Guerra dos Sete Anos

Memorial da Guerra dos Sete Anos en Krefeld (Renania do Norte-Westfalia).

A Guerra dos Sete Anos foi unha serie de conflitos internacionais desenvolvidos entre 1756 e 1763 para establecer o control sobre Silesia e pola supremacía colonial en América do Norte e a India. Tomaron parte por unha banda Prusia, Hannover e Gran Bretaña, xunto ás súas colonias americanas e o seu aliado Portugal tempo máis tarde; e por outra banda Saxonia, Austria, Francia, Rusia, Suecia e España, esta última a partir de 1761. Producíase un cambio de coalicións con respecto á Guerra de Sucesión Austríaca aínda que o conflito de Silesia e a pugna francobritánica seguen sendo as claves.

Fronte Europea

A Casa de Austria decidiu recuperar Silesia, que estaba en poder de Prusia tras o Tratado de Aquisgrán (1748) que puxera fin á Guerra de Sucesión Austríaca. Esta acción por parte de Austria considérase o detonante da guerra dos Sete Anos. María Tareixa I de Austria contou co apoio de Saxonia, Rusia, Suecia e Francia, co fin de declarar a guerra a Prusia e Gran Bretaña.

Prusia estaba rodeada por inimigos, e ante a certeza de que sería atacado, o rei Frederico II o Grande decidiu adiantárselles. No outono de 1756, sen previa declaración de guerra, o exército prusiano invadiu Saxonia e ocupou o territorio; logo penetrou en Bohemia, pero foi vencido polos austríacos na batalla de Kolin; por esta causa, viuse obrigado a abandonar ese país.

Alentados polo éxito, os inimigos de Prusia lanzaron os seus exércitos para destruíla; con todo, Frederico demostrou o seu xenio militar e superou a crítica situación con tres brillantes vitorias. A primeira en Rossbach (5 de novembro de 1757) sobre un poderoso exército francés que avanzaba por territorio saxón, a segunda fronte aos austríacos en Leuthen (Silesia), o 5 de decembro dese ano, e a terceira ao ano seguinte (1758), en Zorndorf. A partir dese ano (1758) e ata o fin das hostilidades, Frederico (atacado desde varias frontes) debeu adoptar unha táctica defensiva, que lle resultou custosa e chea de perigos.

Os rusos uniron as súas forzas cos austríacos e ambos os exércitos derrotaron ao rei prusiano en Kunersdorf, preto de Frankfurt (12 de agosto de 1759). Alí sufriu o máis grave revés da súa vida militar. Con todo, os aliados non souberon aproveitar ese triunfo, porque estaban esgotados e carecían de unidade de mando; demoraron en avanzar, erro que utilizou Frederico para refacer as súas forzas e obter, ao ano seguinte, dous triunfos sobre os austríacos: Liegnitz (Silesia) e Torgaulo (Saxonia).

En 1759, Prusia Oriental estaba en poder dos rusos que tomaran Berlín. Con todo, sorprendentemente, Gran Bretaña e Hannover venceron a Francia; ademais, deuse a retirada da guerra de Rusia e Suecia (1762) debido a que, á morte da emperatriz de Rusia, o seu sucesor, Pedro III, que admiraba a Frederico, asinou un tratado de paz, que tamén foi apoiado pola sucesora deste, Catarina.

Fronte Americana

Mapa coas posicións inglesas (en vermello) e francesas (en azul) en América do Norte xusto antes do inicio da guerra.

En América do Norte, Francia atopábase en retroceso tras ceder en 1748 a fortaleza de Luisburgo na Illa de Cabo Bretón a cambio de Madrás. A guerra comezou en 1754. A rivalidade colonial entre Francia e Gran Bretaña debíase ao control das zonas peleteiras, a disputa polas terras situadas ao oeste dos montes Apalaches e os dereitos de pesca en Terra Nova. Francia quería frear a expansión inglesa cara ao oeste, mediante a construción dunha cadea de fortes, entre os seus territorios canadenses e Nova Orleáns. Nos primeiros anos logrou acumular varias vitorias, pero en 1757, William Pitt (o Vello), puxo ao xeneral británico James Wolfe ao mando das tropas en América. Como consecuencia en 1759 conquistaron Quebec e ao ano seguinte capitulou Montreal. Os británicos conquistaran todo o Canadá francés.

Con respecto a España, Inglaterra aumentara os agravios de modo considerable: apresamento arbitrario de buques españois, establecemento en Honduras para a curta do pau campeche ou o aumento do contrabando entre outros. O Goberno de Carlos III a pesar de que inicialmente se mostrou partidario de mediar entre ambas as potencias, non tivo outra saída que buscar o acordo con Francia ante a necesidade de defenderse da agresividade británica. Iniciáronse, pois, conversacións entre as dúas potencias en prol dunha alianza permanente en busca da seguridade en América; España pensaba pospola ata o momento da paz; con todo, o ministro francés Choiseul soubo manobrar con grande habilidade para conseguir tamén a intervención bélica.

Tras os acontecementos no Quebec e ante a fustrigación de Inglaterra ao comercio e a seguridade española en América, dous foron pois os factores que acabaron por empuxar a Madrid cara á alianza con Versalles: a negativa británica a atender ningunha das reclamacións expostas por España e a ruptura definitiva do equilibrio americano que parecía aveciñarse se Francia saía completamente derrotada do conflito. Baixo estas premisas asinouse o Terceiro Pacto de Familia (1758-1761), moi distinto dos anteriores nos seus obxectivos máis profundos, pero cun común denominador, ser unha alianza fronte á poderosa Inglaterra. A firma arrastrou, xa que logo, a España a unha guerra para a que non estaba preparada e na que, xa de entrada, uníase á beira perdedor; quizais se viu obrigada polas circunstancias, pero esta participación ao final nas hostilidades non pode ser considerada máis que como un erro.

Entre 1761 e 1762 España ocupou o norte de Portugal, o eterno aliado de Inglaterra, e ocupou por enésima vez a controvertida Colonia do Sacramento. A pesar destes éxitos iniciais a evolución dos sucesos militares foi contraria á Monarquía española; neste sentido hai que sinalar as importantes perdas que se produciron en 1762, cando 2 escuadras británicas apoderáronse, respectivamente, da Habana e Manila.

Fronte india

Mercé á importancia que Inglaterra concedía ao comercio indio (e en particular ao bengalí onde xa contaba cunha importante presenza) a United Company quería frear a expansión francesa na India, por este motivo apoiaba aos príncipes indios que se rebelaban contra Francia. No transcurso da guerra (1756-1763) os franceses tomaron Calcuta. Pola súa banda Lois XV desexaba unha paz rápida con Inglaterra polo que practicamente abandonou a Joseph François *Dupleix e á obra desenvolvida por este na India. Non só non conseguiu o seu obxectivo senón que Inglaterra precipitouse ademais sobre as posesións americanas de Francia. O militar británico Robert Clive logrou derrotar a Francia en numerosas batallas inscritas no contexto das denominadas guerras de Carnatic. Deste xeito Inglaterra facíase co Imperio Indio iniciado por Francia.

Tratado de París (1763)

Artigo principal: Tratado de París (1763).

A guerra dos Sete Anos terminou en 1763. O 10 de febreiro, o Tratado de París foi asinado polo duque Choiseul, o marqués de Grimaldi e o duque de Bedford. William Pitt habíase empecinado en manter vivo o conflito ata lograr o aniquilamento das forzas de Francia.

Os tratados de paz que puxeron fin á guerra dos Sete Anos, representan unha vitoria para Gran Bretaña e Prusia, e para Francia, a perda da maior parte das súas posesións en América e Asia. Os cambios territoriais acordados foron os seguintes:

• Inglaterra: Obtén de Francia Senegal e as posesións na India fóra de Mahé, Yanaon, Pondicherry, Karikal e Chandernagor, que conservaría ata ben entrado o século XX. En América recibe todos os territorios franceses no Canadá, os territorios ao leste do Mississippi e ao oeste dos Apalaches (excepto Nova Orleáns), Dominica, Granada, San Vicente e Tobago. Os franceses tamén son obrigados a evacuar a illa de Menorca, ocupada durante a contenda aos ingleses, que a dominaban desde a Guerra de Sucesión Española.

De España recibe Florida Occidental e Oriental a cambio de que retire as tropas estacionadas en Filipinas e Cuba, e consegue o dereito de libre navegación polo río Mississippi.

• España: Polo Tratado de Fointanebleau de 1762, Francia entrégalle a Lusiana ao oeste do Mississippi, incluída a súa capital, Nova Orleáns.
• Portugal: España evacúa o norte do país e a controvertida Colonia do Sacramento, ocupados durante a guerra.
• Francia: Ademais das 5 prazas indias mencionadas, permíteselle conservar a illa de Gorée e Saint-Pierre-et-Miquelon. Gran Bretaña devólvelle Guadalupe e Martinica e recoñece os seus dereitos sobre a pesca en Terra Nova.

O 15 de febreiro asinouse o Tratado de Hubertusburg, que confirmou a Silesia como posesión prusiana e convertendo a esta última en potencia europea.

Respecto de Francia a perda non foi sentida como algo catastrófico. Conservábanse os dereitos pesqueiros en Terra Nova e a poboación católica francófona do Quebec recibiría un trato de respecto. Doutra banda no Caribe as perdas poden ser compensadas pois a colonia principal francesa do Caribe, Porto Príncipe (Haití), produce a metade do azucre consumido en todo o mundo, e o seu comercio con África e as Antillas está en pleno apoxeo.