Sultanato do Rum

Sultanato do Rum
	سلجوقیان روم (fa)
Localización
Capital	Nicea (1077–1098); Konya (1098–1307)
Poboación
Lingua oficial	lingua persa
Relixión	Islam
Xeografía
Superficie	400 km²
Datos históricos
Creación	1077
Disolución	1307
Sucedido por	Ramadanidas (pt)
Organización política
Forma de goberno	monarquía

O Sultanato do Rum foi un “reino” turco selxúcida baseado en Anatolia entre os anos 1077 e 1307. A súa primeira capital foi Nicea sendo substituída posteriormente por Iconium. Outras cidades de Anatolia tamén foron sede da corte, e por tanto capitais nalgún período: Cesarea e Sebastia ou Sebastea.

"Rum" (ás veces transcrito coma Rüm ou Rûm) é o nome que lle daban os árabes ao Imperio Romano. Cando os selxúcidas tomaron as terras do interior de Anatolia tras a Batalla de Manzikert chamaron así ao sultanato que fundaron, pois os seus súbditos eran romanos.^[1] Entre os historiadores turcos contemporáneos é frecuente encontrar outros nomes para este sultanato: "Sultanato selxúcida de Anatolia " (Anadolu Selçukluları) , "Turquía selxúcida" (Türkiye Selçukluları) ou directamente co nome da capital: Sultanato de Konya (ou Iconium).

O sultanato foi particularmente próspero no final do século XII e os inicios do XIII, ao conquistar aos bizantinos parte da costa mediterránea e do Mar Negro. Os numerosos produtos procedentes da Persia e Asia Central que cruzaban todo o Imperio Selxúcida encontraron nestes portos a súa saída natural cara Europa, establecéndose acordos comercias cós xenoveses. O incremento da riqueza do Sultanato permitiu aos seus gobernantes absorber varios dos outros estados turcos ("Beylik") que se conformaran en Anatolia após Manzikert: o Danismendida, o Mengücek, o Saltuklu e o dos Ortúkides (Artuquid). Os sultáns do Rum tiveron máis ou menos éxito para arrostrar os cruzados, pero en 1243 foron derrotados polos mongois, pasando a converterse nunha provincia máis do seu imperio. A pesar dos esforzos dos seus administradores o sultanato acabará por descomporse na segunda metade do século XIII, desaparecendo finalmente no inicio do XIV.

Historia

Inicios

Distribución dos estados e relixións en Europa e Oriente Medio no tempo da primeira cruzada (1196-99)

No ano de 1064 chega ao trono do Imperio Selxúcida Alp Arslan, tras derrotar ao xeneral Kutalmish. Despois da derrota deste, os seus fillos foxen aos Montes Tauros na fronteira do Imperio. Alp Arslan mandará diversas expedicións contra eles, resultando que só sobrevive un: Süleyman I bin Kutalmish^[2] que reunirá ao seu redor diversos grupos de turcománs, facéndose cun exército cada vez máis forte. Aproveitando o caos que se vivía no Imperio Bizantino despois da Batalla de Manzikert no 1075 apodérase das cidades bizantinas de Nicea e Nicomedia, e dous anos máis tarde declárase independente do Grande Imperio Selxúcida, establecendo a súa capital en Nicea.

Suleyman foi morto por Tutush I (gobernante selxúcida de Siria) en 1086, en Alepo, e o seu fillo Kilij Arslan I foi tomado coma refén. Tras a morte de Malik Shah (emperador selxúcida) en 1092, Kilij Arslan foi liberado, e retomou o control do sultanato do seu pai. Sería Kilij quen tería que enfrontarse aos primeiros cruzados, que o derrotaron, tendo que retroceder os selxúcidas do Rum cara ao interior de Anatolia, movendo a súa capital a Iconium. En 1107, iniciou unha campaña cara ao leste, capturando Mosul, pero ese mesmo ano morrería loitando contra o fillo de Malik Shah I: Mehmed I o Grande Selxúcida.

O fillo de Kilij Arslan I, de nome Mesud I, centraría os seus esforzos en Anatolia, de modo que á súa morte o sultanato controlaba practicamente todo o seu interior. Kilij Arslan II, sucedeu a Mesud, e apoderouse de Sivas e Malatya, até entón dos Danismendidas. Tamén se tivo que enfrontar ao reconstituído Imperio Bizantino de Manuel I Comneno, ao que derrotou na Batalla de Miriocéfalo (Myriokephalon) no 1176. Entre os seus maiores reveses militares estaría a perda da capital (Iconium) fronte aos cabaleiros xermánicos da terceira cruzada (1190).

Apoxeo

Sultanato do Rûm e estados circundantes. Ano 1200.

Após a morte do último Gran Sultán, Tuğrul III, no 1194, os sultáns do Rum quedaron coma os únicos representantes da dinastía selxúcida. Kaykhusraw I tomou novamente a cidade de Iconium aos cruzados en 1205, e baixo o seu mandato e o dos seus dous sucesores, (Kaykaus I e Kayqubad I), o Sultanato viviu o seu apoxeo. O maior logro de Kaykhusraw foi a conquista do porto de Attalia, na costa mediterránea en 1207. Kaykaus tomará Sinope e obrigará ao Imperio de Trebizonda a renderlle vasalaxe (1214). Tamén subxugou o reino armenio de Cilicia, pero en 1218 foi derrotado polo sultán aiúbida al-Kamil e perdeu Alepo. Kayqubad adquiriu terrar ao longo da costa mediterránea de Anatolia en varias campañas entre 1221 e 1225, e tamén enviou neste tempo unha expedición a Crimea^[3]. Polo leste enfrontouse e derrotou aos Mengücek e Artuqid.

Declive

Caravanserai de Sultanhani en Aksaray, do 1229

Kaykhusraw II (1237–1246) comezou o seu reino conquistando a rexión en torno a Diyarbakır, pero en 1239 tivo que afrontar a revolta de Baba Ishak, que durou tres anos. Nese tempo perdeuse Crimea, e o exército enfraqueceu xusto cando se aproximaba o seu maior reto. Os mongois chegan a Armenia no 1242, tomando a cidade de Erzurum( "Karin" ou "Theodosiopole"). Ao ano seguinte o xeneral mongol Baiju derrotará ao sultán na Batalla de Köse Dag, pasando o Rum a ser vasalo do Imperio Mongol. O sultán foxe a Antalya despois da batalla, morrendo aló no ano de 1246.

Á morte de Kaykhusraw II o sultanato divídese entre os seus tres fillos. Dous deles (Kilij Arslan IV e Kayqubad II) ostentarán o poder ao leste do río Kızılırmak, baixo dominio mongol, e a maior (Kaykaus II) ao oeste, mantendo a súa independencia até outubro de 1256 en que é derrotado por Baiju preto de Aksaray, pasando toda a Anatolia turca ao control mongol. En 1260 Kaykaus II foxe de Konya ("Iconium") a Crimea onde morrerá en 1279. Kilij Arslan IV foi executado en 1265, converténdose Kaykhusraw III (1265–1284) no señor, nominalmente, de toda Anatolia, pero sendo exercido o poder real polos rexentes do sultán e polos mongois.

O declive do sultanato: dominio mongol e beylik emerxentes. Ano 1300.

O estado selxúcida comezara a súa atomización en pequenos emiratos (beylik) cada vez máis afastados tanto do poder selxúcida como do mongol. En 1277, respondendo a un chamado desde Anatolia, o sultán mameluco Baibars acode en axuda dos turcos e derrota aos mongois, substituíndoos por un breve período, pero vendo que as forzas nativas non colaboraban satisfactoriamente na defensa das súas terras, abandona Anatolia, que volverá ser administrada polo Imperio Mongol.

Ao final do seu reinado, Kaykhusraw III, só ten poder real nos territorios en torno a (Iconium), aínda que moitos beys (incluído o dos otománs) seguen a recoñecer foralmente a supremacía do sultán de Iconium, quen pola súa parte se chama a si mesmo: Fahreddin, Orgullo do Islam. Kaykhusraw III é executado no 1284, sufrindo a dinastía unha guerra interna até que en 1303 o fillo de Kaykaus II, Mesud II, se impón coma sultán, gobernando desde Caesarea Mazaca. Catro anos máis tarde Mesud II será asasinado, e ao pouco tempo tamén o seu fillo (Mesud III), e será un parente afastado quen tome o poder temporalmente coma emir de Konya. Pero en 1328 o emirato de Karamanoğlu ("Karamanidas") conquista estas terras.

Arte

Kızıl Kule (Torre vermella) construída entre 1221 e 1226 por Kayqubad I en Alanya

No período entre as Cruzadas e a invasión mongol produciuse o período de esplendor das artes no Sultanato.

No aspecto arquitectónico destaca a construción de multitude de caravanserai, unha especie de fondas ou pousadas fortificadas que eran parada obrigada para as caravanas de mercadores) e para os correos. A concentración destas construcións nun espazo e nun tempo tan reducidos constitúe un fito na historia da arquitectura islámica.

O maior dos caravanserai construídos foi o de Sultan Han na rota entre Konya e Aksaray, que data do 1229.

Lista de Sultáns

Antes de proceder á enumeración dos gobernantes do sultanato do Rum, da dinastía selxúcida, sinalar que hai diversas formas de reproducir os seus nomes, diferindo a súa escritura nas diversas fontes. Isto non é só debido as diferentes formas en que se transcribe o árabe ao alfabeto latino, senón que tamén se debe á influencia da escritura árabe persa que usaban os sultáns, e tamén ás correspondencias dos nomes con aqueles do turco moderno.

Ademais algúns sultáns mantiveron dous nomes, empregándoos alternativamente (por exemplo Alaeddin Keykubad I construíu dous palacios, que se chamaron palacio de “Kubadabad” e de “Keykubadiye”, e á mesquita que construíu en Konya chamouna de “Alaeddin”). Do mesmo modo algúns nomes de lugares tamén se ven alterados: así a cidade de Alanya cando foi conquistada polos turcos estes chamárona en realidade "Alaiye", substituíndo o nome latino-grego de Coracesium-Korakesion.

Sultán	Reinado	Comentarios
Kutalmish	1060-1077	Enfrontouse a Alp Arslan polo trono do Grande Imperio Selxúcida.
Süleyman I bin Kutalmish	1077-1086	Fundador do Sultanato selxúcida de Anatolia (Rum) con capital en İznik (Nicea)
Kilij Arslan I	1092-1107	Primeiro sultán en Konya (Iconium)
Melikshah	1107-1116
Mesud I	1116-1156
'Izz al-Din Kilij Arslan II	1156-1192
Giyath al-Din Kaykhusraw I	1192-1196	Primeiro reinado
Rukn al-Din Suleymanshah II	1196-1204
Kilij Arslan III	1204-1205
Giyath al-Din Kaykhusraw I	1205-1211	Segundo reinado
'Izz al-Din Kayka'us I	1211-1220
'Ala al-Din Kayqubad I	1220-1237
Giyath al-Din Kaykhusraw II	1237-1246	Tras a súa morte parte, até 1260 cando Kilij Arslan IV se converte no único soberano
'Izz al-Din Kayka'us II	1246-1260
Rukn al-Din Kilij Arslan IV	1248-1265
'Ala al-Din Kayqubad II	1249-1257
Giyath al-Din Kaykhusraw III	1265-1284
Giyath al-Din Masud II	1284-1296	Primeiro reinado
'Ala al-Din Kayqubad III	1298-1302
Giyath al-Din Masud II	1303-1308	Segundo reinado

Notas

↑ Alexander Kazhdan, “Rūm” The Oxford Dictionary of Byzantium (Oxford University Press, 1991), vol. 3, p. 1816.
↑ Claude Cahen, Pre-Ottoman Turkey: a general survey of the material and spiritual culture and history c. 1071-1330, trans. J. Jones-Williams (New York: Taplinger, 1968), pp. 73-4.
↑ A.C.S. Peacock, "The Saljūq Campaign against the Crimea and the Expansionist Policy of the Early Reign of 'Alā' al-Dīn Kayqubād" Journal of the Royal Asiatic Society, Vol. 16 (2006), pp. 133-149.

Véxase tamén

Bibliografía

Bosworth, Clifford Edmund (2004). Edinburgh University Press, ed. The New Islamic Dynasties: a Chronological and Genealogical Manual. Edinburgh. ISBN 0-7486-2137-7.
Bektaş, Cengiz (1999). Selcuklu Kervansarayları, Korunmaları Ve Kullanlmaları üzerine bir öneri: A Proposal regarding the Seljuk Caravanserais, Their Protection and Use. ISBN 975-7438-75-8.
Yavuz, Ayşıl Tükel. ArchNet, ed. The concepts that shape Anatolian Seljuq caravanserais (PDF). Arquivado dende o orixinal (PDF) o 04 de xullo de 2007. Consultado o 22 de abril de 2009.

Ligazóns externas

Lista de edificios selxúcidas(En inglés)
Turkish Hans Exemplos de caravanserais construídos no Sultanato do Rum (Por Katharine Branning)(En inglés)
Anadolu Selçuklulari (En turco)
Historia dos selxúcidas de Anatolia (En inglés)
Historia dos selxúcidas do Rum, por Steven Lowe e Martin Baker (En inglés)

[1] Alexander Kazhdan, “Rūm” The Oxford Dictionary of Byzantium (Oxford University Press, 1991), vol. 3, p. 1816.

[2] Claude Cahen, Pre-Ottoman Turkey: a general survey of the material and spiritual culture and history c. 1071-1330, trans. J. Jones-Williams (New York: Taplinger, 1968), pp. 73-4.

[3] A.C.S. Peacock, "The Saljūq Campaign against the Crimea and the Expansionist Policy of the Early Reign of 'Alā' al-Dīn Kayqubād" Journal of the Royal Asiatic Society, Vol. 16 (2006), pp. 133-149.

[1]

[2]

[3]