Salvador Velayos Hermida

Salvador Velayos Hermida, nado en Lugo en 1908 e finado en Madrid o 3 de xuño de 1997, foi un físico e investigador galego que foi unha das maiores referencias no campo do magnetismo.

Salvador Velayos Hermida

Biografía
Nacemento	1908 Lugo, España
Morte	3 de xuño de 1997 (88/89 anos) Madrid, España
Catedrático de universidade
Actividade
Ocupación	físico
Premios
(1997)  Gran Cruz de Afonso X o Sabio

Traxectoria

Primeiros anos e formación

Fillo do director do Instituto de Lugo, Salvador Velayos González. Estudou o bacharelato no Colexio dos Maristas e no Instituto de Lugo. En 1924 foi estudar Ciencias Físicas na Universidade de Madrid aloxándose na Residencia de Estudiantes, onde logo exerceu como titor e profesor de apoio das disciplinas científico experimentais. Licenciouse en 1928 e, dende 1930, foi profesor auxiliar da Facultade de Ciencias de Madrid e foi discípulo de Moles, Duperier e, especialmente, Blas Cabrera, con quen estivo de bolseiro no Instituto Nacional de Física e Química e que dirixiu a tese, Paramagnetismo de algunos compuestos de elementos de tierras raras, que foi defendida en 1934. Especializouse en ferromagnetismo, disciplina que foi obxecto das súas investigacións.

Xa como doutor, fixo varias viaxes a centros científicos de Alemaña pola súa conta e obtivo unha bolsa da Fundación Conde de Cartagena, xestionada pola JAE, para ampliar estudos na Universidade de Múnic con Walther Gerlach en 1934.

Ao volver, en febreiro de 1936, gañou a cátedra de Física Teórica e Experimental da Facultade de Ciencias da Universidade de Valencia e seguiu traballando no Instituto Nacional de Física e Química. Antes da guerra xa publicara traballos de investigación en revistas científicas españolas e alemás.

Guerra civil

Republicano de esquerdas, durante a guerra traballou no Instituto Nacional de Física e Química para o exército republicano na fabricación de fonolocalizadores para a defensa antiaérea (sistema para a detección de bombardeos en distancia e dirección). Por este labor foi inculpado do “atraso” da vitoria dos sublevados.

Posguerra

Ao remate da guerra foi xulgado por rebelión en consello de guerra, sendo absolto, e tamén como funcionario do Instituto Nacional de Física y Química, do que tamén librou de sanción. Pero foi sancionado polo Tribunal Especial da Universidade de Valencia: pese á declaración favorable do seu colega Julio Palacios (Vicerreitor de Madrid), quen o descargaba das acusacións que era obxecto, o xuíz especial da súa causa solicitou a suspensión de emprego e soldo por dous anos e a inhabilitación, sanción que se viu temperada polo traslado forzoso á Universidade de Valladolid e á inhabilitación para cargos directivos e de confianza. Logo de pasar quince anos en Valladolid explicando Física Xeral, onde fixo escola e creou un grupo de traballo sobre temas como magnetoquímica dalgunhas sales del níquel e magnetismo, retornou a Madrid en 1956, mediante oposición a unha cátedra de Electromagnetismo.

A interrupción da súa carreira por mor da guerra, a represión posterior e o exilio dos seus mestres impedirían a súa consolidación científica. Pese a isto, continuou co seu labor investigador no CSIC elaborando traballos que o situaron na vangarda da investigación. Así durante os anos 1946-1947, pasounos na Universidade Harvard, traballando ao carón de John van Vleck.

En decembro de 1955, e aproveitando unha tímida apertura do réxime franquista a través das medidas do ministro de Educación Ruiz Jiménez, gañou mediante oposición a cátedra de Física Teórica e Experimental da Facultade de Ciencias da Universidade de Madrid e puido retoma-la relación co CSIC coa creación dunha sección de magnetismo nun dos seus institutos. Permaneceu na cátedra até que se xubilou en 1978.

Obras

Libros

• 1944 (editado en 1978), El magnetismo de la materia (publicado con Blas Cabrera). Pozuelo de Alarcón, Madrid: Departamento de Publicaciones de la E.T.S. de Arquitectura. ISBN 84-87635-23-7
• 1976,Temas de física III: electromagnetismo. ISBN 84-600-6887-0
• 2008, Introducción al magnetismo. Madrid: Editorial Complutense. ISBN 978-84-7491-910-3

Artigos (escolma)

• 1931, Estudio magnético del MnSO4 y de algunas tierras raras, en Anales de la Sociedad Española de Física y Química, 31, pp. 597-606;
• 1935, Propiedades magnéticas de algunos compuestos de elementos raros, en Anales de la Sociedad Española de Física y Química, 33, pp. 5-33;
• 1936, Widerstand, spontane Magnetisierung und Curiepunkt von Nickel, en Sitzungsberichte der Bayerischen Akademie der Wissenschaften. Mathematisch- naturwissenschaftliche Abteilung, pp. 81-136 (escrito con W. Gerlach r H. Bittel);
• 1936, Variación, con la temperatura, de la resistencia eléctrica del níquel, en Revista de la Academia de Ciencias, 23, pp. 615-62 (escrito con H. Bittel);
• 1940, Der Einfluss elastischer Druckbelastung auf Suszeptibilitäts-maximum con Nickel. Die Eigenspannungen, en Zeitschrift für Physik, 116, pp. 340-348;
• decembro de 1940, Medida de las tensiones propias en los metales. Métodos magnéticos, en Metalurgia y Electricidad, pp.. 20-25;

Recoñecementos

Leva o seu nome o Instituto de Magnetismo Aplicado que rexentan RENFE e a Universidade Complutense de Madrid e tamén no concello de Madrid, unha glorieta preto da Universidade Complutense leva o seu nome.

O Club Español de Magnetismo (CEMAG), estableceu en 2008 o Premio de Magnetismo "Salvador Velayos", de carácter bianual, para as achegas nese campo.

En 1997, recibiu a título póstumo, a Gran Cruz de Afonso X o Sabio

Véxase tamén

Bibliografía

• Gurriarán, Ricardo (2006). Ciencia e conciencia na universidade de Santiago, 1900-1940. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela. ISBN 978-84-9750-644-1. 

Ligazóns externas

• Gurriarán, Ricardo. "Salvador Velayos Hermida". Álbum da JAE do Consello da Cultura Galega.