Baredo, Baiona

Baredo
A parroquia de Baredo, vista dende a fonte do Cabreiro.
Concello	Baiona
Provincia	Pontevedra
Coordenadas	42°06′17″N 8°52′30″O
Poboación	1100 hab. (2022)
Entidades de poboación	12
[ editar datos en Wikidata ]

A illa da Carral, en Silleiro.

Costa baredá, dende a volta de Salgueiras.

Santa María de Baredo, ás veces tamén Nosa Señora da Cela de Baredo ou Santa María da Cela de Baredo, é unha parroquia do concello de Baiona. Segundo o IGE, no ano 2022, tiña 1.100 habitantes (562 homes e 538 mulleres) , o que supón un aumento respecto de 1999 cando tiña 989 habitantes; ou respecto do século XIX cando tiña 86 habitantes. O seu xentilicio é baredán. A parroquia eclesiástica pertence ó arciprestado de Miñor, na diocese de Tui-Vigo.

Xeografía

Igrexa parroquial de Santa María de Baredo, na que se atopa a Virxe da Cela.

Fonte do Lobate, no Cabreiro, desde onde se contempla a parroquia enteira.

Muíño no leito do río de Baredo.

É a parroquia baionesa máis occidental. Limita coas parroquias de Baíña, Mougás e Santa María de Fóra de Baiona. Está atravesada polo río de Baredo. Atópase sobre un val, marcado polo Facho, O Outeiro do Home, Os Pousos, Os Marcos e O Outeiro do Galo. Na súa costa rochosa en Cabo Silleiro hai un conxunto de illotes coma a Carral, as Negras ou a Polbeira, lugares de naufraxios. A zona costeira da parroquia está atravesada pola estrada PO-552. Pola parroquia transcorre o Camiño de Santiago Portugués pola Costa.

Lugares

Segundo o Nomenclátor de Galicia, a parroquia está constituída por 12 entidades de poboación: O Agro, A Bouza, As Cadeiras, O Cancelo, O Caneiro, O Carballo, O Lombo, A Ponte, Os Portelos, O Río, Rocamar e A Torre.

Porén, segundo Galicia Nomeada e outros estudos toponímicos sobre o lugar, contabilízanse un total de 30 entidades de poboación: O Agro, O Baleal, A Bouza, O Cabreiro, A Cachada, As Cadeiras, Cancelo, O Caneiro, Carballo, A Cela Vella, A Costa, As Laxes, Lombán, O Lombo, O Montiño, O Outeiro, A Pedra, A Ponte, Os Portelos, O Ramal, A Revolta, O Río, O Río Pequeno, Rocamar, O Sinal, Suastorres, A Torre e As Xestas.

Historia

Durante a Idade Media, Baredo estivo ligado, como o resto das parroquias limítrofes, ao mosteiro de Oia. O topónimo Baredo adoita aparecer na documentación antiga como Varedo. As primeiras referencias escritas son do século XII, en que Afonso VII doa ao mosteiro de Oia todo o que pertencía ao poder real na terra de Turonio, formado pola ermida de San Cosme cos seus cotos e as vilas de Erizana e Varedo. Tamén no ano 1162, en que Fernando II de León e Galicia doa a Nuno Díaz todo canto hai en Baíña e en Varedo; e no ano 1222, onde Xohán Crispio vende a Oia a herdade de Varedo, a cuarta parte do agro do Emir e a leira de Muar; e no ano 1266, onde Romeu de Varedo e a súa esposa Mariña cambian co mosteiro de Oia parte das súas posesións e vende outra serie deles en 300 sólidos.

Segundo a tradición, no século XVI, apareceu unha imaxe, chamada logo Nosa Señora da Cela. Dende entón, existiu unha ermida no lugar da Cela Vella en que se honraba a devandita virxe. A primeira referencia escrita desta capela data do ano 1551, aínda que se asegura que xa existía a finais do século XV. Deixaría de existir no século XIX, cando Baredo se independiza da parroquia matriz de Baíña no ano 1810.

O 16 de outubro do 1936 foron fusilados no lugar nove veciños miñoráns, no punto coñecido desde entón como A Volta dos Nove.

O 25 de marzo do 2012, celebrouse o bicentenario da súa declaración como parroquia independente de Baíña. Por este feito, o Concello de Baiona outorgoulle a Medalla de Ouro ós veciños de Baredo.

Patrimonio

Posúe un núcleo rural moi ben conservado no que se poden ver camiños empedrados e casas típicas de labranza. Do seu patrimonio histórico destaca o sitio calcolítico de Loudrelos, o petróglifo da Fonte das Vacas, os petróglifos do Outeiro das Pereiras, o sitio arqueolóxico da Portela, o asentamento medieval do Outeiro do Home e o asentamento romano-medieval de Fonte da Anta. Segundo Domingo Cameselle, no lugar de Cresteláns existen tamén evidencias dunha suposta cívitas antiqua e restos da calzada romana da Guarda a Vigo. Ademais, nas encrucilladas dos camiños atópanse varios cruceiros: o de Cancelo, o do Adro, o do Sinal, o da Ponte e o de Arriba. Tamén destaca a cruz de Malta de pedra que se atopa na entrada da casa reitoral, que foi rescatada do poboado medieval de San Cosme.

Das construcións contemporáneas, cómpre sinalar a igrexa parroquial, construída en 1812; o faro de Silleiro; e as ruínas da batería militar de Silleiro, cuxo obxectivo era a protección da ría de Vigo. Tamén cabe salientar a fonte do Lobate, situada no Cabreiro, e o porto de Porrido, en que hai uns alboios e un pequeno peirao. Nel, no mes de xuño, fáiselle unha misa á Virxe do Carme e, deseguido, unha procesión por toda a parroquia.

Destaca tamén a súa costa rochosa, na que se apaña percebe, e mais o monte de Silleiro.

Senda fluvial dos Muíños de Baredo

O faro de Silleiro.

O río de Baredo, tamén chamado regato das Tres Regueiras ou río da Fraga nalgúns tramos, nace no monte de Baredo e desemboca en Porrido. Nos seus últimos metros, localízase un paseo de madeira que discorre á beira do río. Coma outros tantos ríos galegos, posuía varios muíños de auga, utilizados para moer o gran. No tramo final do río reconstruíronse tres: O Acugulado de Arriba, O Acugulado do Medio e O Acugulado de Abaixo. Porén, ao longo do paseo encóntranse algúns máis, en pésimas condicións: O da Foupa, O da Torre, O de Penicho, O da Maquía e O dos Barreiros.

A ruta, sinalizada con paneis, discorre por unha paraxe de ámbito natural, aínda que afectada polo urbanismo. Ten un gran valor etnográfico e biolóxico, principalmente aves coma avelaionas, mouchos de orellas, lavandeiras brancas, rabirrubios, gaivotas, corvos mariños...; anfibios coma ras verdes, píntegas comúns, píntega rabilongas..., e flora: xestas, toxos e fento, ademais de especies invasoras, como a cala e o eucalipto. Tamén se completa con pequenos roedores, coma ratos, toupas, ourizos cacho e aguanóns.

A Virxe da Cela

Baterías militares no Cabo Silleiro, na costa baredá.

Segundo a tradición, a imaxe da Virxe da Cela chegou por mar no século XVI. Logo de que o rei Henrique VIII de Inglaterra ordenase queimar e destruír todas as estatuas relixiosas no seu país, algunhas foron lanzadas ao mar. A imaxe foi atopada na Arquiña, e despois foi levada ata á Cela, onde se levantou unha pequena ermida. Porén, a imaxe foi trasladada a Baíña, onde estaba a igrexa parroquial, mais segundo a lenda o carro de bois que levaba a Virxe non daba avanzado, e a figura quedou en Baredo. En 1812 rematouse a igrexa actual, na que se segue venerando.

Ademais da Virxe da Cela, na parroquia tamén se venera á Virxe do Carme e a San Roque.

Asociacións

• Asociación de Veciños "A Cela" de Baredo e Centro Cultural, Social e Deportivo "A Cela" de Baredo
• Veteranos de Baredo
• Comisión de Festas da Virxe do Carme
• Comisión de Festas da Virxe da Cela
• Comunidade de Montes Veciñais en Man Común de Baredo
• Comunidade de Augas "Fonte Vella" de Baredo
• Coral "A Cela" de Baredo

Véxase tamén

Bibliografía

• Cameselle Bastos, Domingo (1997). Historia da Parroquia de Baredo.

Outros artigos

• Lugares de Baiona

Ligazóns externas

• Descrición na páxina da diocese de Tui-Vigo.
• Blog con información de Baredo