terras hispanas, de recibir unha formación teolóxicamente ampla, sincrética e contrastada, sobre a base da propia multiplicidade dos postulados defendidos.

A fundación cisneriana do Colexio Maior de San Ildefonso foi acompañada da doutros colexios denominados «menores». Cisneros en 1513 decidiu a creación de seis novos colexios, en xeral de orde independente, a diferenza doutros fundados con posterioridade vinculados ás ordes relixiosas, aínda que cunha certa dependencia do Maior, xa que ás veces cursábanse neles os primeiros anos. Os colexios menores creados polo Cardeal Cisneros foron:

• o Colexio de San Pedro e San Pablo, único vinculado a unha orde relixiosa, a franciscana, que era o fundador;
• o Colexio da Nai de Deus (coñecido como Colexio dos Teólogos) para estudar Teoloxía, aínda que tamén destacaron nel os estudos de Medicina;
• o Colexio de Santa Catalina (coñecido como dos Artistas —bachareis en Artes— ou dos Físicos) para estudar a Física de Aristóteles;
• o Colexio de Santa Balbina (coñecido como dos Lóxicos) porque nel cursábanse esta e outras disciplinas filosóficas e teolóxicas, correspondentes aos primeiros cursos de Artes;
• os Colexios de San Eugenio e de San Isidoro (dos Gramáticos, tanto latinos como gregos) que no século XVII fundíronse nun só chamado de San Ambrosio;