Ramón de Valenzuela
Ramón de Valenzuela Otero, nado en Manduas (Silleda) o 3 de outubro de 1914 e finado en Adina (Sanxenxo) o 27 de outubro de 1980, foi un escritor e político galego.
 Placa da rúa Ramón de Valenzuela na Bandeira. | |
| Biografía | |
|---|---|
| Nacemento | 3 de outubro de 1914  A Viña, España |
| Morte | 27 de outubro de 1980 (66 anos) Adina, España |
| Causa da morte | cancro de pulmón |
| Actividade | |
| Ocupación | escritor, político |
| Partido político | Partido Comunista de España |
| Familia | |
| Cónxuxe | Mariví Villaverde |
    | |
Traxectoria
editarNaceu no pazo da Viña, no lugar da Viña, fillo de Dolores Otero e do médico José Valenzuela Ulloa. Estudou o bacharelato en Santiago de Compostela e, no curso 1931-32, matriculouse en Dereito. Ao ano seguinte fíxoo en Filosofía e Letras. En 1933 ingresou na Escola Normal de Pontevedra. Rematados os tres cursos de Maxisterio, foi destinado a Vigo como mestre, cargo que non chegou a exercer polo comezo da guerra civil.
Desenvolveu por eses anos unha intensa actividade na Bandeira: en 1930, creou, nunha casa do pai, unha escola para adultos na que impartiu clases en galego; no verán de 1933 formou con outros mozos un cadro teatral co ánimo de recadar fondos para a difusión cultural que chegou a representar algunhas obras. Organizou tamén un grupo de Ultreya.
En 1933 apareceron os seus primeiros escritos: unha serie de Cartas a Alfonso d’Outeiro, asinadas como Ramón da Viña, publicadas no periódico lalinense Razón dirixido polo galeguista Jesús Iglesias Surribas. En Razón apareceu tamén o seu primeiro conto: O billete de ida e volta.
Nos anos 1934 e 1935, co pseudónimo de Pepe dos Cestos, narrou contos populares en Radio Pontevedra, en teatros e nalgunha feira da Bandeira. Como tal actuou no Casino de Lalín en novembro de 1934, acompañando ao coro Airiños da Ulla. Abandonou esta actividade por considerar que non contribuía a formar unha conciencia galega e podía dar unha visión ridícula do labrego. O 15 de agosto de 1933 participou na Pelingrinaxe ao Candán (unha festa de exaltación galega en homenaxe ao 25 aniversario da Sociedad Hijos de Silleda) xunto a Ramón Suárez Picallo, Eduardo Blanco Amor e Antón Alonso Ríos.
Actividade política na II República
editarEn 1935, incorporouse ás Mocedades Galeguistas. Nese mesmo ano, a IV Asemblea do Partido Galeguista, celebrada en Santiago de Compostela, elixiuno conselleiro en representación da zona Lalín-A Estrada. Valenzuela emprendeu a súa actividade política para reorganizar o partido: visitou os grupos xa constituídos e promoveu unha campaña de propaganda para crear novos. O seu proxecto de reorganización aparece en A Nosa Terra e consistía nunha estrutura baseada en células parroquiais de cinco membros, que enviarían un representante á Asemblea Comarcal.
Interveu nos mitins do Partido Galeguista da zona: no de Lalín, o 1 de setembro de 1935, xunto con Castelao (a primeira aparición deste, logo do exilio en Badaxoz); no da Estrada, en xaneiro de 1936, con Víctor Casas e Castelao. Participou activamente na Campaña do Estatuto de Autonomía. Colaborou tamén co Seminario de Estudos Galegos na Sección de Etnografía e Folclore.
Guerra e prisión
editarEn agosto de 1936, foi detido na Bandeira e encarcerado na prisión de Silleda. Conducido á de Compostela, logrou saír polos bos oficios dun familiar. Con todo, e ante a inseguridade de andar fuxido, ingresou como voluntario no exército sublevado, coa intención de cambiar de bando. Destinado a Cáceres, o 8 de decembro de 1937, pasou ao bando republicano, incorporándose ao cuartel xeral da división que mandaba Enrique Líster.
En Barcelona colaborou cos galegos da zona leal, uníndose á Solidaridade Galega Antifeixista, da que foi Secretario de Información e Prensa. Desempeñou varios cargos no Partido Galeguista: secretario xeral e secretario de organización. Escribiu no periódico Nueva Galicia.
En 1939 pasou a Francia cos restos do exército republicano. Internado no campo de concentración de Argelès, recibiu axuda da Sociedad Pro-Escuelas en Bandeira. Xa en liberdade, colaborou co 2º Boureau de exército francés como oficial republicano. Alí coñeceu a quen había ser a súa muller, María Victoria, filla do deputado Elpidio Villaverde. Co estalido da Segunda guerra mundial, a familia Villaverde marchou para a Arxentina, pero Valenzuela permaneceu en Francia, para continuar a loita contra o fascismo. Coa ocupación alemá, a Gestapo prendeuno e entregouno á policía política franquista. Foi xulgado en Ávila e condenado a 20 anos e un día, que empezou a cumprir na mesma prisión de Ávila. En 1944 saíu do cárcere en liberdade vixiada e inhabilitado para a docencia. Instalouse en Vilagarcía de Arousa, onde traballou como axente comercial e dirixiu unha explotación de arxila en Noalla.
Casou con María Victoria en febreiro de 1945. Nese ano retomou os estudos universitarios e en 1947 licenciouse en Filosofía e Letras, sección de Historia. En 1949, despois de conseguir o indulto que o liberaba do réxime de prisión atenuada, marchou a Buenos Aires coa súa familia.
Exilio na Arxentina
editar
En Buenos Aires traballou en actividades comerciais e entregouse ao labor político e cultural. Colaborou como secretario de Castelao e participou con el na Irmandade Galega de Bos Aires. Pronunciou múltiples conferencias en institucións galegas da Arxentina e o Uruguai. Colaborou en La Gaceta Literaria (suplemento dominical de La Gaceta de Tucumán) e en Galicia Emigrante, a revista de Luís Seoane. Tamén na audición de igual nome en Radio Libertad. Foi membro da Asociación Gallega de Universitarios, Escritores y Artistas (AGUEA) na que impartiu clases de xeografía galega.
A súa primeira novela Non agardei por ninguén publicouse en 1957, en Buenos Aires. Nela relata os acontecementos de 1936 ata o seu paso á zona republicana.
Dirixiu o Ateneo Curros Enríquez, da Federación de Sociedades Gallegas Agrarias y Culturales, no derradeiro esforzo por conseguir unha escola de teatro estábel que continuase as directrices do Teatro Popular Galego de Eduardo Blanco Amor. Ademais de participar como actor, traduciu ao galego A camisa de Lauro Olmo e O Casamento do latoeiro de John M. Synge. A súa única peza teatral As bágoas do demo estreouse en 1964, dirixida por Blanco Amor.
En 1962 ingresou no PCE, sen abandonar o ideal galeguista.[1]
Regreso a España
editarRetornou a España en 1966 para instalarse en Madrid, onde traballou como mestre no Colegio Cisneros e ensinou Xeografía e Historia de Galicia no Círculo de Estudios Gallegos que funcionaba no Club de Amigos de la UNESCO de Madrid.
En 1974 apareceu o libro de relatos O Naranxo editado polo Grupo Brais Pinto. Pronunciou numerosas conferencias sobre temas galegos. A ditada en 1976 na Facultade de Económicas da Universidade de Santiago de Compostela acendeu un vivo debate e desatou unha forte polémica na prensa. Logo sería publicada como Historia do Galeguismo Político.
Presentouse como candidato polo PCG ás eleccións xerais de 1977 pola provincia de Pontevedra.[2][3] No ano 1980 publicouse Era tempo de apandar, que narra as súas vicisitudes despois da guerra civil. Nese ano descóbreselle o cancro de pulmón que lle segou a vida o 27 de outubro en Adina, Sanxenxo.
Obra
editarA obra de Ramón de Valenzuela está marcada polo carácter autobiográfico, no cal domina a acción sobre a descrición. As súas obras tamén se caracterizan polo uso de técnicas do relato oral, como o uso da primeira persoa, e por retratar os personaxes con gran precisión e autenticidade.[4]
- Non agardei por ninguén (Editorial Citania, Buenos Aires, 1957).[5]
- As bágoas do demo (1964).
- O Naranxo (1974, Brais Pinto; 2002, Asociación Cultural O Naranxo de Lalín).
- Historia do Galeguismo Político (1976).
- Era tempo de apandar (1980, Akal).
Familia
editarEra fillo do médico José Valenzuela Ulloa[6] e tío avó do presidente da Xunta Afonso Rueda Valenzuela.[7]
Notas
editar- ↑ A cultura galega volve do exilio: Ramón de Valenzuela
- ↑ El Pueblo Gallego, 13-4-1977, p. 13.
- ↑ La Voz de Galicia, 13-4-1977, p. 38.
- ↑ Lingua e Literatura II. Ed. Rodeira Ano 2009
- ↑ Vilavedra, Dolores, ed. (2000). Diccionario da literatura galega. Obras III. Galaxia. p. 335. ISBN 84-8288-365-8.
- ↑ "José Valenzuela Ulloa". CONSELLO DA CULTURA GALEGA (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 16 de agosto de 2022. Consultado o 2022-08-16.
- ↑ Pena, Ricardo Rodríguez,Aida (2022-05-17). "Víctor Freixanes apela ás orixes familiares de Rueda: "Supoño que algo leva dentro"". cadena SER (en castelán). Consultado o 2022-08-16.
Véxase tamén
editarBibliografía
editar- Dicionario biográfico de Galicia. Ir Indo Edicións. 2010-2011.
- "Valenzuela Otero, Ramón de". Enciclopedia Galega Universal. Ir Indo. 1999-2002. ISBN 84-7680-288-9.
- Gran Enciclopedia Galega Silverio Cañada (DVD). El Progreso. 2005. ISBN 84-87804-88-8.
- O Naranxo de Ramón de Valenzuela. Asociación Cultural O Naranxo, 2002.
- Homenaxe a Antón Alonso Ríos e Ramón de Valenzuela. Xunta de Galicia: Consellería de Cultura e Deporte: Dirección Xeral de Creación e Difusión Cultural, 2006.
- Dos vidas y un exilio. Ramón de Valenzuela y María Victoria Villaverde. Estudio y antología, por Carmen Mejía Ruiz. Universidade Complutense de Madrid, 2011.
- Vilavedra, Dolores, ed. (1995). Diccionario da literatura galega. Autores I. Vigo: Editorial Galaxia. ISBN 84-8288-019-5.