Alabarda

Alabarda do emperador Matías de Habsburgo, século XVII.

Alabardas alemás do século XVI.

A alabarda é unha arma antiga formada por unha hasta de madeira flanqueada por unha folla de machado nun lado e unha punta polo outro lado. Foi inventada na Idade de Bronce ao colocar a folla dun puñal perpendicularmente a un mango, e o seu uso estendeuse coa cultura do vaso campaniforme.

Prominente nos séculos XV e XVI, barata de producir, era moi versátil na batalla. Hoxe só se emprega para usos cerimoniais, como os da Garda Suíza do Vaticano, así como "fósil director" nas escavacións arqueolóxicas.

A alabarda na historia

Alabardas antigas

As primeiras alabardas datan da Idade de Bronce; a súa orixe é discutida e repártense entre Irlanda (o país onde apareceron máis follas desta arma) e a civilización de "Los Millares" (Almería), así como sospeitas dunha orixe centroeuropea. Teñen aparecido algunhas follas delas en contextos funerarios formando parte dun enxoval mortuorio, entre outras armas e vasos campaniformes. Na Península Ibérica os científicos destacan tres grupos: Argárico, norteportugués ou Carrapatas e Montejícar. As de tipo Carrapatas son da rexión de Tras-os-Montes (aínda que moi semellantes ás alabardas irlandesas do mesmo período) feitas en cobre cunha gran folla triangular e forte nervio central, en Galicia aparecen representadas en seis grupos de petróglifos (Laxe da Chan, Cangas; Castriño de Conxo; Primadorno en Breixa, Silleda; Conles, Laxe, Moraña; Poza da lagoa en Monte Penide) xunto a outras armas e combinacións circulares. Malia ser a arma máis representada nos petróglifos, só se atopou unha mostra física no chamado "depósito de Leiro", en Leiro, Rianxo.

Alabardas medievais e modernas

Garda suízo do Vaticano armado cunha alabarda.

Contra finais da Idade Media a alabarda rexorde con outro deseño e, a partir do machado de guerra, xorde para facer fronte ás cotas de mallas e aos arneses de placas, xa que nestes séculos é cando se fai máis necesario engadir máis armas secundarias (picos) a unha arma principal como as follas dos machados. A finais da Idade Media converteuse na arma de infantaría máis eficaz contra a cabalaría pesada e para repeler ataques nas fortificacións. Iso fixo que se convertesen nas armas por excelencia dos gardas dos castelos e palacios, formando parte do canon estético militar das unidades militares históricas, mantidas para fins decorativos, coas súas fardas e armaduras de época.

Batalla entre lanceiros e alabardeiros. Debuxo de Hans Holbein, O Mozo.

Esta arma usouse logo na Idade Moderna nos exército europeos coa forma que coñecemos agora, dun lado un machado e do outro un pico, que se podía acompañar dunha pequena lanza en vertical ao corpo do mango. Serviu como protección aos arcabuceiros; así, cando estes estaban indefensos cargando as armas de fogo, os alabardeiros cubríanos. O seu uso prolongouse con éxito nos séculos XVI a XVIII, aínda que era inservible no corpo a corpo; nestes casos o alabardeiro levaba unha daga ou espada curta.

Actualmente só se usa como arma decorativa en corpos especiais para rituais de gran boato das monarquías europeas, como a española, e no Vaticano.

Armas relacionadas

• Bardiche, machados de grandes follas cun mango longo típico da Europa do Leste nos séculos XVI e XVII.
• Bisarma, unha arma de hasta de orixe medieval, que ten unha especie de fouce afiada dun lado ou de ambos e que acaba nunha punta para ferir, de modo similar a unha lanza ou un chuzo.
• Guandao, unha arma chinesa do século III que tiña unha pesada folla curva cunha lanza no outro lado.
• Naginata, é unha lanza xaponesa, composta por unha hasta de madeira equipada cun longa lámina nunha das extremidades.
• Partesana, unha gran punta de lanza de dobre folla montada nun eixo longo que tiña saíntes a ambos os dous lados
• Woldo, unha arma coreana que tiña unha lámina en forma de lúa montada nun eixo longo, semellante á construción do Guandao chinés, e que principalmente servía como símbolo da Garda Real

Galería

• 
  Alabardas no escudo de armas de Bártfa.
• 
  Tipos diferentes de alabarda en Suíza.
• 
  Rei con alabarda
• 
  Burgueses de Zürich no século XIV.
• 
  Santa Wiborada aparece co instrumento co que a executaron, unha alabarda.
• 
  Suízos armados de alabarda pasando os Alpes.
• 
  Alabrada con cabeza de muflón, II milenio a. de C. Irán.
• 
  Alabarda suíza do século XVI.
• 
  Alabarda do século XVII.
• 
  Alabarda partisana do século XVII.
• 
  Atenea con alabarda domando o centauro, de Sandro Botticelli.
• 
  Niklaus Manuel cunha alabarda, de Hans Rudolf Manuel.
• 
  Alabardas con diferentes follas.
• 
  Un soldado cobre a retirada de seus compañeiros cara ás murallas de Zürich armado cunha alabarda.
• 
  Un burgomestre noruegués cunha alabarda cerimonial a principios do século XIX.
• 
  Soldado ruso do século XVIII.

Véxase tamén

Bibliografía

• O'Flaherty, Ronan; The Early Bronze Age halberd: a history of research and a brief guide to the sources, pp. 74–94, Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland, Vol.128 (1998).
• Brandtherm, Dirk & O'Flaherty, Ronan; Prodigal sons: two 'halberds' in the Hunt Museum, Limerick, from Cuenca, Spain and Beyrǔt, Syria, pp. 56–60, JRSAI Vol.131 (2001). .
• R. E. Oakeshott, European weapons and armour: From the Renaissance to the industrial revolution (1980), 44–48.

Ligazóns externas

• Folla de alabarda no depósito de armas de Leiro.
• Alabardas nos pteróglifos de Poza da Lagoa
• Alabardas nos petróglifos de Monte Penide (Redondela)
• Recreación de alabardeiros en Tudela de Navarra - España
• A alabarda e o alabardeiro nos Terzos españois Arquivado 14 de xuño de 2015 en Wayback Machine.