República Turca do Norte de Chipre

A República Turca do Norte de Chipre (RTNC) (en turco: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti; KKTC) é un estado de facto, que controla o terzo norte da illa de Chipre, no Mediterráneo oriental.

República Turca do Norte de Chipre

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (tr)
Bandeira Brasón
Himno	İstiklâl Marşı
Localización
35°11′N 33°22′L
Territorio reivindicado por	Chipre
Capital	Nicosia do Norte
Poboación
Poboación	390.745 (2021) (116,47 hab./km²)
Lingua oficial	lingua turca
Xeografía
Superficie	3.355 km²
Comparte fronteira con	Chipre Reino Unido Turquía
Datos históricos
Precedido por	Estado Federado Turco de Chipre (pt)
Creación	1983
Organización política
• Lista (pt)	Ersin Tatar (pt) (2021–)
• Prime Minister of Northern Cyprus (en)	Ünal Üstel (pt) (2022–)
Órgano lexislativo	Assembly of the Republic (en) , (Escano: 50)
Membro de	Organización da Conferencia Islámica (1979–) Administração Conjunta das Artes e da Cultura Túrquica (pt) (1993–) Organização de Cooperação Económica (pt) (2014–) Organización de Estados Turcos (2022–)
Moeda	Lira turca
Identificador descritivo
Fuso horario	UTC 02:00
Dominio de primeiro nivel	.tr
Prefixo telefónico	90
Teléfono de emerxencia	112

Turquía é o único país que a recoñece; todos os demais gobernos e as Nacións Unidas recoñecen a soberanía da República de Chipre (coñecida tamén só como Chipre) sobre toda a illa. A Organización da Conferencia Islámica recoñece á República Turca do Norte de Chipre como un estado constituínte, baixo o nome de Estado Turco Chipriota.

O norte de Chipre esténdese desde o a punta da Península de Karpass no nordés ata a Baía de Morphou, Cabo Kormakitis e o seu punto máis occidental, o exclave de Kokkina no oeste. O seu punto máis meridional é a aldea de Louroujina. Unha zona desmilitarizada baixo o control das Nacións Unidas esténdese entre o norte de Chipre e o resto da illa e divide Nicosia, a cidade máis grande da illa e capital de ambos lados.

Un golpe de estado en 1974, realizado como parte dun intento de anexar a illa á Grecia, provocou a invasión turca de Chipre. Isto provocou o desaloxo de gran parte da poboación gregochipriota do norte, a fuxida dos chipriotas turcos do sur e a partición da illa, o que levou a unha declaración unilateral de independencia por parte do norte en 1983. Debido á súa falta de recoñecemento, o norte de Chipre depende en gran medida de Turquía para obter apoio económico, político e militar.

Os intentos de alcanzar unha solución á disputa de Chipre non tiveron éxito. O Exército turco mantén unha grande forza no norte de Chipre co apoio e aprobación do goberno da RTNC, mentres que a República de Chipre, a Unión Europea no seu conxunto e a comunidade internacional considérao como unha forza de ocupación. Esta presenza militar foi denunciada en varias resolucións do Consello de Seguridade das Nacións Unidas.

O norte de Chipre é unha república democrática semipresidencial, cun patrimonio cultural que incorpora diversas influencias e unha economía que está dominada polo sector servizos. A economía experimentou un crecemento durante os anos 2000 e 2010, co PNB per cápita máis que triplicado na década de 2000, pero está freada por un embargo internacional debido ao o peche oficial dos portos do norte de Chipre pola República de Chipre. O idioma oficial é o turco, cun dialecto local distinto que se fala. A gran maioría da poboación está formada por musulmáns sunitas, mentres que as actitudes relixiosas son na súa maioría moderadas e laicas. O norte de Chipre é un estado observador da ECO e da OCI baixo o título de "Estado turcochipriota", e de PACE baixo o título "Comunidade turcochipriota".

Historia

Debido á súa localización xeográfica e á súa importancia estratéxica, Chipre foi invadida polos Hititas, Asirios, Exipcios, Persas, Ptolemeos. Romanos, Bizantinos, Lusignanos e Venecianos.

En 1571, a illa foi conquistada polo Imperio Otomán. Os otománs gobernaron a illa mediante o sistema millet onde todos os individuos foron clasificados segundo a súa relixión. Chipre estivo baixo dominio turco ata 1878, cando a súa administración pasou a Gran Bretaña. Ata a primeira guerra mundial, a illa pertenceu legalmente a Turquía, momento en que foi anexionada por Gran Bretaña debido a súa belixerancia aliada cos Imperios Centrais. En 1960, obtén a súa independencia.

Independencia de Chipre

O dominio británico non puido conter as aspiracións propias de ambas as comunidades. Os greco-chipriotas, que iniciaran en 1830, cando nace o estado grego, un reclamo pola ENOSIS (unión con Grecia, coa que tiñan vínculos culturais e históricos). Contrariamente, os turco-chipriotas conformaron a "Volkan", unha milicia que en 1858 pasou a chamarse Organización de Resistencia Turca (TMT) cuxo obxecto era evitar a ENOSIS apoiando o TAKSIM, repartición da illa entre Turquía e Grecia.

As demandas derivaron nunha loita violenta, dirixida pola Organización Nacional de Loitadores Chipriotas (EOKA), co apoio do Arcebispo Makarios III, arcebispo e primado da Igrexa Autocéfala Ortodoxa de Chipre (ou Igrexa Ortodoxa Chipriota). Perante tal situación, os turcos pasaron a apoiar o dominio británico para evitar ser súbditos dun estado grego.

Ante o custo militar e en vidas humanas que demandaba ao Reino Unido manter a situación colonial, este país invitou a Grecia e a Turquía para atopar unha solución á cuestión chipriota.

Iso derivou no Acordo de Zürich de 1958 e no Acordo de Londres de 1959. Os mesmos entraron en vigor o 16 de agosto de 1960 co nacemento da República de Chipre a través dunha complexa constitución cuxos principais puntos eran:

• República bicomunal con status igualitario de ambas as comunidades.
• Grecia, Turquía e o Reino Unido serían as potencias garantes, con dereito de intervención cando o réxime constitucional se vise en perigo.
• Coa finalidade de evitar a enosis, declarouse que Chipre non podía unirse a ningún estado, grupos de estados e organizacións das que Grecia e Turquía non fosen parte. Tamén se estableceu a non participación, en todo ou en parte, da República de Chipre nunha unión política ou económica con outro Estado.
• O poder executivo quedaba a cargo dun Presidente greco-chipriota, e un Vicepresidente turco-chipriota, elixidos polas súas respectivas comunidades por sufraxio universal.
• Ambos gozarían de poderes idénticos, con dereito a veto.
• O poder lexislativo (casa dos representantes) con integrantes elixidos por cada comunidade en proporción 70/30.
• Cada comunidade disporía da súa propia cámara lexislativa comunal con competencia no ámbito relixioso e cultural entre outros.
• As dúas comunidades aceptaron nos tratados renunciar ás súas demandas de enosis e taksim.

División intercomunal

O líder greco-chipriota, Makarios, contrario á igualdade intercomunal, buscou eliminar o dereito a veto dos turco-chipriotas a través da modificación da constitución. O rexeitamento destes provocou diversos actos de violencia no ano 1963, que terán o seu culmen no mencionado ano, ao seguinte e en 1967.

Consecuentemente, os turco-chipriotas víronse obrigados a deixar sectores da illa, illarse en enclaves e deixar os seus postos laborais. O Consello de Seguridade da ONU aprobou a instalación dunha forza de paz na illa UNFICYP, aínda despregada na mesma.

Operacións militares turcas

O 15 de xullo de 1974 efectúase na illa un golpe de estado contra o Goberno de Makarios. Este foi liderado por un grupo de militares gregos e grecochipriotas coa intención de revivir a ENOSIS. O mesmo contaba co apoio da denominada "Ditadura dos Coroneis" de Atenas (1967-1974).

Isto espantou a Turquía que temía pola minoría turcochipriota que se comprometeu defender polo tratado de garantías que dera orixe ao estado chipriota. Por iso, levou a cabo unha masiva invasión do sector norte de Chipre a través da denominada Operación Atila (tamén denominada polos turcos "Operación de Mantemento da Paz").

Consecuentemente, o 37% de territorio quedou en mans turcas e, entre 140.000 e 160.000 grecochipriotas tiveron que fuxir da parte norte da illa.

Desde entón, a volta dos refuxiados ás súas terras e ás súas propiedades é reclamada polos grecochipriotas. Turquía, pola súa banda, respondeu coa proclamación en 1975 do "Estado Federado Turco de Chipre" e en novembro de 1983 cunha declaración de independencia converténdose na República Turca do Norte de Chipre (RTNC).

Situación posterior á invasión turca

Desde a realización da operación de 1974, a ONU intentou resolver o conflito sen éxito.

En 1999, a Unión Europea estableceu no Consello Europeo de Helsinqui que a reunificación non era unha precondición para a adhesión de Chipre. Grecia ameazou con vetar a candidatura de Turquía se non se incluía esta decisión.

Nacións Unidas realizou innumerables esforzos para a solución do conflito a través da reunificación. As propostas realizadas polo Secretario Xeral de Nacións Unidas en 1984, 1986 e en 1992 foron rexeitadas polos grecochipriotas por non admitir a igualdade política entre as dúas comunidades. Outros intentos de solución ao conflito fracasaron en 1996 e 1997, debido a que aos turcochipriotas non se lles recoñecía como Estado independente.

O entón Secretario Xeral da ONU, Kofi Annan, presentou unha nova proposta en 2002 que incluía conceptos que provocaron fortes reticencias entre a comunidade grega. Revisada en 2003, establecía a creación dunha federación de dous estados -o Estado Greco Chipriota e o Estado Turco Chipriota- unidos conxuntamente por un goberno federal con escaso poder, algo similar a Suíza.

Logo de innumerables conversacións, o 24 de abril de 2004, o plan de paz do Secretario Xeral de Nacións Unidas para Chipre foi presentado á súa ratificación en referendo en ambas as comunidades.

Os turcochipriotas, ignorando o consello do seu presidente Rauf Denktash (que recomendaba votar en contra), aprobaron a proposta polo 65% da súa poboación. A comunidade grecochipriota rexeitou o plan e, con iso, acabábanse todas as esperanzas de que unha Chipre unificada puidese acceder á UE o 1 de maio de 2004. Gran parte da poboación grecochipriota pensaba que o plan daba demasiados poderes á parte turca. O principal escollo foi a oposición grega a que non todos os refuxiados grecochipriotas puidesen volver ás súas casas, que as tropas turcas puidesen permanecer na illa indefinidamente e que tamén o fixesen os 45.000 colonos turcos fincados na mesma.

Goberno e política

• Forma de Estado: República secular e parlamentaria baseada na constitución de 1985, moi parecida á de Turquía.
• Xefe de Estado: presidente elixido por elección directa e por un termo de cinco anos. O actual presidente é Mehmet Ali Talat, electo en abril de 2005 como segundo presidente da república.
• Lexislatura: Unicameral. A asemblea lexislativa (Cumhuriyet Meclisi), ten 50 membros electos en forma directa por sufraxio universal, e por un termo de cinco anos.
• Executivo: a cargo do consello de ministros nomeados polo Presidente por consello do Primeiro Ministro.

Principais partidos políticos

Partidos parlamentarios

Partido Republicano Turco (CTP)

Partido Nacional de Unidade (UBP)

Partido Demócrata (DP)

Movemento de Paz e Democracias (BDH)

Partidos non parlamentarios

Partido Comunista de Liberación (TKP)

Partido Novo Chipre (YKP)

Sistema xudicial

A corte máis alta é a Suprema Corte de Xustiza. Esta funciona como corte constitucional, corte de apelacións e Alta Corte Administrativa. Posúe sete xuíces.

Cortes subordinadas:

O poder xudicial é exercido, ademais de pols Suprema Corte de Xustiza, polas cortes de Assize, distritais e de familia.

Corte Suprema de Xustiza

Composta polo presidente e xuíces da Suprema Corte, un membro nomeado polo Presidente da República Turca do Norte de Chipre, outro nomeado pola Asemblea Lexislativa, o Fiscal Xeral e un membro elixido pola Asociación Bar, é responsable do nomeamento, ascenso, transferencia e asuntos de disciplina de todos os xuíces.

Os nomeamentos dos presidentes e xuíces da Corte Suprema áchanse suxeitos á aprobación do Presidente da República.

Xeografía

A República Turca do Norte de Chipre ten unha poboación de ao redor de 190.000 habitantes e unha área de 3.355 quilómetros cadrados.

Chipre é a illa máis oriental do Mediterráneo e a terceira en tamaño tras Sicilia e Sardeña. O punto máis próximo a Turquía é de 67 Km, 102 Km de Siria e 417 de Exipto.

A República Turca do Norte de Chipre ten uns 190 km de longo, uns 65 de ancho e 3514 Km², comprendendo un 36% da illa.

A súa xeografía caracterízase por unha sucesión de cadea montañosa, chaira e praias. A cadea de Kyrenia (Beşparmak - cinco dedos) que corre de en sentido leste-oeste, ten o seu pico máximo no Monte İçova de 1023 m de altura.

Cara ao leste da illa, a cadea perde altura e esténdese ao longo da península de Karpas.

Principais cidades

Ao sur da cadea montañosa de Kyrenia atópase Nicosia (Lefkosa) (poboación do sector controlado pola RTNC: 39.000), capital da República Turca do Norte de Chipre. A través dela corre a Liña Verde, que divide a cidade en dúas.

Outras cidades maiores son Famagusta (Magusa) (poboación 30.000), Kyrenia (Girne) (poboación 22.000) e o centro citrícola de Morphou (Guzelyurt) (poboación 15.000).

Mapa de Chipre.

Economía

Durante o período entre 1963 e 1974, a economía turco-chipriota tiña grandes síntomas de subdesenrolo. A principal razón desta condición era o bloqueo económico e que a súa base produtiva era inadecuada.

No período seguinte, coa axuda de novas administracións e de métodos máis actualizados, eses problemas foron superados polo que se pasou a unha economía máis saudables e estable. Os plans enfocáronse a reactivar a industria manufacturera e do turismo. Estes esforzos foron bastante satisfactorios polo que logo dun período de rápido crecemento pasouse a un de crecemento máis modesto e sustentable.

A economía da República Turca do Norte de Chipre esta dominada polo sector servizos incluíndo o público, o comercial, o de turismo e educación cun máis pequeno de agricultura e manufactura liviá. Durante o período desde 1977 ao 2003, o Produto Bruto Interno creceu 37,5% a prezos constantes de 1977, alcanzando 10.177.1 millóns de Tl (US$ 1.283.7 millóns).

A agricultura é aínda importante na súa economía onde os principais produtos son cítricos, uvas, viño, papas e outros vexetais. Os produtos manufacturados, a construción, distribución e outros servizos son os que máis emprego producen pero o turismo é a industria máis crecente.

A economía opera sobre a base dun sistema de mercado aínda que continúa co problema do illamento dos turco-chipriotas, a falta de investimento público e privado, os altos custos de frete e a baixa dispoñibilidade de man de obra cualificada. A pesar desas limitacións, a economía exhibe un alto rendemento nos últimos anos cun crecemento do 9,6% en 2004 e do 11,4% en 2003. O ingreso per-capita case se duplicou en 2004 (US$7.350) con respecto a 2002 (US$4.409). Este crecemento foi alentado pola relativa estabilidade da Lira Turca, o emprego duns 5000 turco-chipriotas no sur de Chipre, onde os salarios son significativamente altos, e o boom nos sectores de educación e construción. No 2003, o sector servizos representou case 2/3 partes do PBI, a industria o 11,6 %, a agricultura 10,6% e a construción 10,1%.

A diminución nas restricións para viaxar entre as dúas partes da illa en abril de 2003 permitiu un gran movemento de persoas sen incidentes étnicos. En agosto de 2004, novas regulacións da Unión Europea (EU) permitiron que mercancías producidas no norte da illa sexan vendidas no sur satisfacendo os requirimentos fito-sanitarios desta asociación. En maio 2005, as autoridades turco-chipriotas adoptaron unha nova regulación a semellanza da UE aceptando que certas mercancías do sur sexan vendidas no norte. A pesar deses esforzos, o comercio entre ambos os lados é moi limitado.

En canto ao comercio exterior, Turquía segue sendo o principal socio da República Turca do Norte de Chipre, provendo 60% das importacións e recibindo o 40% das exportacións. Un caso importante foi a sentenza da Corte de Xustiza Europea do 5 de xullo de 1994 no cal non recoñecía os certificados estendidos polas autoridades da República. Esta reduciu as exportacións en US$36,4 millóns (ou 66,7% de total) en 1993 e en US$13,8 millóns en 2003 (ou sexa o 28% do total). Aínda así, a EU continua sendo o Segundo destino comercial con 25 % das importacións e 28% das exportacións.

O total das importacións incrementáronse a US$853,1 millóns en 2004 (de US$477,7 millóns en 2003), mentres que o total das exportacións aumentaron en US$61,5 millóns (de US$50,6 millóns en 2003).

O norte de Chipre tamén busca a diversidade de mercados polo que actualmente vende case a metade das súas exportacións ao Medio Oriente. A balanza comercial continua deficitaria pero é compensada fundamentalmente polo turismo, axuda estranxeira, préstamos (principalmente de Turquía), ingreso de capitais e ingresos provenientes dos traballadores na parte greco-chipriota da illa, nas bases soberanas británicas e das Nacións Unidas.

A axuda de Turquía é crucial para a economía. Baixo o último protocolo asinado polos dous países no 2005, Turquía comprometeuse a prover préstamos e asistencia por US$450 millóns durante un período de tres anos, para as finanzas públicas, turismo, sistema bancario e proxectos de privatización. O total do apoio financeiro turco desde 1974 estimado excede os US$3000 millóns.

Educación

O sistema educativo da República Turca do Norte de Chipre pode dividirse en cinco partes:

• Educación preescolar. É dada a través dos xardíns escolares aos nenos entre 4 e 6 anos.
• Educación primaria. É provisto en dúas etapas. A escola elemental para nenos entre 7 e 12 anos a cal dura cinco anos e é obrigatoria. A segunda etapa dura tres anos e tamén é obrigatoria.
• Educación secundaria. Estruturada para mozos entre 16 e 18 anos, ten un programa de tres anos. É dada polos colexios coñecidos como liceos e colexios vocacionais. As escolas técnicas e vocacionais están comprendidas polos liceos comerciais, educación técnica, escola vocacional agrícola, escola de enfermería e escola de turismo e gastronomía.
• Educación superior.

Está dada polas seguintes institucións:

Universidade Internacional de Chipre.

Universidade do Leste do Mediterráneo.

Universidade Europea do Lefke

Universidade Americana de Girne

Universidade do Próximo Oriente

Academia de instrución de Mestres de Nicosia Atatürk

Universidade Técnica de Medio Oriente. Campus do Norte de Chipre.

• Educación informal. A cargo do ensino a aqueles non aptos para a educación formal.

Poboación

A lingua materna da poboación do norte é o turco (Chipriotas turcos e turcos provenientes de Anatolia) con pequenas poboacións de chipriotas gregos e libaneses.

A República Turca do Norte de Chipre inclúe a parte norte da cidade de Nicosia (turco: Lefkoşa, grego: Lefkosia), a cal serve como a súa capital. Así mesmo, no aspecto relixioso, o 99% da poboación profesa a fe musulmá sunita, e o 1% restante repártese en pequenas comunidades cristiás; principalmente ortodoxas, pero tamén con presenza de protestantes e católicos romanos.

Excepto por algúns maronitas, na área de Kormakiti (Koruçam), ao extremo oeste das alturas de Kyrenia, e de varios centos de Greco-chipriotas na península de Karpas, os habitantes da República Turca do Norte de Chipre son turco-chipriotas, descendentes dos turcos que se instalaron na illa logo da conquista do Imperio Otomán de 1571. Con esta conquista, a composición étnica e cultural da illa cambiou drasticamente.

Aínda que a illa fora gobernada polos Venecianos, a poboación era maiormente grega. O dominio turco trouxo consigo a emigración de súbditos do Imperio de distinta linguaxe e distintas crenzas e tradicións á illa. Segundo un decreto do sultán Selim II, unhas 5.720 familias deixaron as rexións de Anatolia de Karaman, Içel, Yozgat, Alanya, Antalya e Aydin e emigraron a Chipre. Estes eran, maiormente, granxeiros, pero tamén había gandeiros, zapateiros, xastres, tecedores, cociñeiros, albaneis, xoieiros e mineiros. Así mesmo, uns 12.000 soldados, 4000 homes de cabalaría e 20.000 antigos soldados, xunto ás súas familias, permaneceron na illa.

O Imperio Otomán permitiu ás comunidades non-musulmáns (ou millets, da palabra arábiga por relixión, millah) un grao de autonomía se elas pagaban os seus impostos e obedecían ás autoridades. O sistema millet permitiu aos Greco-chipriotas permanecer nas súas vilas e manter as súas tradicións. : Os inmigrantes turcos a miúdo situáronse en novos asentamentos pero moitos xuntáronse cos da comunidade grega. Durante catro séculos, as dúas comunidades cohabitaron na illa. A pesar da súa proximidade, cada comunidade mantivo os seus costumes sen establecer lazos profundos entre eles. É exemplo diso que cada comunidade consideraba un tabú os matrimonios interétnicos aínda que en ocasións producíronse. De feito, as relacións foron normalmente cordiais habendo poucas posibilidades de intimidade entre ambos.

Segundo documentos dos rexistros gobernamentais do Imperio Otomán, aproximadamente entre 40.000 e 60.000 súbditos turcos vivían en Chipre a finais do século XVI. O primeiro censo británico de (1881), os greco-chiopriotas eran uns 140.000 e os turco-chipriotas ao redor de 42.638. Moitos dos habitantes desta última comunidade emigraron cando a illa pasou a mans británicas en 1878.

Houbo un importante éxodo entre 1959 e 1974 cara a Gran Bretaña e Australia. A razón do ocorrido entre 1950/60 debeuse á política liberal adoptada polos británicos cando a illa obtivo a súa independencia. No período posterior, incrementouse e debeuse á loita intercomunal. En 1972, a poboación turco-chipriota pasou a ser de 78.000.

Tras os sucesos de 1974, iniciouse un retorno de turco-chipriotas á illa. Ademais, uns 20000 traballadores turcos tamén arribaron ao sector. Moitos deles establecéronse permanentemente e obtiveron a cidadanía. Debido a esta situación, a poboación da República Turca do Norte de Chipre alcanzou a 167.256 en 1988.

A media de crecemento do período 1878/87 foi do 1,3 %, En 1887, a taxa pasou a 1,5%.

Véxase tamén

Ligazóns externas

• Zypern Times (en alemán)
• Asemblea republicana (Parlamento) da Repúblic Turca do Norte de Chipre
• Presidency, Turkish Republic of Northern Cyprus
• Embassy of the TRNC in Ankara
• TRNC Central Bank
• Embargoed!, a non-profit association campaigning against the total economic embargo imposed on the population of Northern Cyprus.
• Northern Cyprus Home Page
• International Expert Panel for a European Solution in Cyprus
• Timeline of Cyprus issue by BBC
• Assembly of Turkish American Associations
• Turkish Cypriots of Australia – Historical Book Arquivado 16 de febreiro de 2009 en Wayback Machine.