Xamaica

Xamaica (ⁱ/dʒəˈmeɪkə/; en inglés e oficialmente Jamaica) é un país insular situado no mar Caribe. Cunha extensión de 10 990 km², 240 km de longo e un máximo de 80 km de ancho, é a terceira illa máis grande das Grandes Antillas e do Caribe (despois de Cuba e Hispaniola). Xamaica atópase a 630 km do continente centroamericano, a uns 145 km. ao sur de Cuba e a 191 km ao oeste daHispaniola (a illa que contén os países,de Haití e da República Dominicana); o Territorio Británico de Ultramar das Illas Caimán atópase uns 215 km. ao noroeste.

Xamaica

Jamaica (en) Xaymaca (tnq) Yamaye (tnq) Jumieka (jam)
Bandeira Brasón
Himno	Jamaica, Land We Love
Lema	«Out of Many, One People» «От множеството - един народ» «Allan o lawer, un bobl»
Localización
18°11′N 77°24′O
Capital	Kingston
Contén a división administrativa	Condado de Cornwall Condado de Middlesex Condado de Surrey
Poboación
Poboación	2.697.983 (2011) (245,45 hab./km²)
Lingua oficial	lingua inglesa Patois xamaicano
Xeografía
Parte de	Caribe lista negra dos paraísos fiscais da Unión Europea (valor descoñecido–2023)
Superficie	10.991,90954 km²
Bañado por	Mar Caribe
Punto máis alto	Pico Blue Mountain (pt) (2.256 m)
Punto máis baixo	Mar Caribe (0 m)
Comparte fronteira con	Reino Unido
Datos históricos
Precedido por	Colonia de Xamaica
Creación	1962
Organización política
• Monarca	Carlos III do Reino Unido (2022–) Isabel II do Reino Unido (1952–2022)
Órgano executivo	Goberno de Xamaica
• Primeiro-ministro da Jamaica (pt)	Andrew Holness
Órgano lexislativo	Parlamento de Xamaica , (Escano: 84)
Membro de	Alianza dos Pequenos Estados Insulares Axencia de Xestión de Emerxencias en Desastres do Caribe Organismo para a Proscrición das Armas Nucleares na América Latina e o Caribe ../... 24
PIB nominal	14.657.586.359 $ (2021)
Moeda	Dólar xamaicano
Identificador descritivo
Fuso horario	UTC−05:00 América/Xamaica
Dominio de primeiro nivel	.jm
Prefixo telefónico	1876
Teléfono de emerxencia	110, 112, 911 e 119
Código de país	JM
Sitio web	gov.jm

Orixinalmente habitada polos pobos indíxenas Taínos, a illa pasou baixo o dominio español tras a chegada de Cristovo Colón en 1494. Moitos dos indíxenas morreron na conquista ou morreron de enfermidades, despois os españois levaron un gran número de escravos africanos a Xamaica como traballadores. Chamada Santiago polos españois, a illa permaneceu en posesión de España ata 1655, cando Inglaterra (máis tarde Gran Bretaña) conquistouno, renomeándoa como Xamaica. Baixo o Dominio colonial británico Xamaica converteuse nun gran exportador de azucre, cunha economía de plantacións dependente dos escravos africanos e máis tarde dos seus descendentes. Os británicos emanciparon por completo a todos os escravos en 1838, e moitos libertos optaron por ter granxas de subsistencia no canto de traballar nas plantacións. A partir da década de 1840, os británicos comezaron a utilizar man de obra chinesa e india contratada para traballar nas plantacións. A illa alcanzou a súa independencia do Reino Unido o 6 de agosto de 1962.

Con 2,8 millóns de habitantes Xamaica é o terceiro país anglófono máis poboado das Américas (despois dos Estados Unidos e o Canadá), e o cuarto país máis poboado do Caribe. Kingston é a capital e cidade máis grande do país. A maioría dos xamaicanos son de ascendencia África subsahariana, con importantes minorías de europeos, asiáticos orientais (principalmente chineses), indios, libaneses e minorías de raza mestiza. Debido a unha alta taxa de emigración por motivos de traballo desde a década de 1960 , hai unha gran diáspora xamaicana, particularmente en Canadá, o Reino Unido e os Estados Unidos. O país ten unha influencia global que desmente o seu pequeno tamaño, foi o lugar de nacemento da relixión Rastafari, a música reggae (e xéneros asociados como dub, ska e dancehall), e é internacionalmente destacada nos deportes, sobre todo crícket, sprinters e atletismo. Xamaica considérase a miúdo a superpotencia cultural menos poboada do mundo.

Xamaica é un país de ingresos medios-altos cunha economía moi dependente do turismo, ten unha media de 4,3 millóns de turistas ao ano. Xamaica ten un rendemento favorable en medicións da liberdade de prensa e de gobernanza democrática. Ocupou o primeiro lugar do Caribe no Informe sobre a felicidade no mundo de 2021. Non obstante, está peor para os dereitos civís das persoas LGBT, ocupando o último lugar no hemisferio occidental. Politicamente é un reino da Commonwealth, con Carlos III do Reino Unido como Rei de Xamaica. O seu representante designado activo no país é o Gobernador Xeral de Xamaica, cargo que ocupa Patrick Allen desde 2009. Andrew Holness exerceu como Primeiro Ministro de Xamaica desde marzo de 2016. Xamaica é unha monarquía constitucional parlamentaria con poder lexislativo conferido ao Parlamento de Xamaica bicameral, formado por un Senado designado e unha Cámara de Representantes elixida directamente.

Orixe etimolóxica

O nome da illa procede dunha conxunción do termo que empregaban os nativos zenteno ou "illa das fontes", xunto á versión inglesa, St. James, que se instaurou en 1655.

Outra teoría é a que opina que o nome provén directamente da denominación arauaca "Xaymaca". Na linguaxe dos indios arauacos, poboadores prehispánicos da illa, "Xaymaca" significa "terra de primaveras". O nome oficial da illa, Xamaica, sería froito da substitución española da X por J.

Outra teoría é que o descubridor, nomeado como catalán Joan Cristóbal Colon I Bertran, nomeásea en honra ao seu pai illa "Jaume" de Jaume colon (dos Colon de Barcelona, familia nobre e chea de mercadores, viaxeiros, inventores da táboa de cambio etc).

Porén, Juan de la Cosa que acompaña a Colón na súa segunda viaxe a América, asenta: "una isla muy grande a que los indios llaman Jamayca, la cual halló después de andar mucho camino y le puso nombre de isla de Santiago"; a illa é identificada coa de Yamaye, da que o almirante ten noticias na súa viaxe de descubrimento, nome que figura rexistrada no seu Diario.

Historia

Os primeiros poboadores da illa foron os arauacos, procedentes de Suramérica, que chegaron á illa entre o 1000 e o 400 adC. Crese que estes poboadores extinguíronse tras o contacto cos europeos, aínda que hai quen afirma que sobreviviron.

Xamaica foi reclamada como posesión española despois de que Cristobo Colón chegará á illa en 1494. Colón usou a illa como un miniestado para a súa familia. O almirante británico William Penn e o Xeral Venables tomaron a illa en 1655. Nos seus primeiros 200 anos de dominio británico, Xamaica converteuse no maior exportador mundial de azucre do mundo, producindo 77000 toneladas ao ano entre 1820 e 1824. Esta produtividade xamais se logrou sen a man de obra escrava traída de África.

Ao principio do século XIX, a gran dependencia na escravitude do Imperio Británico fixo que a poboación de negros na illa fose 20 veces maior que a de brancos, situación que ameazaba constantemente con revoltas e conflitos.

Tras unha serie de revoltas a escravitude foi oficialmente abolida en 1834.

No século XX, Xamaica foi gañando independencia do Reino Unido, en 1958 converteuse nunha provincia da Federación das Indias Occidentais, conseguindo a súa total independencia o 6 de agosto de 1962.

Un crecemento económico importante, de aproximadamente un 6% ao ano marcou os seus primeiros 10 anos de independencia baixo gobernos conservadores liderados polos primeiros ministros Alexander Bustamante, Donald Sangster e Hugh Shearer. Este crecemento económico viño promovido polos investimentos en bauxita, turismo, manufacturas e, en menor medida, agricultura. En 1972, un cambio de goberno fixo decaer de novo a economía chegando ao extremo de 1982 onde o PIB chegou por baixo dos niveis de 1972. A débeda externa creceu baixo as sucesivas lexislaturas de Michael Manley, acompañada de déficits fiscais, o que propiciou a imposición de medidas de austeridade do Fondo Monetario Internacional.

A economía en decadencia, o socialismo internacional de Manley, a súa amizade con Fidel Castro e o temor ao incipiente comunismo levaron a unhas eleccións apertadas entre o People's National Party e o Xamaica Labour Party, resultando vencedor este último. A crise económica continuou ata mediados dos 80, axudada polo peche das dúas principais compañías de aluminio do país e o decaimiento do turismo. A finais dos 80 a industria comezou a recuperarse, xunto ao turismo, o que propiciou unha mellora económica tras unha década de crise. O goberno electo desde 1989 impulsou reformas económicas que melloraron a situación fiscal.

Nos anos setenta os dous partidos políticos predominantes estaban ligados a dúas bandas rivais de Kingston, fortemente armadas. Isto, xunto ao crecente tráfico de cocaína a mediados dos 80 levou a situacións violentas. Isto levou ás guerras urbanas de Kingston desde 1990 ata a actualidade. As zonas rurais do país están libres do conflito.

A capital orixinal de Xamaica era o pobo español de Saint Catherine, a antiga capital colonial. Os españois renomearon a cidade como Santiago de la Vega. En 1655 cando os británicos tomaron a illa, a maior parte da capital foi incendiada polas tropas británicas. A cidade foi reconstruída e chamada Spanish Town, permaneceu como capital da illa ata 1872, cando Kingston converteuse na capital. Á parte de todo isto, Xamaica foi a primeira república en fundarse (1623).

Política

A Constitución xamaicana, promulgada en 1962, establece un sistema de goberno parlamentario, segundo o modelo de Gran Bretaña. O primeiro ministro é o xefe do goberno. O monarca británico é o xefe do Estado e está representado por un gobernador xeral, que se nomea segundo o consello do primeiro ministro.

Organización territorial

Artigo principal: Subdivisións de Xamaica.

Xamaica está dividida en tres condados e 14 parroquias:

• Condado de Cornwall no oeste, que consta das parroquias:
  • 1 Hanover
  • 2 Saint Elizabeth
  • 3 Saint James
  • 4 Trelawny
  • 5 Westmoreland
• Condado de Middlesex no centro, que consta das parroquias:
  • 6 Clarendon
  • 7 Manchester
  • 8 Saint Ann
  • 9 Saint Catherine
  • 10 Saint Mary
• Condado de Surrey no leste, que consta das parroquias:
  • 11 Kingston
  • 12 Portland
  • 13 Saint Andrew
  • 14 Saint Thomas

Xeografía

Mapa de Xamaica

A illa está composta principalmente por terreo montañoso rodeado dunha pequena franxa de costa. As cidades adóitanse establecer nesta chaira costeira.

O clima en Xamaica é tropical, adoita ser cálido e húmido, aínda que nas zonas de montaña pode ser algo máis fresco.

A pesar da súa situación, no medio do mar Caribe, non sofre con tanta frecuencia os furacáns como as súas illas veciñas. Isto débese principalmente ao vento orixinado nas súas montañas, que os desvía.

Economía

Artigo principal: Economía de Xamaica

Praia xamaicana

Xamaica é un importante centro turístico rexional, cuxo peso económico creceu nos anos noventa coa axuda de substanciosos investimentos estranxeiros. A súa economía céntrase ademais de no turismo, na produción de azucre e na extracción de bauxita, industria que xa non se alimenta exclusivamente de capital estranxeiro, posto que en 1974 o país comprou accións ás principais extractoras.

A actividade agraria dedícase ao cultivo de produtos para a exportación, como o café, o tabaco, a banana e a cana de azucre; e para o consumo autóctono. Ademais é un tradicional produtor de pementa. Entre as actividades industriais predominan a transformación de produtos agrarios, a fabricación de cemento, de fertilizantes, de derivados do petróleo e a industria téxtil. Porén, todas estas riquezas non reverten igualitariamente sobre a poboación, xa que Xamaica está historicamente dominada por unhas poucas familias adiñeiradas.

Demografía

Os xamaicanos son na súa maioría descendentes de africanos (90%), pero hai tamén brancos (10%) (na súa maioría descendentes de ingleses e de estadounidenses anglosaxóns). O idioma oficial e máis falado é o inglés. Tamén hai idiomas crioulos. O español é lingua de pouco menos de 5000 persoas.

Cultura e relixión

Bob Marley, icona da música xamaicana.

Sean Paul, cantante xamaicano.

A pesar de ser un país pequeno, Xamaica é rica en cultura, e famosa nese aspecto no ámbito global.

Os xéneros musicais ska, reggae, rocksteady, dub, dancehall, ragga e ragga jungle, foron todos concibidos en Xamaica. Poida que a música máis popular sexa o reggae, con todo e os seus diferentes estilos e mesturas, dub, dance hall, raggas, raggamufin, early reggae ou reggae roots, dada a coñecer a grande escala polo xamaicano Bob Marley, aínda que é ben sabido que o primeiro destes xéneros foi o ska, "pai" dos seguintes, atribúese a creación deste xero a "The Skatalites" ou "The Ska-Talites" aínda que historicamente as músicas da illa eran o Mento, o Ghost e o Calypso(como en Trindade e Tobago).

A Crenza mais seguida, é o Movemento Rastafari,^{[Cómpre referencia]} considerada ultimamente como unha relixión e modelo de vida. Unha das iconas de devandita crenza, foi o mesmo Cantante Bob Marley; o cal é prezado como un profeta para o pobo xamaicano.

Deporte

En 1998 a selección xamaicana de fútbol participou por primeira vez nunha Copa Mundial de Fútbol, en Francia '98. Compartiu o grupo H xunto a Arxentina, Croacia e o Xapón. Perdeu os seus primeiros dous partidos, con Croacia 1 a 3, e logo coa Arxentina 0 a 5. Finalmente, gañoulle por 2 a 1 ao seleccionado xaponés. Habendo gañado só 3 puntos, non conseguiu avanzar á seguinte rolda. Logo disto non puido volver disputar outra Copa do Mundo.

Nas últimas seis décadas, Xamaica produciu ducias de velocistas de clase mundial, incluíndo o campión olímpico e mundial Usain Bolt, récord mundial nos 100 metros masculinos a 9,58 segundos e 200 metros masculinos a 19,19 segundos. Outros velocistas xamaicanos salientables son Arthur Wint, o primeiro medalla de ouro olímpico xamaicano; Donald Quarrie, Elaine Thompson dobre campioa olímpica de Río 2016 nos 100 m e 200 m, campioa olímpica e ex récord mundial de 200 m; Roy Anthony Bridge, parte do Comité Olímpico Internacional, Merlene Ottey; Delloreen Ennis-Londres; Shelly-Ann Fraser-Pryce, ex campioa mundial dos 100 metros olímpicos; Kerron Stewart; Aleen Bailey; Juliet Cuthbert; tres veces medalla de ouro olímpica; Veronica Campbell-Brown; Sherone Simpson; Brigitte Foster-Hylton; Yohan Blake; Herb McKenley; George Rhoden, medallista olímpico de ouro; Deon Hemmings, medalla de ouro olímpica; así como Asafa Powell, ex-récord mundial de 100m e finalista olímpico de 2 x 100 m e medalla de ouro nos 4 × 100 m olímpicos de 2008. A gañadora olímpica estadounidense Sanya Richards-Ross tamén naceu en Xamaica.

• Xamaica nos Xogos Olímpicos

Notas

Referencias

Véxase tamén

Ligazóns externas

• Goberno de Xamaica
• Jamaica Arquivado 21 de xuño de 2021 en Wayback Machine. at the Royal Family website
• Official website of the Jamaica Information Service
• The Cabinet Office of the Government of Jamaica Arquivado 29 April 2011 en Wayback Machine.
• Jamaica. The World Factbook. Central Intelligence Agency.
• Xamaica en Curlie (en inglés)
• Jamaica from the BBC News
• Wikimedia Atlas de Jamaica.
• National Library of Jamaica Arquivado 13 December 2013 en Wayback Machine. materials in the Digital Library of the Caribbean
• Key Development Forecasts for Jamaica from International Futures