Protóstomos

Os protóstomos ou protostomados son unha agrupación (clado) de superfilos do Reino Animal.

O seu nome está formado polos elementos do latín científico proto- e -stomia (ou -stomata) tirados do grego antigo πρῶτος prōtos, 'primeiro' e στόμα stóma, 'boca', respectivamente.

Xunto cos deuteróstomos, forman as dúas grandes ramas en que se dividen os bilaterais (Bilateria). A separación destas dúas liñas evolutivas fundamentais é ancestral; durante a explosión cámbrica (hai uns 540 millóns de anos) aparecen xa filos protóstomos e deuteróstomos diferenciados.

A diferenza fundamental entre ambos radica na orixe embrionaria da boca. Nos protóstomos, a boca do adulto deriva do blastóporo embrionario (de aí provén o nome do grupo), mentres que nos deuteróstomos é de neoformación.

Os xenes que se empregan na construción embrionaria da boca dos acelomorfos son os mesmos que os que se expresan pola boca do protóstomo. Tamén, en todos os protóstomos, o celoma resulta dunha escisión do mesoderma, e o sistema nervioso é unha estrutura dupla e ventral.

Características

• O blastóporo embrionario orixina a boca do adulto, e xeralmente tamén o ano. O blastóporo alóngase, logo os labios se aproximan e sóldase a zona central da abertura deixando un orificio en cada extremo, que corresponden á boca e o ano. Polo tanto, o arquéntero (cavidade dixestiva embrionaria) deixa de ser un saco cego e se transforma nun tubo con entrada e saída.
• Segmentación espiral: a segmentación do ovo é moi característica. Os planos de segmentación son oblicuos en relación ao eixe do ovo; os blastómeros fillos colócanse entre os blastómeros pais e quedan dispostos en capas horizontais, cos blastómeros en posición alternada, polo que se dispoñen en espiral.

Comparación entre os Protóstomos e deuteróstomos (en inglés)

• Segmentación determinada: cada blastómero, separado experimentalmente, soamente orixina unha parte determinada do animal, a mesma que habería dado no caso de non haberse separado.
• Sistema nervioso hiponeuro: é un sistema nervioso formado por ganglios cerebrais e cordóns nerviosos ventrais. Os ganglios que forman o cerebro sitúanse arredor do esófago, con conectivos periesofáxicos que os unen ás cadeas nerviosas que percorren ventralmente o corpo do animal, en posición inferior respecto ao tubo dixestivo.
• Formación do celoma por esquizocelia: o mesoderma (e o consiguiente celoma), fórmase por proliferación dos blastómeros situados no punto de confluencia do ectoderma e o endoderma, en moitos casos do blastómero 4d.
• O celoma forma un par de sacos arredor do tubo dixestivo que con frecuencia se metameriza.
• Larva trocófora: moitos filos protóstomos presentan unha larva de tipo trocoforiano (ou asimilable a ela) no seu desenvolvemento.

Non todos os filos presentan todas estas característica á vez; por exemplo, os acelomados e pseudocelomados, carecen de celoma e estes últimos non teñen larvas trocóforas.

Sistemática e filoxenia

Actuais datos moleculares suxiren que os animais protóstomos pódense dividir en tres grupos principais:

• Ecdysozoa, por exemplo, artrópodos, nematodos.
• Platyzoa, por exemplo, platihelmintos, rotíferos.
• Lophotrochozoa, por exemplo, moluscos, anélidos.

así como un menor número de taxóns de afinidade basal ou ambiguos.

Véxase tamén

Bibliografía

• D'Ancona, H. (1970): Tratado de Zoología. 2 vols. Barcelona: Editorial Labor.
• Frings, H. e Frings, M. (1975): Conceptos de Zoología. Madrid: Editorial Alhambra. ISBN 84-205-0505-6.
• Grassé, P.-P., dir. (1950-1979): Traité de zoologie, anatomie, systématique, biologie. París: Masson.
• Grassé, P.-P., dir. (1976): Zoología. 4 vols. Barcelona: Toray-Masson. ISBN 84-311-0199-7.

— Grassé, P.-P., E. A. Poisson e O. Tuzet (1976): Tomo 1. Invertebrados. ISBN 84-311-0200-4.

— Devillers, Ch. e P. Clairambault (1977); Tomo 2. Vertebrados. Anatomía comparada. ISBN 484-311-0211-X.

— Grassé, P.-P. (1978): Tomo 3. Vertebrados. Reproducción, biología, evolución y sistemática. Agnatos, peces, anfibios y reptiles. ISBN 84-311-0233-0.

— Grassé, P.-P. (1980): Tomo 4. Vertebrados. Reproducción, biología, evolución y sistemática. ISBN 84-311-0270-5.

• Hickman, C. P., W. C. Ober e C. W. Garrison (2006): Principios integrales de zoología, 13ª ed. Madrid: McGraw-Hill Interamericana. ISBN 84-481-4528-3.
• Meglitsch, P. A (1986): Zoología de invertebrados, 2ª edición. Madrid: Ed. Pirámide. ISBN 84-368-0316-7, p. 288.
• Nielsen, K. (2001): Animal Evolution: Interrelationships of the Living Phyla 2nd edition. Oxford (UK): Oxford University Press. ISBN 978-0-1996-0602-3.
• Schmidt-Nielsen, K. (1997): Animal Physiology: Adaptation and Environment. 5th edition. Oxford (UK): Cambridge University Press. ISBN 0-5215-7098-0.

Outros artigos

• Animais
• Bilaterais
• Deuteróstomos

Ligazóns externas

• Clade Protostomia Grobben 1908 Arquivado 28 de novembro de 2016 en Wayback Machine. en Fossilworks.
• Protostomia na EOL.
• Protostomia no ITIS.
• Protostomia Grobben, 1908 en BioLib.