Antoloxía grega

A Antoloxía grega (en latín Anthologia Graeca e en grego Ἀνθολογία Ἑλληνική) é o nome dado actualmente ao compendio de epigramas grecolatinos e bizantinos, escritos en grego, e provenientes das dúas coleccións máis importantes destes actualmente conservadas: a Antoloxía Palatina, e a Antoloxía Planúdea.

Composición

Desde, como mínimo, o século -VI, popularizouse a poesía epigramática grega, é dicir, a destinada a acompañar calquera obra pétrea (edificios, estatuas, lápidas funerarias, estelas...). A súa dispersión xeográfica fixo que, nun momento dado, alguén se propuxese recompilalas, se non todas, polo menos as de maior arte poética. Naceu así a Antoloxía, nome xenérico que, no século -II, se lle deu á primeira obra literaria compiladora de epigramas en grego da que temos coñecemento: A grilanda (ou coroa) de flores de Meleagro de Gádara.

Posteriormente a esta obra, foron varias as Antoloxías, que se seguiron escribindo até a Idade Media, cando se compuxeron as dúas únicas que hoxe día sobreviven (a Antoloxía Palatina e a Antoloxía Planúdea), receptoras dos epigramas compilados até a súa época. Ambas compartían gran cantidade de material, sendo a Palatina máis extensa que a Planúdea. Dese modo, utilizouse a primeira como base sobre a que engadir unicamente aqueles poemas da segunda que non figuraban, cuxo resultado é a que deu en chamarse actualmente Antoloxía grega.

Para a súa ordenación, dividiuse en dezaseis libros, os quince primeiros serían propiamente a Antoloxía Palatina, respectando mesmo os seus títulos, e o décimo sexto comporíano todos aqueles poemas que aparecían na Antoloxía Planúdea pero non na Palatina (esta forma de ordenación fai que exista unha enorme confusión entre Antoloxía Palatina e Antoloxía grega).

Historia

A Coroa de Meleagro

Aínda que se atoparon papiros en Exipto que conteñen fragmentos de coleccións de poesía, a antoloxía epigramática grega máis antiga coñecida foi compilada por Meleagro de Gádara no século -II, baixo o título Ἀνθολογία (literalmente, Flores seleccionadas), que se conveu titulala modernamente, A grilanda (ou coroa) de flores. Contiña, ademais dos poemas do propio compilador, poemas de corenta e seis autores máis, entre eles, Alceo de Mitilene, Éveno de Paros, Anacreonte ou Simónides de Ceos. No prefacio da colección, Meleagro compara, con moita delicadeza, a orde dos poemas ás flores dunha grilanda unidas polos seus talos, imaxe que pasou á posteridade coa palabra "Antoloxía" como sinónimo de colección de obras literarias destinadas a futuras xeracións.

As antoloxías posteriores

A Ἀνθολογία de Meleagro tivo tanto éxito, que se incrementou con novos poemas desde a antigüidade. Os prefacios das edicións de Filipo de Tesalónica, Dioxeniano e Agatías o Escolástico, así o demostran (cada unha, aínda que eran obras independentes, ademais de conter varios dos poemas seleccionados por Meleagro, incorporaban os propios dos seus compiladores e outros máis dos seus gustos).

A Antoloxía Palatina

A partir do material compilado nunha antoloxía que reunía todas as anteriores (ou a partir de cada unha delas), compúxose a edición de Constantino Céfalas no século X: a chamada Antoloxía Palatina. O seu compilador agregou novas coleccións ao compendio: versos homoeróticos recolleitos por Estratón de Sardes no século II, unha colección de epigramas cristiáns atopados en igrexas, unha colección de epigramas satíricos e de banquetes, debidos á pluma de Dioxeniano, a descrición de Cristodoro das estatuas do ximnasio bizantino de Zeuxipo e unha colección de inscricións albergadas no templo de Cícico.

A Antoloxía de Planudes

Artigo principal: Antoloxía de Planudes.

Exemplar do museo Británico da edición clásica da *Antoloxía grega* en 5 tomos de Van Bosch e Van Lennep (comezada en 1795 por Bosch, terminada e publicada en 1822 por Lennep). Con abundantes ilustracións, consta da tradución en versos latinos levada a cabo por Grotius da edición de Maximus Planudes da *Antoloxía*. Recolle a edición grega defectuosa de Wechel (1600), que é en si mesma unha continuación da edición planúdea de 1566, escrita por Henri Estienne.

O erudito Máximo Planudes realizou a principios do século XIV unha edición da Antoloxía grega, á que, ademais engadiu algunhas obras, eliminou ou modificou varios poemas que non lle parecían auténticos. Esta versión foi a única coñecida no Occidente cristián,^[1] Ata que en 1606 Claude Saumaise descubriu en Heidelberg unha colección máis completa baseada na anterior edición de Céfalas, o manuscrito Codex Palatinus 23. A copia que fixo Saumaise, non tería sido publicada antes de 1776, posto que Richard François Philippe Brunck a anexou aos seus Analecta. A primeira edición crítica débese a F. Jacobs (13 vol. 1794-1803; revisada en 1813-17). Foi difundida en toda Europa. Un crítico do Times Literary Supplement, ao comentar en 1971 a tradución parcial de Robin Skelton da Antoloxía, deixou escrito:

O tempo estivo detido, ata que me foi posíbel descubrir nela unha obra mestra que aínda non lera.

Pódese detectar a influencia desta colección sobre autores tan diferentes como Propercio, Ezra Pound e Edgar Lee Masters. A súa influencia acrecentouse coa publicación da súa tradución sen censuras no século XX.

Estilo

Os poemas desta antoloxía proveñen de diversas épocas. Pódese distinguir catro períodos:

O período grego propiamente dito, do cal Simónides de Ceos (-556 - -469) é un destacado representante, cun bo número de inscricións funerarias para os soldados caídos durante as Guerras médicas. Case todas as obras desta época son inscricións reais ou versos dedicados a persoas reais, vivas ou mortas.
O epigrama desenvolveuse moito no período alexandrino. Nesta época, o seu sentido ampliouse para incluír anécdotas, sátiras e poemas amorosos. Calímaco de Cirene é unha figura representativa deste período.
No imperio romano, nunha época tardía, desenvolveuse outro xénero: a sátira. Lucilio, que escribiu durante o reinado de Nerón, e Luciano de Samosata, que mostran gran talento para os epigramas mordaces e cáusticos. Palladas, un gramático de Alexandría do século IV é o último representante do epigrama clásico. Nos seus versos, preséntase cunha oposición desesperada fronte ao cristianismo.
O cuarto período consiste en epigramas escritos durante o reinado do emperador Xustiniano. O estilo é preciso, como o manifesta a pluma de Agatías.

Lista alfabética de autores

Notas

↑ A versión autógrafa, datada en 1301, sobreviviu; a primeira edición impresa baseada no texto de Planudes data de 1494.

Véxase tamén

Bibliografía

Edicións antigas dixitalizadas:

The Greek anthology, [ed. por Hugo Stadtmüller, Jean-Frédéric Dübner e ao.], trad. por William Roger Paton, Londres e Nova York, William Heinemann e G. P. Putnam's sons, 1916-1918 (nombr. repr.), 5 vol. (The Loeb classical library, pp. 67-68 e 84-86). Bilingüe en grego e inglés.

Outros artigos

Ligazóns externas

RENAULT, Philippe: Anthologie Palatine Arquivado 09 de decembro de 2021 en Wayback Machine.. Deux mille ans d'Anthologie grecque mais un chantier toujours ouvert Arquivado 09 de decembro de 2021 en Wayback Machine., en Folia Electronica Classica, 8, Louvain-a-Neuve, xullo-decembro de 2004 (con bibliografía.).

[1] A versión autógrafa, datada en 1301, sobreviviu; a primeira edición impresa baseada no texto de Planudes data de 1494.

[1]