Casa de Farnesio

Os Farnesio, en italiano Farnese, foron unha influente familia da aristocracia italiana que ostentou o ducado de Castro, entre 1537 e 1649, e o ducado de Parma entre 1545 e 1731.

Entre os seus máis importantes membros destacaron o papa Paulo III e os duques de Parma.

Historia

A época de esplendor dos Farnesio

O enxalzamento dos Farnesio prodúcese no século XV sendo o seu artífice Ranuccio Farnese o Vello. No ano 1416 Siena nomeouno capitán xeneral do seu exército contra o conde de Pitigliano (un Orsini) e, coa vitoria de 1417, foi nomeado Senador de Roma.

Grazas á súa amizade coa familia Colonna e, en especial, co papa Martiño V, toma posesión do castelo de Piansano; e despois, grazas aos favores do papa Uxío IV, acumula maiores riquezas, inserindo a casa de Farnesio entre as grandes familias romanas. En 1434 o mesmo pontífice lle confire a insignia da Rosa de Ouro e o título de Gonfalone da Igrexa.

Ranuccio casou con Agnese Monaldeschi e, dos moitos fillos que tivo, os máis importantes foron Pier Luigi e Gabriele Francesco. Este último casou con Isabel Orsini e deles vén a rama que continuou as xestas militares da familia, rama que se extinguiu na terceira xeración.

Ranuccio morreu o 10 de agosto de 1450 e, despois da súa morte, a política de proximidade á corte papal non se pechou, senón que aumentou grazas ao matrimonio de Pier Luigi, que foi o continuador da estirpe, con Giovanella Caetani, filla de Honorato, señor de Sermoneta, unha descendente do papa Bonifacio VIII, emparentando así con gran parte da nobreza romana. Deste matrimonio naceron cinco fillos, entre eles Alexandre (o que sería papa Paulo III) e Xulia Farnesio.

Entre os séculos XVI e XVII os Farnesio distinguíronse pola súa protección ás artes, e a eles débese a construción do palacio Farnesio en Roma, da Vila Farnesio en Caprarola, da igrexa de Xesús en Roma e do palacio della Pilotta en Parma, actualmente Galería Nacional de Parma.

Un inciso histórico: os Farnesio, pretendentes da coroa de Portugal

Artigo principal: Dinastía de Avis.

En 1580 prodúcese en Portugal a crise sucesoria que daría fin á Casa de Avís (ou Avis, en portugués) sucesora familiar da anterior Dinastía de Borgoña, tras a morte do cardeal-rei Henrique I de Portugal.

Sete pretendentes disputaban o trono portugués, pero só cinco baseaban as súas pretensións con fundamentos aceptábeis:

Filipe II, fillo da primoxénita do rei Manuel I, co seu marido Carlos V;
Emanuel Filiberto, duque de Savoia, fillo da infanta Beatriz, á súa vez filla do mesmo rei Manuel I, e de seu esposo o duque de Savoia;
Antonio de Portugal, prior do Crato, fillo do infante Luís, tamén fillo do mesmo rei Manuel I;^[1]
Ranuccio I Farnesio, duque de Parma, neto por parte de nai, do infante Duarte, cuarto duque de Guimarães, fillo do mesmo rei Manuel I, e
Catarina, duquesa de Braganza, filla lexítima do mesmo Duarte de Portugal.

Os outros dous candidatos, tiñan menos dereitos. Eran Catarina de Medici, raíña de Francia, descendente de Afonso III e a súa primeira esposa, a condesa Matilde de Boloña, e o papa, herdeiro natural dos cardeais.

Os Farnesio desistiron nas súas pretensións porque Ranuccio era aínda un neno (en 1580 tiña apenas 11 anos) pero, sobre todo, porque o seu pai, Alessandro Farnese, duque de Parma era gobernador dos Países Baixos Españois, formalmente un súbdito de Filipe II de España. A pesar diso, os Farnesio colocaron no centro do seu brasón, un escudete coas Armas de Portugal, demostrando o seu dereito inalienable ao trono do país, brasón que pasou a ser o da familia até a morte do último duque Farnesio, Antonio I.

Dos cinco que presentaban importantes títulos, só tres disputaban seriamente a coroa: Filipe II, o prior do Crato e a duquesa de Bragança. Pero realmente competiron só os dous primeiros.

O prior do Crato, que en 1571 fora gobernador da praza norteafricana de Tánxer e en 1578 acompañara ao rei Sebastián na campaña de Marrocos. Tras da morte do rei da batalla de Alcacerquivir (1578), regresou a Portugal e reclamou o trono, pretensión que lle foi negada por non ser recoñecido como fillo lexítimo, acabando por ser aclamado o seu tío o cardeal Henrique. O 23 de novembro de 1579, unha carta rexia retira a Antonio a nacionalidade portuguesa, os seus bens son confiscados e é expulsado do reino. Era coñecida a antipatía do cardeal ao seu sobriño (fora encargado en Évora da súa educación e se empeñara en que seguise a vida eclesiástica).

En xaneiro de 1580, estando reunidas as Cortes en Almeirim, nas cales se esperaba designar un herdeiro para o trono portugués, faleceu o vello cardeal Henrique, e unha Xunta Gobernativa, constituída por cinco gobernadores, asumiu a rexencia do reino. Filipe II empregou diplomacia (e diñeiro) para gañar adeptos ao seu partido. O reino de Portugal quedara entregado a cinco gobernadores dependentes dos Habsburgo, que dubidaban en recoñecer a Filipe como rei, que se dispuxo a conquistar Portugal polas armas.

Pola súa parte, Antonio procurou seducir ao pobo para a súa causa, a semellanza da situación vivida durante a crise de 1383-1385. Tal como nese período, tamén o rei de Castela invocara argumentos de natureza familiar para herdar o trono portugués; tamén entón, Xoán, Mestre de Avís, fillo ilexítimo do rei Pedro I, presentou unha candidatura que acabou por saír vencedora (na batalla de Aljubarrota e nas Cortes de Coímbra de 1385).

O prior do Crato fixérase aclamar en Santarém, pero dispoñía de poucas tropas. Filipe reuniu un exército, entregoullo ao Duque de Alba, e confiou ao Marqués de Santa Cruz o mando da escuadra, e permaneceu próximo da fronteira de Badaxoz. Alba marchou sobre Setúbal, conquistando o Alentejo, subiu até Cascais onde estaba a escuadra do Marqués de Santa Cruz, marchou sobre Lisboa, derrotou ao prior do Crato na batalla de Alcántara o 4 de agosto de 1580, perseguiuno até a provincia do Miño, e preparou o reino para recibir a visita do seu novo soberano.

Filipe atravesou a fronteira o 9 de decembro de 1580, entrou en Elvas, onde se demorou dous meses recibindo os cumprimentos dos novos súbditos (un dos primeiros que o foi saudar foi o duque de Bragança). O 23 de febreiro de 1581 Filipe II saíu de Elvas, atravesou triunfante e demoradamente o país, e o 16 de marzo de 1581 entrou en Tomar, onde convocara cortes. Distribuíu recompensas, ordenou suplicios e confiscacións, e recibiu a noticia de que todas as colonias recoñeceran a súa soberanía, exceptuando a Illa Terceira, Azores, onde se arborara a bandeira do prior do Crato, que foi xurado alí rei de Portugal o 16 de abril de 1581. Filipe mandou de Lisboa tropas que someteran a illa Terceira, na que Antonio fora auxiliado por Francia, e partiu para España despois da vitoria naval de Vila Franca, na que o Marqués de Santa Cruz esnaquizou a escuadra francesa o 26 de xullo de 1582, obtendo a submisión da illa.

Así, á Dinastía de Avís sucedeuna, pola unión persoal entre as coroas de Portugal e de todos os demais reinos de Filipe II, pola Dinastía de Habsburgo, ou Dinastía Filipina, ou Dinastía de Austria.

Final da dinastía Farnesio

O último Farnesio soberano de Parma foi Antonio Farnesio (1679- 1731). Ao morrer sen sucesión directa, o ducado pasou ao fillo da súa sobriña Isabel de Farnesio e do monarca español Filipe V, o daquela infante Carlos de Borbón, que posteriormente se convertería en rei de España e que, tras o seu acceso ao Grande Ducado de Toscana, cedeu o ducado o seu irmán Filipe, que reinou en Parma co nome de Filipe I de Parma, e fundou a Casa de Borbón-Parma que gobernaría o ducado até a súa integración nas Provincias Unidas de Italia Central, paso previo á súa integración no reino de Italia.

Lista dos membros máis importantes da familia Farnesio

Pietro Farnesio (datos descoñecidos)
Ranuccio Farnesio (1390—1450)
Pedro Luís Farnesio (pai) (1435—1487)
Papa Paulo III, nado Alessandro Farnese (1468—1549)
Xulia Farnesio, (1474-1524), amante do papa Alexandre VI e superior do seu irmán Alessandro Farnese
Pedro Luís Farnesio, primeiro duque de Parma (1503—1547)
Alessandro Farnese, cardeal (1520—1589)
Octavio Farnesio, segundo duque de Parma (1524—1586)
Ranuccio Farnesio, Cardeal (1530—1565)
Alessandro Farnese, terceiro duque de Parma (1545—1592)
Ranuccio I Farnesio, cuarto duque de Parma (1569—1622). Pretendente á coroa de Portugal.
Eduardo I Farnesio, quinto duque de Parma (1612—1646)
Ranuccio II Farnesio, sexto duque de Parma (1630—1694)
Francesco Farnesio, sétimo duque de Parma (1678—1727)
Antonio Farnesio, oitavo duque de Parma (1679—1731)
Isabel de Farnesio, Raíña de España, segunda esposa de Filipe V, nai de Carlos III (1692—1766)

Xenealoxía

Tronco común da Rama Farnesio (1100-1549)

Niccolò Farnese († 3 de febreiro de 1339)
1. Piero Farnese († 1363)
2. Ranuccio Farnese
  1. Piero von Montalto
    1. Ranuccio Farnese (1390-1450)
      1. Gabriele Francesco
      2. Pier Luigi Farnesio (1435-1487)
        Bartolomeo von Montalto
        
        Giulia Farnese ou Xulia Farnesio (1474-1524)
        
        Alessandro Farnese (1468-1549), papa Paulo III

Rama lateral dos Farnesio (1549-1622), primeira parte

Alexandre Farnesio, Papa Paulo III (1468-1549)
1. Pier Luigi Farnesio (1503-1547), primeiro duque de Parma
  1. Alessandro Farnese (1520-1589)
  2. Octavio Farnesio (1524-1586)
    1. Alessandro Farnese (1545-1592)
      1. Margarita Farnesio (1567-1643)
      2. Ranuccio I Farnesio (1569-1622)
      3. Eduardo Farnesio (1573-1626)
  3. Horacio Farnesio († 1553)
  4. Ranuccio Farnesio (1530-1556)
  5. Vitoria Farnesio (1513-1574)
2. Ranuccio Farnesio († 1529)
3. Constanza Farnesio

Rama lateral dos Farnesio (1569-1766), segunda parte

Ranuccio I Farnesio (1569-1622)
1. Alexandre Farnesio (1610-1630)
2. Eduardo I Farnesio (1612-1646)
  1. Ranuccio II Farnesio (1630-1694)
    1. Margarita Farnesio (1664-1718)
    2. Eduardo II Farnesio (1666-1693)
      1. Isabel Farnesio (1692-1766)
    3. Francisco Farnesio (1678-1727)
    4. Antonio Farnesio (1679-1731)
  2. Alexandre Farnesio (1635-1689)
  3. Horacio Farnesio (1636-1656)
  4. Pedro Farnesio (1639-1677)
3. María Farnesio (1615-1646)
4. Vitoria Farnesio (1618-1649)
5. Francisco Farnesio (1620-1647)

Notas

↑ Antonio de Portugal, máis coñecido por o Prior do Crato, era, efectivamente, fillo do Infante Luís, duque de Beja, e, como tal, neto do rei Manuel I. Pero a súa nai, Violante Gomes (de alcume a Pelicana), era unha señora da pequena nobreza (non unha israelita, como moitos a consideraban) por quen o infante don Luís se deixara fascinar e coa que casara en segredo. O Prior do Crato foi aclamado como rei por moitos seguidores. De feito, algúns historiadores portugueses considérano como rei, co nome de Antonio I, porque, ademais de ser aclamado como tal, reinou de facto durante tres anos nas illas Azores, onde tivo que refuxiarse despois de ser derrotado polos españois. Porén, a maioría da historiografía, tanto en Portugal como internacionalmente, continúa considerándoo só como un dos pretendentes ao trono en 1580.

Véxase tamén

Outros artigos

Ligazóns externas

Árbore xenealóxica da familia Farnesio entre 1390 e 1766.

[1] Antonio de Portugal, máis coñecido por o Prior do Crato, era, efectivamente, fillo do Infante Luís, duque de Beja, e, como tal, neto do rei Manuel I. Pero a súa nai, Violante Gomes (de alcume a Pelicana), era unha señora da pequena nobreza (non unha israelita, como moitos a consideraban) por quen o infante don Luís se deixara fascinar e coa que casara en segredo. O Prior do Crato foi aclamado como rei por moitos seguidores. De feito, algúns historiadores portugueses considérano como rei, co nome de Antonio I, porque, ademais de ser aclamado como tal, reinou de facto durante tres anos nas illas Azores, onde tivo que refuxiarse despois de ser derrotado polos españois. Porén, a maioría da historiografía, tanto en Portugal como internacionalmente, continúa considerándoo só como un dos pretendentes ao trono en 1580.

[1]