Saltar ao contido

Torre de Teodomiro

Engadir ligazóns
Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Torre de Teodomiro
ben de interese cultural
ParroquiaFervenzas, Rodeiro
ConcelloAranga, Oza-Cesuras
ProvinciaA Coruña
Comunidade
autónoma		Galiza
Coordenadas43°11′59″N 8°07′13″O / 43.19968, -8.12028
Estilo arquitectónico
Estilo orixinal(século VI)
Estado actualvestixios
Ben de Interese Cultural
DeclaraciónResolución DGBAA
Data17 de outubro de 1994
CategoríaMonumento
CódigoRI-51-0008825
Mapa de localización
Torre de Teodomiro en A Coruña
Torre de Teodomiro
Torre de Teodomiro
Véxase tamén
Castelos de Galiza
[ editar datos en Wikidata ]

A Torre de Teodomiro, tamén denominada como o Castelo de Teodomiro,[1] foi un castelo altomedieval situado no monte do Gato. Coñecida unicamente a través de fontes documentais, foi declarada Ben de Interese Cultural no ano 1994. É, por tanto, un ben singular en Galiza.[2]

En 2021 acháronse os seus posíbeis restos arqueolóxicos.

Historia

[editar | editar a fonte]

A fundación desta fortificación produciríase na Alta Idade Media, na época do reino suevo de Galiza. Segundo o Cronicón de Walfrido foi o rei suevo Teodomiro quen arredor do ano 550 encargou a súa construción no Monte Cato. Recibía o nome de Castrum Feacium, topónimo que hoxe dá nome á inmediata parroquia de Feás, e situábase fronte ao camiño que ligaba Betanzos con Curtis, Sobrado ou Lugo, isto é, nun contexto viario estratéxico.[3]

Posteriormente houbo unha ocupación medieval dos condes de Présaras.[1]

En 1892, Manuel Martínez Santiso na súa Historia de la Ciudad de Betanzos facía referencia á fortaleza e informaba de que xa non ficaban restos.[4] En 1918, o historiador e arqueólogo Ángel del Castillo cría que non había «xeito nin de reducir a súa situación nin de probar a súa existencia».[5] Na Geografía General del Reino de Galicia, publicada en 1928, Uxío Carré Aldao mencionábaa dentro da parroquia de Fervenzas (Aranga).[6]

No ano 1994 foi declarada Ben de Interese Cultural (BIC), malia non existir na altura indicio ningún sobre a localización nin estruturas.[1] Recibiu esta declaración por mor dun decreto estatal que protexía tódolos castelos independentemente do seu estado.[2] Tamén foi incluída no Plan Xeral de Ordenación Municipal do concello de Aranga, que se aprobou en 2013. Aínda que sen xeolocalizar, situouse na parroquia de Fervenzas.[7] A falla de indicios sobre os seus restos provocou a intención de analizar a súa baixa como Ben de Interese Cultural.[1]

A estrutura elíptica achada por A. Malde apréciase na vista aérea do voo efectuado sobre a zona en 1985.

Diferentes autores seguiron a se referir á fortaleza ao escribir sobre Fervenzas.[8][9] Francisco Pato Fandiño, na súa obra de 2018 sobre a parroquia de Santa María de Ois (Coirós), consideraba posíbel que se localizase no lugar denominado Cruz do Campo Xaneiro,[10] onde converxen as parroquias de Ois, Fervenzas, Bandoxa e Rodeiro (estas dúas últimas do concello de Oza-Cesuras).[11] En abril de 2021, o arqueólogo Antón Malde, seguindo a toponimia e empregando as modernas técnicas de análise xeográfica, achou «fortes indicios» dos restos algo máis ao sur, no lugar do Castelo de Arriba (Rodeiro). A radiografía do terreo, o cal estaba totalmente cuberto de vexetación, permitiulle apreciar o que semellaba unha «muralla elipsoidal e probabelmente un corpo central».[3]

Ao mesmo tempo, as empresas Greenalia e Galernegy, que pretenden instalar até 40 muíños eólicos na mesma zona do castelo altomedieval, alén de omitiren a existencia dunhas mámoas no seu estudo arqueolóxico, tampouco facían referencia ao BIC.[3][12] Perante esta situación, o BNG reclamou no Parlamento protección para a fortificación, así como medidas concretas para a súa conservación e posta en valor.[13] Representantes da dirección xeral de Patrimonio, nunha xuntanza coa acabada de constituír plataforma Aire Limpo nas Mariñas-Mandeo, amosábanse remisos a explorar o terreo e mesmo chegaban a soster que a declaración como BIC fora un «erro», en referencia á posíbel descatalogación.[14][15]

Após o achado, Malde presentou o proxecto técnico á Dirección Xeral de Patrimonio co fin de solicitar permiso para realizar unha prospección arqueolóxica mediante a cal poder levar a cabo a identificación e delimitación do ben.[16] Esta prospección foi promovida pola asociación de veciños San Vicente de Fervenzas.[15] Días despois o propio conselleiro de Cultura, Román Rodríguez, confirmou a autorización no Parlamento ao responder unha pregunta da deputada Mercedes Queixas (BNG) sobre a cuestión.[2][17][18] Os traballos de campo permitiron ao arqueólogo confirmar a existencia dun recinto fortificado altomedieval que se correspondería, segundo tódolos indicios, coa Torre de Teodomiro.[19][20]

Notas

[editar | editar a fonte]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 "Relación de Bens de Interese Cultural" (ODS). Portal Datos Abertos da Xunta de Galicia. 
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 "A Xunta autorizará novos traballos de prospección para localizar a Torre de Teodomiro e blindar a súa protección". Xunta de Galicia. Santiago de Compostela. 9 de xuño de 2021. Arquivado dende o orixinal o 10 de xuño de 2021. Consultado o 10 de xuño de 2021. 
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Pérez, Antares (6 de maio de 2021). "Un arqueólogo localiza “fuertes indicios” de un castillo de la Alta Edad Media en Monte do Gato". La Opinión A Coruña (en castelán) (Aranga).Pérez&rft.chron=6 de maio de 2021&rft.genre=article&rft.jtitle=La Opinión A Coruña&rft_id=https://www.laopinioncoruna.es/gran-coruna/2021/05/06/arqueologo-localiza-fuertes-indicios-castillo-51395103.html&rft_val_fmt=info:ofi/fmt:kev:mtx:journal" class="Z3988"> 
  4. ↑ Martínez Santiso, Manuel (1987) [1892]. Erias Martínez, Alfredo, ed. Historia de la Ciudad de Betanzos (PDF) (facsímile) (en castelán). Deputación da Coruña. p. 142. ISBN 84-86040-17-5.Mart�nez Santiso&rft.btitle=Historia de la Ciudad de Betanzos&rft.date=1987&rft.genre=book&rft.isbn=84-86040-17-5&rft.pages=142&rft.pub=Deputación da Coruña&rft_id=https://anuariobrigantino.betanzos.net/betanzos.pdf&rft_val_fmt=info:ofi/fmt:kev:mtx:book" class="Z3988"> 
  5. ↑ Del Castillo, Ángel (1918). "Reseña histórica dos monumentos y-obras d'arte qu'esistiron y-eisisten en Betanzos" (PDF). En Vales Villamarín, Francisco. 1918. Xogos froraes de Betanzos (en castelán). Betanzos: Imp. de Manuel Villuendas. pp. 27–48, en 30.Del Castillo&rft.btitle=1918. Xogos froraes de Betanzos&rft.date=1918&rft.genre=bookitem&rft.pages=27-48, en 30&rft.place=Betanzos&rft.pub=Imp. de Manuel Villuendas&rft_id=https://anuariobrigantino.betanzos.net/1918XF/1918_29-48.pdf&rft_val_fmt=info:ofi/fmt:kev:mtx:book" class="Z3988"> 
  6. ↑ Carré Aldao, Uxío (1980) [1928]. Geografía General del Reino de Galicia (en castelán) V. Dirixida por Carreras i Candi, Francesc (2.ª ed.). p. 844.Carré Aldao&rft.btitle=Geograf�a General del Reino de Galicia&rft.date=1980&rft.edition=2.�&rft.genre=book&rft.pages=844&rft_val_fmt=info:ofi/fmt:kev:mtx:book" class="Z3988"> 
  7. ↑ Catálogo de Patrimonio (PDF) (Informe). Plan Xeral de Ordenación Municipal. Concello de Aranga. 2013. Código do elemento 5-1. 
  8. ↑ Veiga Ferreira, Xosé María; Sobrino Ceballos, Juan (2017) [1995]. "San Vicente de Fervenzas". Patrimonio da comarca da Mariñas (artigos publicados na revista A Xanela: Revista Cultural das Mariñas. Na sección O Noso Patrimonio). Betanzos: A. C. Eira Vella. pp. 47–50, en 48. ISBN 978-84-697-2988-5.Sobrino Ceballos, Juan&rft.aufirst=Xosé Mar�a&rft.aulast=Veiga Ferreira&rft.btitle=Patrimonio da comarca da Mariñas (artigos publicados na revista A Xanela: Revista Cultural das Mariñas. Na sección O Noso Patrimonio)&rft.date=2017&rft.genre=bookitem&rft.isbn=978-84-697-2988-5&rft.pages=47-50, en 48&rft.place=Betanzos&rft.pub=A. C. Eira Vella&rft_val_fmt=info:ofi/fmt:kev:mtx:book" class="Z3988"> 
  9. ↑ Cabanas López, Fernando D. (2018). Territorio de Aranga (en castelán). p. 19. ISBN 978-84-09-07272-9.Cabanas López&rft.btitle=Territorio de Aranga&rft.date=2018&rft.genre=book&rft.isbn=978-84-09-07272-9&rft.pages=19&rft_val_fmt=info:ofi/fmt:kev:mtx:book" class="Z3988"> 
  10. ↑ Pato Fandiño, Francisco (2018). Historia documentada de Santa María de Ois (PDF) (en castelán). Deputación da Coruña. p. 18.Pato Fandiño&rft.btitle=Historia documentada de Santa Mar�a de Ois&rft.date=2018&rft.genre=book&rft.pages=18&rft.pub=Deputación da Coruña&rft_id=http://fillosdeois.org/hdocois.pdf&rft_val_fmt=info:ofi/fmt:kev:mtx:book" class="Z3988"> 
  11. ↑ Instituto Geográfico Nacional de España (2001). "Oza Dos Ríos, 46-III" (Mapa). Mapa Topográfico Nacional de España (2.ª ed.). 1:25000 (en castelán). 
  12. ↑ "Xunta e Greenalia, abertos a cambios nos parques eólicos do Monte do Gato ao darse cunha fortaleza". Europa Press. 6 de maio de 2021. 
  13. ↑ "O BNG demanda no Parlamento protección para a Torre de Teodomiro". Bloque Nacionalista Galego das Mariñas. Betanzos. 6 de maio de 2021. 
  14. ↑ Carrazoni, Yuri (18 de maio de 2021). "Unha corentena de muíños de Greenalia e Galenergy axexan o Monte do Gato". Nós Diario.Carrazoni&rft.chron=18 de maio de 2021&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Nós Diario&rft_id=https://www.nosdiario.gal/articulo/social/corentena-muinos-axexan-monte-do-gato/20210517201148121686.html&rft_val_fmt=info:ofi/fmt:kev:mtx:journal" class="Z3988"> 
  15. ↑ 15,0 15,1 Pérez, Antares (27 de maio de 2021). "Fervenzas colapsa el registro de Aranga con alegaciones a un eólico de Monte do Gato". La Opinión A Coruña (en castelán). Aranga.Pérez&rft.chron=27 de maio de 2021&rft.genre=unknown&rft.jtitle=La Opinión A Coruña&rft_id=https://www.laopinioncoruna.es/gran-coruna/2021/05/27/fervenzas-colapsa-registro-aranga-alegaciones-52295172.html&rft_val_fmt=info:ofi/fmt:kev:mtx:journal" class="Z3988"> 
  16. ↑ Méndez, Mila (23 de maio de 2021). "Listo el informe técnico para buscar en Monte do Gato la torre de Teodomiro". La Voz de Galicia (en castelán). Oza-Cesuras.Méndez&rft.chron=23 de maio de 2021&rft.genre=unknown&rft.jtitle=La Voz de Galicia&rft_id=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/coruna/2021/05/23/listo-informe-tecnico-buscar-monte-do-gato-torre-teodomiro/0003_202105H23C10994.htm&rft_val_fmt=info:ofi/fmt:kev:mtx:journal" class="Z3988"> 
  17. ↑ E. P. (9 de xuño de 2021). "Cultura autoriza os traballos para localizar os restos da Torre de Teodomiro no Monte do Gato". Galicia Confidencial. Santiago de Compostela. 
  18. ↑ "Sobre as medidas previstas pola Xunta de Galicia relativas á conservación e posta en valor do ben de interese cultural da torre de Teodomiro, no concello de Aranga" (PDF). Pleno do Parlamento. Parlamento de Galicia. 8 de xuño de 2021. pp. 88–90. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 17 de xuño de 2021. Consultado o 18 de xuño de 2021. 
  19. ↑ Pérez, Antares (3 de xullo de 2021). "El arqueólogo de Monte do Gato confirma la existencia de una fortificación altomedieval". La Opinión A Coruña (en castelán) (Aranga).Pérez&rft.chron=3 de xullo de 2021&rft.genre=article&rft.jtitle=La Opinión A Coruña&rft_id=https://www.laopinioncoruna.es/gran-coruna/2021/07/03/arqueologo-monte-do-gato-confirma-54622684.html&rft_val_fmt=info:ofi/fmt:kev:mtx:journal" class="Z3988"> 
  20. ↑ Malde, Antón (3 de xullo de 2021). Entrevista ao arqueólogo Antón Malde. (Entrevista). Cadena SER. Arquivado dende o orixinal (MP3) o 03 de xullo de 2021. Consultado o 03 de xullo de 2021.Malde&rft.btitle=Entrevista ao arqueólogo Antón Malde&rft.genre=unknown&rft_id=https://22583.mc.tritondigital.com/SER_RADIO_CORUNA_HORA_14/media-session/133709cd-0042-4af9-b3cf-212d0b62372e/playser/multimedia/20217/3/1625310713614_1625310726_audio_128.mp3?dist=cadenaser-web-aod_download&csegid=22000&dl=1&rft_val_fmt=info:ofi/fmt:kev:mtx:book" class="Z3988"> 
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Torre_de_Teodomiro&oldid=6796404»