Caxato de Asclepio

Asclépio (grego) ou Esculápio (romano). O Deus que naceu mortal e representa a medicina.

O caxato, bordón ou bastón de Esculapio ou Asclepio é un símbolo antigo, relacionado coa astroloxía e coa cura dos doentes a través da medicina. Consiste dun caxato envolto por unha serpente. Esculapio (en latín: Aesculapius) era o deus romano da medicina e da cura. Foi herdado directamente da mitoloxía grega, na cal tiña as mesmas propiedades mais un nome sutilmente diferente: Asclepio (en grego: Ἀσκληπιός, transl. Asklēpiós).

Mitoloxía

De acordo coa mitoloxía grega, Esculapio aprendéralle a arte da cura Quíron. El é normalmente representado coma un cirurxián na embarcación Argo, construída coa axuda da deusa Atenea. Esculapio era tan habilidoso nas artes médicas que gañou a reputación de ter traído pacientes de volta do mundo dos mortos. En virtude disto, foi punido e colocado nos ceos coma a constelación Ofiúco (significando: "o portador da serpente", ou "O Serpentario"). Tal constelación fica entre Saxitario e Libra.

Caxato de Asclepio ou Esculapio, o símbolo da medicina. Debe estar disposto conforme a figura, unha serpente con dúas curvaturas á esquerda e unha á dereita. O seu uso está aplicado correctamente na bandeira da OMS - Organización Mundial de Saúde, entre tanto o caxato debe ser en madeira rústica.

En varias esculturas procedentes de templos de Asclepio greco-romanos, o deus da medicina é sempre representado suxeitando un caxato cunha serpente envolta, o cal se tornou o símbolo da medicina.

O emblema

A Organización Mundial de Saúde - OMS -, fundada en 1948, adoptou o símbolo de Asclepio. A Asociación Médica Mundial, reunida na Habana en 1956, adoptou un modelo padronizado do símbolo de Asclepio para uso dos médicos civís. O emblema adoptado pola Asociación Médica Mundial para uso dos médicos civís é unha serpente con dúas curvaturas á esquerda e unha á dereita. As organizacións médicas de carácter profesional e de ámbito nacional de varios países, que posúen emblema con serpente de Asclepio, son as do Brasil, o Canadá, Costa Rica, Inglaterra, Francia, Alemaña, Suecia, Dinamarca, Italia, Portugal, África do Sur, Australia, Nova Zelandia, países do sur leste asiático, a China e Taiwán.

Caxato de Hermes e de Asclepio

O caxato de Asclepio (o idealizado como símbolo da medicina) é unha serpente dando dúas voltas e media en torno do caxato de madeira. En troques, equivocamente a Mariña dos Estados Unidos adopta o símbolo de Hermes ao seu corpo médico e hai unha certa diverxencia acerca da utilización dos caxatos. O caxato de Hermes, que na verdade ten a representación da Contabilidade, é descrito coma un caxato de ferro, con dúas serpentes e ao final anexado un par de á. O símbolo médico non debe ser representado con ás.

Derivacións

Todo símbolo pode ser estilizado, porén non pode ser substituído por outro. Como estilizacións orixinais do símbolo de Asclepio podemos citar os seguintes símbolos e as alteracións utilizadas en territorio brasileiro.

• Associação Paulista de Medicina e o da Academia Brasileira de Medicina Militar, en que o caxato toma a configuración dunha espada;
• Escola Paulista de Medicina, en que o caxato é o propio tronco dunha árbore;
• Associação Brasileira de Educação Médica, en que o caxato é un facho, simbolizando a luz do saber;
• Facultade de Medicina de Ribeirão Preto, en que a serpente asume o formato dun nó cirúrxico.

Orixes

Existen diversas orixes canto ao desenvolvemento da simboloxía relacionada co caxato de Esculapio, certamente todas contribuíran para a composición do seu significado. O símbolo recibe o nome dunha antiga lenda grega.

Orixe bíblica

Hai referencias bíblicas ao caxato de Esculapio. "E dixo o Deus a Moisés: Fai unha serpente ardente, e pona sobre un caxato; e será que vivirá todo aquel que tendo sido picado pola serpente, ollase a ela." A pasaxe é unha referencia sen constitución datada historicamente, a pesar das investigacións arqueolóxicas que buscan datar na Biblia eventos ocorridos realmente.

Orixe exipcia

No intercambio da civilización grega coa exipcia, o deus Thoth da mitoloxía exipcia foi asimilado a Hermes e, deste sincretismo, resultou a denominación de Hermes exipcio ou Hermes Trismegistos (tres veces grande), dada ao deus Thoth, considerado o deus do coñecemento, da palabra e da maxia.[17] No panteón exipcio, o deus da medicina correspondente a Asclepio é Imhotep e non Thot.

Orixe sincrética

Entre o século III a.C. e o século III d.C. desenvolveu se unha literatura esotérica chamada hermética, en alusión a Hermes Trismegistos. Esta literatura versa sobre ciencias ocultas, astroloxía e alquimia, e non ten ningunha relación co Hermes tradicional da mitoloxía grega. O sincretismo entre Hermes da mitoloxía grega con Hermes Trismegistus resultou no emprego do caxato como símbolo deste último, tendo sido adoptado como símbolo da alquimia. Segundo Schouten, da alquimia o caxato tería pasado para a farmacia e desta para a medicina.

Caxato de Hermes. Non é símbolo da Medicina, mais si da Contabilidade.

Véxase tamén

• Copa de Hixía

Bibliografía

• CASTIGLIONI, A. Histoire de la médecine (trad.) París, Payot, 1931.
• MAJOR RA. A History of medicine. Springfield, Charles C. Thomas, 1954.
• KERÉNYI C. Asklepios. Archetypal image of the physician’s existence. Londres, Thames and Hudson, 1960
• EDELSTEIN EJ, EDELSTEIN L. Asclepius. Collection and interpretation of testimonies. Baltimore, The Johns Hopkins Univ. Press, 1993.
• FONS JW Jr. The serpent as a medical emblem. Marquette Med. Rev. 26:13-15, 1960.
• LAWRENCE C. The healing serpent. The snake in medical iconography. Ulster Med. J. 47:134-140, 1978.
• WILLIAMS NW. Serpents, staffs, and the emblems of medicine. JAMA 281:475-6, 1999.
• BRANDÃO JS. Mitologia grega, vol. 2, 2.ed. Petrópolis, Ed. Vozes, 1988.
• CHEVALIER J, GHEERBRANT, A. Dicionário de símbolos, 2.ed. (trad.). Rio de Janeiro, José Olympio Ed., 1989.
• ENCYCLOPAEDIA BRITTANNICA. Chicago, 1961
• HAMILTON E. A mitologia, 3.ed. (trad.). Publ. D. Quixote, Lisboa, 1983.
• HAUBRICH WS. Medical Meanings. A glossary of word origins. Philadelphia, Am. Col. Phys., 1997
• FRIEDLANDER WJ. The golden wand of medicine. Westport, Greenwood Press, 1992
• METZER WS. The caduceus and the Aesculapian staff: ancient eastern origins, evolution and western parallels. Southern Med. J. 82:743-748, 1989.
• MUñOZ P. Origins of caduceus. Maryland State Med. J. Oct. 1981, p. 35-40.
• ERNOUT, A. & MEILLET, A.: Dictionnaire étymologique de la langue latine. Histoire des mots, 4.ed. París, Ed. Klincksieck, 1979.
• FOWDEN, G. The Egyptian Hermes. New Jersey, Princeton University Press, 1993.
• SCHOUTEN J. The rod and serpent of Asklepios. Symbol of medicine. Amsterdam, Elsevier Publ. Co., 1967.
• McCULLOCH, CC. Jr. – The coat of arms of the medical corps. Military Surg. 41:137-148, 1917.
• GARRISON FH. The babylonian caduceus. Mil. Surg. 44:633-636, 1919.
• TYSON, SL. The caduceus. Sc. Monthly 34:492-498, 1932.
• GEELHOED GW. The caduceus as a medical emblem. Heritage or heresy? Southern Med. J. 81:1155-1161, 1988.
• NICHOLS, D. – Iatros, vol. 10, n. 10, 1996
• COLLINS, SG.- Comments on the book The golden wand of medicine, march 18, 1999 (22)
• LÁZARO DA SILVA, A. – Símbolo da medicina. Bol. Inf. C..C.. 43-45, abril/junho 1999.