Cidade da Cultura de Galicia

Cidade da Cultura
Coordenadas
País	España
Cidade	Santiago de Compostela
Tipo	Cultural, histórico
Administrador	Xunta de Galicia
Construción	2001-2011
Inauguración	11 de xaneiro de 2011
Superficie	150 000 m²
Na rede
http://www.cidadedacultura.gal/
[ editar datos en Wikidata ]

A Cidade da Cultura en 2009.

A Cidade da Cultura de Galicia (CDC) é un complexo arquitectónico que se atopa no monte Gaiás, na cidade de Santiago de Compostela, pertencente á Xunta de Galicia. As funcións dos edificios son múltiples, dende a Biblioteca e Arquivo de Galicia ou o Museo Centro Gaiás que se adican á difusión, conservación e investigación cultural, a edificios como o CINC ou o CEM, centrados na tecnoloxía e o emprendemento empresarial. Ten tamén unha extensa rede de áreas verdes para practicar deporte e pasar tempo de lecer.

No eido da cultura, a súa programación incluíu nestes anos exposicións, concertos, teatro e todo tipo de charlas e encontros con artistas e divulgadores culturais.

Na actualidade, o complexo está rematado e en funcionamento. O complexo foi construído por Copasa e Necso (Acciona), San José con Dragados (ACS), e FCC. O seu orzamento era de 108 millóns de euros, a súa construción custou uns 300 millóns de euros, o custo total tería sido duns 500 millóns se fose rematado seguindo o plan orixinal do seu arquitecto, Peter Eisenman.

Arquitectura

A Cidade da Cultura na paisaxe.

Corredor dun dos edificios da Cidade da Cultura.

Concurso

O proxecto de construción da Cidade da Cultura de Galicia naceu no ano 1999 cando a Xunta de Galicia convocou un concurso internacional para escoller o proxecto que rexería a súa construción no monte Gaiás. É a propia Xunta quen convida a Ricardo Boffil, Peter Eisenman, Manuel Gallego Jorreto, Annette Gigon e Mike Guyer, Steven Holl, Rem Koolhaas, Daniel Libeskind, Juan Navarro Baldeweg, Jean Nouvel, Santiago Calatrava, Dominique Perrault e César Portela. Aínda que Santiago Calatrava e o seu estudio finalmente non van tomar parte no concurso.

Unha vez avaliadas tódalas propostas, elixiuse o proxecto do grupo Eisenman Architects, atendendo, segundo o fallo do concurso, "A súa singularidade tanto conceptual como plástica, e súa excepcional sintonía co lugar".

O arquitecto

Peter Eisenman (Newark, Nova Jersey, 1932) é un prestixioso arquitecto estadounidense membro do grupo Five Architects de Nova York. Licenciado en Arquitectura pola Universidade Cornell, Eisenman é doutor en Filosofía pola Universidade de Cambridge e en Belas Artes pola Universidade de Chicago. Impartiu docencia nalgunhas das universidades máis prestixiosas do mundo, como Harvard, Cambridge, Princeton, Yale e Ohio. En 1980 estableceu un estudio de arquitectura de seu na cidade de Nova York.

Proxecto

Cidade da Cultura é un complexo englobado dentro da arquitectura deconstrutivista. Deseñado a partir da mestura de diferentes ideas por parte de Peter Eisenman.

A idea fundamental é a idea da montaña. Os edificios están situados na parte máis alta do monte Gaiás e compórtanse como unha cima artificial para unha montaña natural. Ademais, non só imitan as formas da montaña senón que se funden coa propia orografía do terreo relacionando o edificio coas teses do land Art e tamén coa obra do italiano Alberto Burri no Cretto de Gibellina en Sicilia.

Están presentes tamén en todos os edificios a superposición de tramas ou grellas, algo que vai a ser común na obra de Peter Eisenman como se pode ver no seu Memorial os Xudeus Asasinados en Europa de Berlín, onde traballa sobre a mesma idea. As grellas están presentes en todos os elementos arquitectónicos do complexo, nos pavimentos, nos muros e incluso nas superficies acristaladas.

Eisenman réndelle tributo á cidade histórica de Santiago superpoñendo a súa trama urbana sobre o monte Gaiás e estabelecendo paralelismos entre elas. No deseño orixinal, incluíu unha referencia xacobea dándolle a todo o complexo unha forma semellante á dunha cuncha de vieira, pero as diferentes modificacións que sufriu o proxecto fixeron que hoxe non se poida apreciar.

O arquitecto parte destas ideas para artellar os volumes do complexo e posteriormente preocúpase de asignarlle unha función específica a cada un deles. Peter Eisenman recolle no seu libro Codex, publicado en 2005, todo o seu discurso teórico en torno ó deseño da Cidade da Cultura.

Obras e redefinición

As obras de construción do complexo comezaron no ano 2001, dous anos despois da convocatoria do concurso, cun presuposto inicial de 108 millóns de euros. Nun primeiro momento a Cidade da Cultura estivo formada por seis edificios (Biblioteca, Hemeroteca, Teatro da Música, Museo da Historia de Galicia, Novas Tecnoloxías e Servizos Centrais). O tamaño das obras, o desfase entre o custo real e o presupostado e a tardanza na execución das obras espertaron movementos de oposición a este proxecto, que era cualificado de faraónico por organizacións cidadás e profesionais.

Tralo cambio de goberno na Xunta de Galicia, en agosto do ano 2005 a nova Consellería de Cultura e Deporte decidiu redefinir o proxecto co fin de darlle un xiro ao uso dos edificios que beneficiase ao conxunto global do proxecto de Eisenman. O 26 de decembro de 2006 presentouse no Parlamento Galego o novo proxecto de usos da Cidade da Cultura.

Cando se presentou o proxecto de redefinición, parte das obras da Cidade da Cultura xa estaban nunha fase avanzada da súa execución: o edificio da hemeroteca atopábase practicamente rematado, o da biblioteca na metade da súa construción e o Museo da Historia de Galicia nun terzo construído. O traballo de redefinición do proxecto concentrouse, logo da presentación da redefinición, nos usos e contidos dos edificios do Teatro da Música e o Edificio de Novas Tecnoloxías, aínda en fase inicial de construción. Así, no mes de xaneiro de 2006, a Consellería de Cultura e Deporte anunciou a suspensión das obras do Teatro da Música e do edificio das Novas Tecnoloxías por un período de catorce meses. Neste tempo a Consellería contactou con sectores vencellados coa cultura de Galicia para levaren a cabo a redefinición estrutural destes edificios, entre outros co Consello da Cultura Galega e co Museo do Pobo Galego.

Tras a toma de posesión do goberno bipartito o parlamento galego constituíu unha comisión de investigación para esclarecer a xestión do anterior goberno. Dita comisión emitiu as súas conclusións en decembro do 2007, propoñendo enviar o seu ditame ao ministerio fiscal. A loita política chegou ata os tribunais, ao presentar a CIG unha denuncia contra altos cargos do goberno anterior polas presuntas irregularidades cometidas na xestión da Cidade da Cultura, e que finalmente foi arquivada.

O custo final do proxecto foi de 475.9 millóns de euros, máis de catro veces o orzamento inicial.

As obras de construción da Cidade da Cultura foron obxecto de atención do programa Extreme Engineering, emitido en Discovery Channel, que se centra en presentar proxectos arquitectónicos e de enxeñería caracterizados polo seu tamaño ou dificultade excepcionais.

Edificios e funcións

Biblioteca de Galicia.

Instalacións do Arquivo.

O complexo do Gaiás ocupa unha superficie de 141.800 metros cadrados. Consta dos seguintes edificios:

• Biblioteca de Galicia e Arquivo de Galicia: as dúas institucións comparten o edificio que conta con 15.702 m² útiles. A biblioteca ten como obxectivo ser a cabeceira do sistema de bibliotecas galegas, representando o sistema bibliotecario galego ante todos os organismos, foros e plataformas internacionais do eido bibliotecario. Pola súa banda o arquivo é o centro de referencia do sistema galego de arquivos e ten como misión a de recibir, custodiar e poñer a disposición dos cidadáns todos aqueles documentos que, polo seu valor, necesiten ser conservados. Támén contén delegacións de entidades como o Consello da Cultura Galega ou a Real Academia. Ten un espazo expositivo e un auditorio de pequenas dimensións bautizado Neira Vilas en homenaxe ó escritor de Vila de Cruces. O edificio foi inaugurado polo Príncipe de Asturias, Filipe de Borbón, xunto co CEM, o 11 de xaneiro de 2011.
• Centro de Emprendemento (CEM): é un edificio adicado fundamentalmente ó emprendemento dos sectores cultural e tecnolóxico ten un esparzo de co-working e un viveiro de empresas. Tamén é a sede da Axencia Galega de Industrial Culturais (AGADIC). Conta con 11.225 m² útiles. Foi inaugurado punto coa Biblioteca e Arquivo de Galicia o 11 de xaneiro de 2011.
• Museo Centro Gaiás: conta con 20.734 m² útiles. O seu programa de usos inclúe un proxecto museográfico dedicado ao pasado e presente de Galicia, e albergará exposicións temporais e actividades de formación e divulgación. O edificio foi inaugurado o 31 de outubro de 2011 pero ata o mes de xuño de 2012 non comezou a estar en funcionamento, ó ser inaugurada o 15 de xuño a exposición "Gallaecia Petrea". Non se trata dun museo, senón dun centro expositivo, pois carece de colección propia e non posúe decreto de creación como museo.
• Centro de Innovación Cultural (CINC): é a sede da Axencia para a Modernización Tecnolóxica de Galicia (AMTEGA) e do Centro de Procesamento de Datos Integral (CPDI). Posúe tamén dous auditorios de pequeno formato e un salón de conferencias.
• Edificio Fontán: foi o último edificio construído. Recibe o seu nome do xeógrafo Domingo Fontán e nel instalarase o novo Consorcio Interuniversitario de Galicia e a Axencia para a Calidade do Sistema Universitario de Galicia, ademais do futuro Centro Europeo de Investigación en Paisaxes Culturais. Está deseñado polo arquitecto Andés Perea e asenta sobre a estrutura do inacabado Teatro da Música, suspendidas as obras no 2011 por mor da crise económica ata o 2014.
• As Torres Hejduk: son obra do estadounidense John Hejduk e empréganse como espazo expositivo. Unha das torres conta cun sistema de iluminación que a fai visible pola noite desde boa parte da cidade de Santiago.

A maiores o Gaiás conta cunha rede de espazos verdes para uso deportivo ou de lecer. A meirande parte do seu deseño está tutelado pola arquitecto paisaxista galega Isabel Aguirre e a Fundación Juana de Vega.

• Bosque de Galicia: é a área mais grande da Cidade da Cultura e ocupa 24 hectáreas da aba oeste do monte Gaiás. Repobouse con especies autóctonas como castiñeiros, bidueiros, espiños, carballos, abeleiras, freixos ou faias.
• Xardín do Teatro: deseñado polo estudio de arquitectura RVR contento un auditorio ó aire libre, un rocodromo e unha pista de skate. Xunto co edificio Fontán ocupan a parcela do Teatro da Música deseñado por Eisenman e que foi cancelado.
• Parque da Balea: é un parque infantil que se artella en torno a unha estrutura inspirada nun cadro de Urbano Lugrís que se atopa na Casa dos Pescadores de Malpica. Foi creado por RVR arquitectos.
• Parque do Lago: esta área recuperou unha balsa de auga creada durante a construción dos edificios para decantar a auga das obras e converteuno nunha nova zona de lecer de máis de 4000 metros cadrados.
• Xardín Literario: construirase sobre o que ía ser o Centro de Arte Internacional e destacará pola súa lagoa.

Imaxe tomada en xuño de 2006.

Eventos

Dende a súa posta en marcha realizarose no Gaiás actividades expositivas, deportivas, musicais, rodaxes, feiras, congresos e un longo etcétera.

Música

Bjork actuou en Cidade da Cultura en xullo de 2012. Sendo un dos primeiros eventos multitudinarios en acollerse no recinto.

Durante o verán existe unha programación de concertos aire libre que se ven realizando dende o ano 2012 baixo o nome de Atardeceres no Gaiás. Polo escenario do complexo temen pasado entre outros; Fanfarlo, Toy, Tachenko, Caxade, Manel, Los Punsetes, María Rodés, La Habitación Roja, León Benavente, Novedades Carminha, Mucho, Malandrómeda, C. Tangana, Boyanka Kostova, Triángulo de Amor Bizarro, Nudozurdo, Terbutalina, Espanto, Familia Caamaño, Oh! Ayatollah, Rodrigo Cuevas, Las Odio, Agoraphobia ou De Vacas.

Noutros espazos e ciclos de programación visitaron a Cidade da Cultura, Carlos Nuñez, Noa, Chick Corea, María Arnal e Marcel Begues, Milladoiro, Siniestro Total, Os Resentidos, Real Filharmonía de Galicia, Orquesta Galega de Cámara, Amancio Prada, Ugía Pedreira, Susana Seivane, Xosé Manuel Budiño, Cristina Pato, Uxía Senlle, Davide Salvado ou Leilía entre outros.

O Museo Centro Gaias tamén albergou dúas edicións a feira internacional de músicas do mundo Womex.

Artes escénicas

Escenas do Cambio é un festival de teatro e danza que produce a Cidade da Cultura centrado na creación contemporánea. Esther Ferrer, Isidoro Valcárcel, Medina, Mithkal Alzghair, Tiago Rodrigues, Israel Galván, Voadora, Takao Kawaguchi, Chévere ou Rodrigo García entre outros moitos artistas e compañías formaron parte da programación do festival. Aínda que o Museo Centro Gaiás é a sede principal do festival, algunhas pezas represéntanse noutros lugares da cidade como o Salón Teatro ou o Teatro Principal.

Cidade Imaxinaria é unha actividade que xira en torno o mundo do circo e que congrega a varios milleiros de persoas en cada edición. Vense celebrando desde o ano 2012.

O 29 de xullo de 2020 actuou a compañía catalana La Fura dels Baus co seu novo espectáculo NN (Nova Normalidade) no que se busca homenaxear ás persoas que combaten a COVID-19.

Exposicións

O principal espazo expositivo da Cidade da Cultura é o Museo Centro Gaiás, que non posúe unha colección de seu e que acolle e organiza exposicións temporais. Dende a primeira exposición en 2012 pasaron polo Museo Centro Gaiás:

O Códice Calixtino estivo exposto na Cidade da Cultura na exposición Códices.

• Gallaecia Petrea, un percorrido polo traballo en pedra en Galicia dende a prehistoria ata a escultura contemporánea.
• Códices na que estivo exposto xunto a outros códices o Códice Calixtino.
• Orinoco, que percorría o río suramericano e afondaba no coñecemento das tribos que habitan nun dos lugares máis remotos do planeta.
• Agua Doce que empregando a auga como fío condutor trataba diferentes temas antropolóxicos e artísticos.
• Cinegalicia 25 na que aproveitando os 25 anos da estrea de Sempre Xonxa de Chano Piñeiro, Continental de Xavier Villaverde e Urxa de Carlos Piñeiro e Alfredo García Pinal facía un percorrido polo audiovisual galego.
• Camiño, a orixe sobre o Camiño De Santiago.
• José Suárez, uns ollos vivos que pensan. Exposición monográfica sobre o fotógrafo de Allariz
• Camilo José Cela: 1916-2016. O Centenario dun Nobel. Un libro e toda a soidade. Sobre o ganador do Nobel.
• Con-Fío, en Galicia un percorrido pola historia do téxtil galego.
• Da árbore á cadeira adicóuselle o mundo da madeira e o deseño.
• Flor Novoneyra. unha exposición individual a Antón Lamazares na que este traballaba sobre a poesía de Uxío Novoneyra.
• Galicia Universal, un percorrido pola arte galega.
• Baldomero Pestana, a verdade entre as mans. Monográfica sobre o fotógrafo de Castroverde.
• Castelao Maxistral unha mostra de diversos traballos de Castelao relacionados coa ensinanza, que incluía A derradeira leición do mestre, sendo esta a primeira vez que se expón fóra de Buenos Aires.

Guerreiro de Lesenho expostos durante Galicia un relato no mundo

• Pensar coas mans foi unha exposición que xirou arredor do mundo da artesanía en Galicia.
• Galicia, un relato no mundo, cun percorrido pola historia de Galicia.
• Tesouros reais. Obras mestras do Terra Sancta Museum: con pezas do tesouro artístico do Terra Sancta Museum de Xerusalén.
• Unha vida viquinga: sobre a cultura viquinga entre os séculos VIII e IX, incluída a súa violenta relación con España e con Galicia en particular.

As Torres Hejduk tamén se empregan como espazo expositivo, convidando a artistas en activo a intervir os propios edificios. A Biblioteca e Arquivo de Galicia tamén organiza exposicións nas que xeralmente traballan con material que as propias institución teñen nos seus fondos para poder amosalas o público.

Puntualmente tamén se empregan os espazos o aire libre para organizar exposicións como foi o caso de Inside en 2011 ou Reveladas na Paisaxe en 2018 e 2019.

Deporte

A derradeira etapa de La Vuelta do ano 2014 foi unha loita contra o reloxo individual de 9 quilómetros con saída na Cidade da Cultura e chegada na Praza do Obradoiro. O gañador da etapa foi o italiano Adriano Malori e a clasificación xeral foi para Alberto Contador. A etapa foi infrecuente non só porque tradicionalmente La Vuelta remata en Madrid, senón tamén porque a choiva fixo que os ciclistas afrontasen a etapa con medo ás caídas.

O 5 de outubro de 2018 inaugurouse "Castelao Maxistral". Entre os días 3 e 15 de novembro do mesmo ano a Cidade da Cultura acolleu o Mundial de Xadrez Cadete, con participantes de ata 12 anos de idade.

No ano 2011 o Gaiás estivo preto de acoller as semifinais da Copa Davis entre España e Francia aínda que finalmente esta organizou en Córdoba.

Comunicación

Ten unha única liña de autobús que a comunica co centro da cidade, a liña 9 (Cidade da Cultura-Casas Novas) (só os días laborais). Tamén está comunicada coa liña circular 11, que a comunica tamén co centro (só as fins de semana e festivos).

Galería de imaxes

Véxase tamén: Galería de imaxes da Cidade da Cultura de Galicia.

• 
  A Cidade da Cultura en construción.
• 
• 
• 
• 
  Torres Hejduk
• 
  Torres Hejduk
• 
  Torres Hejduk
• 
  Soportais da cidade da cultura
• 
  Museo Centro Gaiás

Véxase tamén

Ligazóns externas

• Páxina web da Cidade da Cultura
• "Spain in crisis: Broken visions dot Galicia's landscape" BBC, 2/8/2012 (en inglés)
• "La BBC pone al Gaiás como ejemplo de la burbuja española", La Voz de Galicia, 4/8/2012 (en galego).